Аўстраазіяцкія мовы: розьніца паміж вэрсіямі

| альтэрнатыўная назва = мон-кхмэрскаякгмэрская

'''А́ўстраазія́цкія мовы''' (радзей: ''мон-кхмэ́рскіякгмэ́рскія'') — сям’я моваў, якія распаўсюджаныя адасобленымі арэаламі ў [[Паўднёва-Ўсходняя Азія|Паўднёва-Ўсходняй]] і [[Паўднёвая Азія|Паўднёвай]] Азіі. Сярод гэтых моваў толькі [[кхмэрскаякгмэрская мова|кхмэрскаякгмэрская]] й [[віетнамская мова|віетнамская]] маюць вялікую колькасьць носьбітаў і параўнальна вялікі арэал распаўсюджаньня, толькі тры мовы — кхмэрскаякгмэрская, віетнамская, [[монская мова|монская]], маюць даўнюю літаратурную традыцыю. Астатнія аўстраазіяцкія мовы, як правіла, маюць адносна невялікую колькасьць носьбітаў, ня маючы афіцыйнага статусу і вялікага моўнага арэалу.

Лінгвістычны партал Ethnologue у складзе аўстраазіяцкай сям’і налічвае прынамсі 171 мову<ref>[http://www.ethnologue.com/subgroups/austro-asiatic Austro-Asiatic | Ethnologue]</ref>. Аўстраазіяцкую сям’ю моваў традыцыйна прынята дзяліць на дзьве галіны: мон-кхмэрскуюкгмэрскую й мунда, якія, у сваю чаргу, разгаліноўваюцца на 13-14 групаў.

Іншыя клясыфікацыі прапаноўваюць падзел аўстраазіяцкае сям’і на 3 галіны: мунда, кгасі-кгму і ўласна мон-кхмэрскуюкгмэрскую<ref>Diffloth 2005</ref>. Паводле іншых прапаноўваецца адмова ад мон-кхмэрскаекгмэрскае галіны ўвогуле, перамяшчаючы тэрмін ''мон-кхмэрскіякгмэрскія мовы'' ў значэньне [[сынонім]]у тэрміну ''аўстраазіяцкія мовы''<ref>Sidwell 2009</ref>.

У сучаснай лінгвістыцы праводзяцца дасьледаваньні па рэканструкцыі прааўстраазіяцкай мовы. Сярод падобных працаў адзначаюцца параўнальны слоўнік мон-кхмэрскіхкгмэрскіх моваў брытанскага лінгвіста Г. Л. Шорта. Тым ня менш, адносна слаба засьведчаныя мовы [[мунда (мовы)|мунда]], распаўсюджаныя на ўсходзе і ў цэнтры [[Індыя|Індыі]].

Сучаснымі лінгвістамі традыцыйна прызнаецца падзел аўстраазіяцкае моўнае сям’і на дзьве галіны: мон-кхмэрскуюкгмэрскую (Паўднёва-Ўсходняя Азія, Паўночна-Ўсходняя Індыя, Нікабарскія астравы) і галіну [[мунда (мовы)|мунда]] (часткова ўсходняя ды цэнтральная Індыя, пэўныя раёны Банглядэш). Тым ня менш, існуе мала апублікаваных трывалых доказаў на карысьць падобнай клясыфікацыі.

Узаемнае дачыненьне ніжэй пададзеных групаў унутры аўстраазіяцкай сям’і зьяўляецца прыдметам дыскусіяў. У дадатак да гэтага, ніжэй прыведзеныя іншыя варыянты клясыфікацыі, якія адмаўляюць мон-кхмэрскуюкгмэрскую галіну наогул. Між тым, для любой з падобных клясыфікацыяў на цяперашні час апублікаваная малая колькасьць інфармацыі. Апрача таго, існуюць гіпотэзы, згодна зь якімі сьцьвярджаецца пра наяўнасьць [[субстрат (лінгвістыка)|субстрат]]у іншых аўстраазіяцкіх моваў у некаторых не-аўстраазіяцкіх мовах: у ачэскай (поўнач [[Суматра|Суматры]]), чамскіх мовах (Паўднёва-Ўсходняя Азія) і мовах даяк ([[Калімантан]])<ref>{{Кніга|аўтар = Roger Blench.|частка = |загаловак = Are there four additional unrecognised branches of Austroasiatic?|арыгінал = |спасылка = |адказны = Sidwell, Blench|выданьне = |месца = Bangkok|выдавецтва = |год = 2009|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>.

** Уласна мон-кхмэрскіякгмэрскія («ядзерныя» мон-кхмэрскіякгмэрскія):

*** Монскія, асьлінскія, нікабарскія, пэарскія, багнарскія, катуйскія, віецкія мовы, кхмэрскаякгмэрская мова;

** Мунда-кхмэрскіякгмэрскія:

*** Мон-кхмэрскіякгмэрскія:

**** Уласна мон-кхмэрскіякгмэрскія:

***** Паўночна-мон-кхмэрскіякгмэрскія:

***** Цэнтральна-мон-кхмэрскіякгмэрскія:

****** [[кхмэрскаякгмэрская мова|КхмэрскіяКгмэрскія]] дыялекты;

** Мон-кхмэрскіякгмэрскія:

*** Усходне-мон-кхмэрскіякгмэрскія:

**** КхмэрскаяКгмэрская мовы, пэарскія, багнарскія, катуйскія, віецкія мовы;

*** Паўночна-мон-кхмэрскіякгмэрскія:

*** Паўднёва-мон-кхмэрскіякгмэрскія:

Найбольш рапасўюджаныя мовы сям’і, віетнамская й кхмэрскаякгмэрская, выкарыстоўваюць у пісьмовасьці [[лацінскі альфабэт|лацініцу]] і кхмэрскаекгмэрскае пісьмо адпаведна. КхмэрскаеКгмэрскае пісьмо паходзіць ад старажытнаіндыйскага складовага пісьма [[брагмі]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.omniglot.com/writing/khmer.htm| копія = | дата копіі = | загаловак = Khmer/Cambodian alphabet, pronunciation and language| фармат = | назва праекту = Omniglot| выдавец = | дата = 4 сакавіка 2014 | мова = en| камэнтар = }}</ref>, ад брагмі паходзяць таксама пісьмовасьці няроднасных тайскай і лаоскай моваў — тайская ды лаоская пісьмовасьць выкарыстоўваюцца ў пісьмовасьці некаторых малых аўстраазіяцкіх народаў. Мовы санталі, сора і го (распаўсюджаныя ў Індыі) маюць уласныя пісьмовасьці. Пісьмовасьці для санталі й сора створаныя ў [[20 стагодзьдзе|ХХ]] ст. уласнай інтэлігенцыяй, для го — у [[13 стагодзьдзе|ХІІІ]] ст.<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.omniglot.com/writing/santali.htm| копія = | дата копіі = | загаловак = Santali alphabet, pronuncation and language| фармат = | назва праекту = Omniglot| выдавец = | дата = 4 сакавіка 2014 | мова = en| камэнтар = }}</ref><ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.omniglot.com/writing/sorangsompeng.htm| копія = | дата копіі = | загаловак = Sorang Sompeng script| фармат = | назва праекту = Omniglot| выдавец = | дата = 4 сакавіка 2014 | мова = en| камэнтар = }}</ref><ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.omniglot.com/writing/varangkshiti.htm| копія = | дата копіі = | загаловак = Varang Kshiti alphabet and Ho language| фармат = | назва праекту = Omniglot| выдавец = | дата = 4 сакавіка 2014 | мова = en| камэнтар = }}</ref> У пачатку [[20 стагодзьдзе|ХХ]] ст. для малых народаў Лаосу выкарыстоўвалася ўласнае пісьмо — кгом.

* [http://sealang.net/monkhmer/ Публікацыі пра аўстраазіяцкія («мон-кхмэрскіякгмэрскія») мовы на сайце П. Сыдўэла]{{ref-en}}