Аполе: розьніца паміж вэрсіямі

'''Апо́ле''' ({{мова-pl|Opole}}, {{мова-de|Opolí}}, {{мова-szl|Uopole}}) — горад у [[Польшча|Польшчы]], зьяўляецца гаспадарчым, навуковым, культурным і адміністрацыйным цэнтрам [[Апольскае ваяводзтва|Апольскага ваявадзтва]]. Аполе зьяўляецца адным з самых старых гарадоў Польшчы. Горад знаходзіцца ў гістарычнай вобласьці [[Верхняя Сылезія]] і з [[Сярэднявечча]] да пачатку [[20 стагодзьдзе|ХХ стагодзьдзя]] быў яго [[сталіца]]й. Першыя згадкі аб Аполі датуюцца [[845]] годам. Колькасьць насельніцтва горадагораду дасягае 126,2 тыс. чалавек.

Праз Аполе цячэ рака [[Одра]], [[Малая Панеў]], [[Сворніца]] і [[Пручкоўскі Паток]], таксама ёсьць невілікія рэкі [[Маліна (рака)|Маліна]], [[Альшчанка]] і [[Чарнка]]. Самая высокая кропка горадагораду ўзносіцца на вышыню 183,1 м над узроўнем мора (узгорак на вуліцы Старая Дарога, каля 3 км ад мяжы з [[Вінаў|Вінавам]]).

У той час як нямецкія купцы пачалі прыбываць у паселішча, перапраўляючыся праз Одру, нямецкія сяляне пачалі прыбываць сюды ў [[1217]] годзе. Аполе атрымала [[Нямецкія правы горада]] ў [[1254]] годзе, якія былі пашыраны [[Нэймарскі закон|Нэймаркскім законам]] у [[1327]] годзе і [[Магдэбурскае права|Магдэбурскім правам]] у [[1410]] годзе. Разам з большай часткай Сылезіі ў [[1327]] годзе Апольскае княства перайшло пад уладу [[Багемскае каралеўства|Багемскага каралеўства]] і стала часткай [[Сьвяшчэнная Рымская імпэрыя|Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі]]. У [[1521]] годзе Раціборскае княства было унасьледаванаўнасьледавана Апольскім, якое цяпер было вядома пад нямецкай назвай ''Oppeln''. Са сьмерцю караля [[Люі ІІ Багемскі|Люі ІІ Багемскага]], Сылезія перайшла пад уладу імпэратара Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі [[Фэрдынанд І|Фэрдынанда І]], які перадаў Опелн пад уладу аўстрыйскім [[Габсбургі|Габсбургам]]. Габсбургі атрымалі кантроль над большай часткай Сылезіі пасьля сьмерці апошняга мясцовага Пяста. Пачынаючы з [[1532]] годагоду Габсбургі здавалі княства ў залог розным уладарам. Пасьля адрачэньня караля Польшчы [[Ян ІІ Казімір|Яна ІІ Казіміра]], як апошняга князя Аполя ў [[1668]] годзе, увесь рэгіён перайшоў пад уладу Габсбургаў.

Кароль Прусіі [[Фрадрых ІІ Прускі|Фрыдрых ІІ]] адваяваў большую частку Сылезіі ў Аўстрыі ў [[1740]] годзе пад час ''Сылескай вайны''. Прускі кантроль быў зацьверджаны ў ''Брэслаўскай мірнай дамове'' [[1742]] годагоду. З [[1816]] да [[1945]] годагоду Аполе было сталіцай ''Княства Аполен'' у складзе [[Прусія|Прусіі]], а потым [[Германія|Германіі]].

Пасьля паразы Германіі ў [[Першая Сусьветная вайна|Першай Сусьветнай вайне]] быў праведзены рэфэрэндум [[20 сакавіка]] [[1921]] годагоду, на якім вырашалася, ці будзе Опелн у складзе [[Вэймарская рэспубліка|Вэймарскай Рэспублікі]] ці увойдзеўвойдзе ў склад Польскай Рэспублікі. 20 816 чалавек (94,7%) прагаласавалі за Германію, 1 098 чалавек (5,0%) за Польшчу і 70 галасы (0,3%) былі прызнаны несапраўднымі. Яўка выбаршчыкаў склала 95,9%. Трэба адзначыць, што права голасу належала толькі этнічным немцам.

Опелн быў адміністрацыйным цэнтрам Верхняй Сылезіі з [[1913]] да [[1939]] годагоду. Пасьля пачатку [[Другая Сусьветнаясусьветная вайна|Другой Сусьветнай вайны]] ў [[1939]] годзе Опелн страціў свой статус сталіцы правінцыі, які быў перададзены [[Катавіцы|Катавіцам]] (''Kattowitz'').

Пасьля сканчэньня вайны ў [[1945]] годзе Опелн, згодна з рашэньнем [[Патсдамская канфэрэнцыя|Патсдамскай канфэрэнцыі]], быў перададзены Польшчы, і яму вярнулі славянскую назву Аполе. Аполе ўваходзіла ў склад [[Катавіцкае ваяводзтва|Катавіцкага ваяводзтва]] з [[1946]] да [[1950]] годагоду, пасьля чаго стала сталіцай асобнага Апольскага ваяводзтва.

У адрозьненьніадрозьненьне ад іншым частак усходняй Германіі, перададзеных Польшчы, большасьць нямецкага насельніцтва засталася ў горадзе, і ў наш час большасьць зь іх мае нямецкае грамадзянства.

У нашы дні Аполе стаў адным ззь месцаў кампактнага расьсяленьня нямецкай нацыянальнай меншасьці ў Польшчы. Згодна з апошнім перапісам насельніцтва ([[2002]]) 2,46% насельніцтва горадагораду лічаць сябе немцамі.

* [[Міраслаў Клёзэ]] -— нямецкі футбаліст.