Паўстаньне 1830—1831 гадоў: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д артыкул ужо не зьяўляецца накідам (большы за 10 кб)
Радок 23:
 
== Паўстаньне ў Беларусі ==
[[4 красавіка]] [[1831]] году невялікая групка мясцовых паўстанцаў ахапіла магазынам зброі ў [[Ашмяны|Ашмянах]] і выдала яе жыхарам. Паўстанцы ўзялі ў палон каля 70 расейцаў-інвалідаў з афіцэрамі, якія абаранялі горад. Узятыя ў палон афіцэры таксама выдалі загад здацца каля 40 салдатаў з расейскага Велікалуцкага полку, якія прыйшлі да гораду й рыхтаваліся да бою на вуліцах. Пры касьцёле дамініканцаў ксёндз Ясінскі заклікаў жыхароў да ўдзелу ў паўстаньні. За прыкладам жыхароў паўсталі некаторыя земскія ўладальнікі: [[Караль Пшэздзецкі]] і [[Юзэф Зянковіч]] арганізавалі атрады кавалерыі, Швэйкоўскі атрад пяхоты. Атрад Зянковіча адзначаўся мундзірамі, на якіх былі пашытыя белыя рэбры й чарапы.<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 59. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
Па просьбе жыхара вялейскага павету Валадкевіча Караль ПшэздзецкіПшэзьдзецкі выслаў невялікі атрад да [[Вялейка|Вялейкі]]. [[14 красавіка]] маёр Любанскі прыбыў у горад і казаў біць у касьцельныя званы. На гэты знак жыхары паўсталі, але мясцовы расейскі гарнізон таксама падрыхтаваўся да бою. Калі аднак да гораду прыбыў атрад Ходзька, расейцы здаліся ў палон<ref name="Callier-74"> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 74. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
[[16 красавіка]] ашмянскія паўстанцы пад камандаваньнем Біруты й Стэльніцкага беспасьпяхова сутыкаліся з атрадам расейцаў пад камандаваньнем палкоўніка Вежуліна (полк казакоў, невядомая колькасьць пяхоты, 2 гарматы). Пасьля сутычкі расейцы пачалі разьню жыхароў. Загінула 150 чалавека, ў тым ліку ксёндз Кужэлеўскі і доктар Закшэўскі<ref name="Callier-74"/>.
 
[[20 красавіка]] атрад ПшэздзецкагаПшэзьдзецкага быў разьбіты пад Вішневам расейскім атрадам пад камандаваньнем генэрала Астражэнкі (2 эскадроны узараўўзараў, батальён пяхоты, 6 гарматаў)<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 85. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>. [[24 красавіка]] расейцы занялі Вялейку. Горад абаранялі атрады: палкоўніка Радзішэўскага, Валадкевіча, Заборскага<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 88. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
[[4 траўня]] атрады Радзішэўскага й Валадкевіча паспрабавалі зноў ўзяць Вялейку. Атак ня быў пасьпяховы з той прычыны, што [[касінеры]] баяліся гуку расейскіх гарматаў, а высланая з дапамогай ім кавалерыя вельмі няўдала адступала, перашкаджаючы пяхоце. Ад поўнай правалы выратавалі паўстанцаў стральцы Ігнацага Тукалы, якія прыбылі уў канцы бітвы. Дзякуючы ім, Радзішэўскі мог адступаць у большым ці меншым парадку<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 105—106. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
[[8 траўня]] тры атрады паўстанцаў, пад камандаваньнем Тамаша Лапацінскага, Брахоцкага й Леапольда Клёта супольным атакам занялі [[Дзісна|Дзісну]]. Некалькі дзесятакдзясяткаў кавалерыстаў загінула, калі непатрэбна сьпяшаючы й паслухаўшы габрэя, ўвайшлі ў горад наўпрост у засаду. Паўстанцы ўзялі некалькі дзесятакдзясяткаў расейцаў у палон. Утрымліваліся ў горадзе некалькі дзён<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 107—109. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
[[15 траўня]] Радзішэўскаму і Валадкевічу не удалосяўдалося абараніць [[Глыбокае|Глыбокага]] перад атакам генэрала Сафянова, але ім удалося адыйсьці ў добрым парадку<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 124. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
Каля [[20 траўня]] атрад братоў Адахоўскіх заняў [[Лепель]] і зьнішчыў мясцовы гарнізон. Некалькі дзён пасьля аднак паўстанцы самі былі разьбітыя<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 140. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
[[28 траўня]] у ноч каля 2000 расейцаў напала на лягер 300 паўстанцаў пад камандаваньнем Прозара уў [[Падліпкі (Гарадзенская вобласьць)|Падліпках]]. Прозар успамінаў, што абодва бакі страцілі па каля 40 чалавек, але як пазначыў — яго атрад быў разьбіты; паўстанцы разьбегліся па лесе. З гэтай прычыны немагчымай стала плянаванае аб’яднаньне паўстанцаў з блізка дзейнічаючым рэгулярным польскім войскам<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 165. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
[[31 траўня]] рэгулярны атрад палкоўніка Хлапоўскага пабіў расейцаў пад [[Ліда]]й і заняў горад, але з-за адсутнасьці пяхоты немагчымым быў атак на атрады, які стаялі ў [[Жырмуны|Жырмунах]]<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 174. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
[[24 ліпеня]] ў атрад рэгулярнай арміі палкоўніка Бжэжанскага (3 эскадроны кавалерыі, 50 пяхоты, 1 гармата) заняў [[Дзятлава|Дзятлаву]]. Адну гадзіну пазьней да гораду падышлі расейцы (2 эскадроны кавалерыі, батальён пяхоты, 2 гарматы), але да бою не прыйшло — расейцы адступілі<ref> Edmund Callier, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 220. (.djvu) {{ref-pl}}</ref>.
 
== Крыніцы ==
Радок 49:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:November Uprising|выгляд=міні}}
* [http://www.jivebelarus.net/history/memuares/for_freedom_and_faith.html І. Клюкоўскі — Успаміны аб падзеях паўстання 1830—1831 гадоў]