Міхаіл Каяловіч: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў
д артаграфія
Радок 1:
[[Файл:Koyalovich.jpeg|рамка|Міхал Каяловіч]]
'''Міхал Восіпавіч Каяловіч''' ([[20]] [[верасень|верасьня]] ([[2]] [[кастрычнік|кастрычніка]]) [[1828]], м. [[Кузьніца]], [[Сакольскі павет]], [[Гарадзенская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]]  [[23]] [[жнівень|жніўня]] ([[4]] [[верасень|верасьня]]), [[1891]], [[Санкт-Пецярбург]])  — беларускі і расейскі гісторык, славянафіл. Адзін з пачынальнікаў ідыялёгііідэалёгіі "«[[заходнерусізм|заходнерусізма]]"у» на Беларусi.
 
== Біяграфія ==
Міхал Каяловіч нарадзіўся ў мястэчцымястэчку Кузьніца Гарадзенскай губэрні ў сям’і вуніяцкагаўніяцкага сьвятара. Першую асьвету М. Каяловіч прайшоў у супрасльскай[[супрасьль]]скай школе. У 1851 годзе ён паступіў у Пецярбурскую духоўную акадэмію. Пасьля сканчэньня акадэміі (ўу [[1855 ]] г.) ён некаторы час працаваў настаўнікам у [[Рыга|Рыскай]] і [[Пецярбурскай сэмінарыі]]сэмінарыях, а потым з [[1859]] году да канца жыцьця займаў катэдру гісторыі ў самой Пецярбурскай акадэміі. Гуртаваўся вакол рэдакцыі “Кур’ера«Кур’ера Віленскага”.Віленскага»<ref>Аляксандар Цьвікевіч, "«Западно-руссизм"»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.148.</ref>. Зьяўляецца аўтарам шэрагу працпрацаў аб гісторыі Беларусі: “Литовская«Литовская церковная уния (1859-18621859—1862 гг)», “Документы«Документы, объясняющие историю западно-русского края и его отношения к России и к Польше (1865  г.)», “Лекции"Лекции по истории Западной России (1884  г.) і  г. д.
 
== Дзейнасьць ==
'''Міхал Восіпавіч Каяловіч''' ([[20]] [[верасень|верасьня]] ([[2]] [[кастрычнік|кастрычніка]]) [[1828]], м. [[Кузьніца]], [[Сакольскі павет]], [[Гарадзенская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] — [[23]] [[жнівень|жніўня]] ([[4]] [[верасень|верасьня]]), [[1891]], [[Санкт-Пецярбург]]) — беларускі і расейскі гісторык, славянафіл. Адзін з пачынальнікаў ідыялёгіі "[[заходнерусізм|заходнерусізма]]" на Беларусi.
[[Міхал Каяловіч|Міхалу Каяловічу]], бясспрэчна, належыць адно ззь першых месцаў у гісторыі «[[заходнерусізмазаходнерусізму]]» як адметнай гістарычнай плыні ў Беларусі. Дзякуючы Каяловічу ў Беларусі пачаўся новы этап гістарычнай думцыдумкі, вынікам якога стала прыняцьце назваў “беларус”«беларус» і “Беларусь”«Беларусь» як нацыянальнай назвы жыхароў гэтага краю{{няма крыніцы}}.
 
Міхал Каяловіч паставіў праблему [[заходнерусізм|заходнерусізма]]у як адну з найважнейшых праблемаў ня толькі беларускага, але і ўсяго [[Расейская імпэрыя|расейскага]] жыцьця, імкнуўся канчаткова яе вырашыць і апраўдаць перад мясцовымі жыхарамі. Пры гэтым ён разумеў, што ягонымі разважаньнямі над гісторыяй “[[СевероПаўночна-ЗападногоЗаходняга края]]”Краю яшчэ нічога ня вырашана, ня толькі ў еднасьціадзінстве з Расеяй, але й ня толькі ў еднасьціадзінстве з Польшчай[[Польшча]]й ляжыць гістарычны лёс краіны. Ён бачыў, што перад Беларусьсю можа быць і трэці шлях — шлях беларускай асобнасьці як ад Расеі, так і ад Польшчы. У яго вачах такая магчымасьць была  — і ён яе таксама баяўся.
==Біяграфія==
 
Міхал Каяловіч нарадзіўся ў мястэчцы Кузьніца Гарадзенскай губэрні ў сям’і вуніяцкага сьвятара. Першую асьвету М. Каяловіч прайшоў у супрасльскай школе. У 1851 годзе ён паступіў у Пецярбурскую духоўную акадэмію. Пасьля сканчэньня акадэміі (ў 1855 г.) ён некаторы час працаваў настаўнікам у [[Рыскай]] і [[Пецярбурскай сэмінарыі]], а потым з 1859 году да канца жыцьця займаў катэдру гісторыі ў самой Пецярбурскай акадэміі. Гуртаваўся вакол рэдакцыі “Кур’ера Віленскага”.<ref>Аляксандар Цьвікевіч, "Западно-руссизм": Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.148.</ref>. Зьяўляецца аўтарам шэрагу прац аб гісторыі Беларусі: “Литовская церковная уния (1859-1862 гг)”, “Документы, объясняющие историю западно-русского края и его отношения к России и к Польше (1865 г.)”, “Лекции по истории Западной России (1884 г.) і г.д.
 
==Дзейнасьць==
 
[[Міхал Каяловіч|Міхалу Каяловічу]], бясспрэчна, належыць адно з першых месцаў у гісторыі «[[заходнерусізма]]» як адметнай гістарычнай плыні ў Беларусі. Дзякуючы Каяловічу ў Беларусі пачаўся новы этап гістарычнай думцы, вынікам якога стала прыняцьце назваў “беларус” і “Беларусь” як нацыянальнай назвы жыхароў гэтага краю.
 
Міхал Каяловіч паставіў праблему [[заходнерусізм|заходнерусізма]] як адну з найважнейшых праблемаў ня толькі беларускага, але і ўсяго расейскага жыцьця, імкнуўся канчаткова яе вырашыць і апраўдаць перад мясцовымі жыхарамі. Пры гэтым ён разумеў, што ягонымі разважаньнямі над гісторыяй “[[Северо-Западного края]]” яшчэ нічога ня вырашана, ня толькі ў еднасьці з Расеяй, але й ня толькі ў еднасьці з Польшчай ляжыць гістарычны лёс краіны. Ён бачыў, што перад Беларусьсю можа быць і трэці шлях – шлях беларускай асобнасьці як ад Расеі, так і ад Польшчы. У яго вачах такая магчымасьць была — і ён яе таксама баяўся.
 
Як у кожнай тутэйшай сям’і, у Каяловіча захаваўся амаль у незакранутым выглядзе беларускі быт, старадаўнія звычаі і ўспаміны. Разам з тым у яго сям’і выхавалася надзвычайна хваравітае замілаваньне да Расеі як абаронцы Беларусі ад польскага ўціску.
Радок 18 ⟶ 15:
пад ўладай немцаў і, ня гледзячы на забарону перасяляцца ў Расію асобам мужчынскага полу, ноччу, у куфры з прасьвідраванымі дзіркамі, контрабандным шляхам перавезла майго бацьку праз Нёман і ўрачыста выпусьціла на рускую зямлю»}}<ref>Народное движение в Западной России, 1863, №91</ref>.
 
«БоязьньБоязь Польшчы» была самай характарнай адзнакай усіх [[заходнерусаў]]заходнерусістаў наогул. Адных яна прыводзіла ў лягер рэнегатаў і зацятых русыфікатараў Беларусі, другіх, якія адважваліся глянуць на справу больш спакойна, набліжала да прызнаньня нацыянальнай ідэі.
 
Каяловіч таксама спачатку не ўсьведамляе сабе, хто ён на нацыянальнасьці, і лёгка зжываецца з тэрмінам «[[ліцьвін|ліцьвіна]]а». Так называў сябе яго хросны бацька  — Язэп Ярашэвіч, аўтар славутае працы [[«Obraz Litwy»]], такжа па традыцыі называе сябе і Каяловіч.
Пасьля сканчэньня акадэміі ён піша ў лісьце да аднаго з сваіх крэўных  — Яраслава Анацэвіча :
 
{{Цытата|«Вам, напэўна, вядома, што студэнты акадэміі на чацьвёртым курсе пішуць курсавыя працы на навуковую ступень. Я працаваў над гісторыяй вуніі ў Літве, бо гэтая тэма была здаўна роднай і блізкай майму сэрцу як '''ліцьвіна'''»}}<ref>И. Пальмов, Памяти М. О.  Кояловіча. Речь в собрании Славянского Общества 1 декабря 1891  г. стр. 6</ref>.
 
М. Каяловіч выказваўся пра сяброўскае яднаньне Беларусі і ЛітвыЛетувы, пры тым, зноў галоўнай памылкай усё беларускай гісторыі зьяўляецца стварэньне саюзузьвязу між ЛітвойЛетувой і Польшчай, згодна ззь якім гістарычным беларусам было кепска жыць у такіх умовах:
 
{{Цытата|“Гісторыя Беларусі так склалася, што да гэтага часу духавенства гэтае краіны, што б пра яго ні думалі і як бы ні было сумна яго становішча, ёсьць самая надзейная крыніца народнай інтэлігентнай сілы, а беларускія паповічы — самае надзейнае апірышча для правільнага разьвіцьця Беларусі ў будучыні. Да іх могуць далучацца і тыя маладыя людзі, што выходзяць у інтэлігентную клясу зь беларускага народу. Потым, дзеля таго што Беларусь і гістарычна, і этнаграфічна сьцісла зьвязана зь Літвой, дык і літоўская моладзь становіць самы блізкі элемэнт да вышэйпаказаных.
Хоць за Літвой ёсьць вялікі гістарычны грэх у стасунку да Беларусі, іменна той, што яна дапусьціла злучэньне Літоўскага княства з Польшчай, але побач з тым стаіць адвечнае дружнае яднаньне Літвы і Беларусі, і ліцьвіны ня раз энэргічна абаранялі ад Польшчы самабытнасьць Літоўскага княства.
Вось лепшыя элемэнты для правільнага будучага разьвіцьця інтэлігентных сілаў Беларусі. Толькі пры трываласьці і згоднасьці іх да іх могуць далучацца бяз шкоды для Беларусі лепшыя сілы з польскае і яўрэйскае моладзі гэтага краю, а не наадварот, чаго вельмі хочацца правадыром польскае справы.”}}<ref name=сvikevich>Аляксандар Цьвікевіч, "«Западно-руссизм"»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.223-224</ref>.
 
Апынуўшыся ў складзе Расейскай імпэрыі, беларускі народ мусіў прачнуцца і пачаць жыць вольна, бо менавіта ў еднасьці з Расеі М. Каяловіч бачыў выратавальны шлях:
 
{{Цытата|«У нас, на Беларусі,— піша Каяловіч у «День»,— адбываецца цяпер вырашэньне вялікага пытаньня: на гістарычную сцэну выходзіць народ, які на працягу доўгага часу здольны быў проціставіць напору чужых яму стыхій толькі пасыўную сілу,— народ бедны, прыгнечаны, загнаны, здробнены фізычна і моральна. Паглядаеце на змучаны твар тутэйшага селяніна, на яго нізкі рост і худое цела, на лахманы, у якія ён апрануты, на пасьпешнасьць, з якой ён кідаецца вам пад ногі, а пасьля цалуе руку,— паглядаеце, і вам будзе зразумелай тая процьма зьнявагі, у якой ён апынуўся... Пакінуты грамадзтвам, якое ў сваю чаргу пакінула сваю народнасьць,— грамадзтвам, у руках якога была калісьці і ўлада, і сіла, ён цярпеў моўчкі і ніхто ня чуў яго стогнаў. Толькі ў апошні час у сувязі з посьпехам сялянскае справы народ беларускі зьвярнуў на сябе ўвагу польскае партыі. Крыхапа-крысе яна пачала разумець, што гэты загнаны, цярплівы народ складае сілу вельмі грунтоўную, з якой ёй ня шкодна пасябраваць»}}.<ref>Несколько слов о народном движении, "«День"», 1863, №18</ref>.
{{Цытата|Ітак, факт адбыўся,— упэўнена кажа Каяловіч,— народ беларускі, які доўга быў палучаны з Польшчай духам і крывёю, паўстаў проці гэтае самае Польшчы; ніхто не падгаворваў, ніхто не навучаў гэтаму сялян; гэта было поўнае і разам з тым нястрыманае выяўленьне глыбока-ўтоенай, вякамі ўзгадованай нянавісьці да чужаземнага ярма, гэта было першае імкненьне да ўласнага адраджэньня народу, які адчуў сваю сілу}}<ref name=slov>Несколько слов о народном движении, "«День"», 1863, №18</ref>.
 
== Крыніцы ==
Так выглядала спроба Міхала Каяловіча вырашыць “западно-русскую” праблему ў беларускай гісторыі.
 
==Крыніцы==
{{Крыніцы}}
 
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]