Вятка (рака): розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Legobot (гутаркі | унёсак)
д Bot: Migrating 34 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q192495 (translate me)
Радок 1:
{{Вікіфікаваць}}
{{Рака
'''Вя́тка''' ({{мова-ru|Вятка}}, [[горнамарыйская мова|горнамар.]]: ''Вичӹ'', [[луговамарыйская мова|луговамар.]]: ''Виче'', [[удмурцкая мова|удм.]]: ''Ватка́'') — рака ў [[Расея|Расеі]], прыток [[Кама|Камы]] (басэйн [[Волга|Волгі]]). Даўжыня 1314 км, плошча басэйна 129 тыс. км².
|назва = Вятка
|арыгінальная_назва = {{мова-ru|Вятка|скарочана}}
|выява =
|памер_выявы =
|подпіс =
|выток =
|вышыня_вытоку =
|вусьце = [[Кама]]
|вышыня_вусьця =
|краіны_басэйну = Расея
|даўжыня = 1314 км
|сьцёк =
|плошча_басэйну = 129 000 км²
|нахіл = 0,14 м/км
|назва_парамэтру1 =
|парамэтар1 =
|мапа =
|памер_мапы =
|подпіс_мапы =
|левыя_прытокі =
|правыя_прытокі =
|катэгорыя_вікісховішча = Vyatka River
}}
'''Вя́тка''' ({{мова-ru|Вятка}}, [[горнамарыйская мова|горнамар.]]: ''Вичӹ'', [[луговамарыйская мова|луговамар.]]: ''Виче'', [[удмурцкая мова|удм.]]: ''Ватка́'')  — рака ў [[Расея|Расеі]], прыток [[Кама|Камы]] (басэйн [[Волга|Волгі]]). Даўжыня 1314  км, плошча басэйна 129 тыс. км².
 
== Геаграфія ==
Пачынаецца на Верхнякамскім узвышшы на поўначы [[Удмуртыя|Ўдмуртыі]], упадае ў [[Кама|Каму]] за 17  км ніжэй за горад [[Мамадыш]]. Для Вяткі характэрныя рэзкія зьмены кірунку плыні (з поўначы на паўднёвы захад, а затым на паўднёвы ўсход) і вялікая зьвілістасьць на ўсім працягу. Вятка - — тыпова раўнінная рака, бягучая большай часткай у шырокай даліне з спадзістымі схіламі. У нізоўях пашыраныя і звужаныя ўчасткі даліны чаргуюцца праз 1-5  км. Шмат перакатаў.
 
== Прытокі ==
Найбуйнейшыя прытокі: справа  — Белая, Кобра, Летка, Вялікая, Малама, Піжма, Шошма; зьлева  — Чапца, Быстрыца, Воя, Кільмезь.
 
== Гаспадарчае ўжываньне ==
Рэгулярнае суднаходзтва да [[Кіраў (Кіраўская вобласьць)|Кірава]], вясной  — да [[Кірс]]у.
 
== Гісторыя назову ==
Дакладнае паходжаньне гідроніму «Вятка» невядома. Ува Ўдмурцкай гістарыяграфіі падтрымліваецца гіпотэза аб тым, што назоў гідроніму паходзіць ад назвы ўдмурцкае тэрытарыяльна-зямляцкае групы ватка.
Гэтая вэрсія аспрэчваецца на тым грунце, што ў фіна-вугорскіх мовах няма мяккага гуку "«в"» (в '), а рускае ''в'' перад ''а'' ніколі не падвяргаецца паляталізацыі (не мякчэе). Удмурцкі назоў ракі  — ''Ватка'' (калі б яно было запазычана расейцамі) так і гучала б па-расейску ''Ватка'', як, напрыклад, слова "«вата"». Па законах ўдмурцкае мовы, у якой няма мяккага гуку "«в"», а націск падае на апошні склад, слова "«Вятка"», запазычанае ўдмуртамі ў расейцаў, павіннае гучаць менавіта так: ''ватка''. Таму назоў тэрытарыяльна-зямляцкае групы Ўдмуртыі «Ватка» само паходзіць ад назвы ракі - — стар.-рус. Вѧтка.
Згодна з найбольш распаўсюджанай на сёньняшні дзень вэрсіі, назоў «Вятка» роднасны старажытнарускаму слову ''вяче''  — «больш», і ўтварылася шляхам далучэньня суфікса "«-ка"», уласьцівага расейскім назвам рэк. Адпаведна, назоў Вятка перакладаецца як «вялікая». Такая назва рацэ цалкам маглі даць першыя старажытнарускія жыхары яе берагоў, якія дабраліся да ракі па яе невялікіх паўночных і заходніх прытоках.
Татарскі назоў Вяткі  — ''Накрат''  — уяўляе сабой скажонае «Ноўгарад». Зьвязана гэта з тым, што Вятка з самага пачатку свайго старажытнарускага асваеньня (гэта значыць з канца XII стагодзьдзя) ўваходзіла ў сферу ўплыву Наўгародзкае зямлі і засялялася першапачаткова адтуль.
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commonscat|Vyatka River}}