Аўгустоўскі канал: розьніца паміж вэрсіямі

'''Аўгусто́ўскі кана́л''' — гідратэхнічнае збудаваньне [[19 ст.]], на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] ([[Гарадзенскі раён]]) і [[Польшча|Польшчы]]. Даўжыня 101,2 км, у межах Беларусі 22 км. Глыбіня 1,8 м. Праходзіць з [[Нараў|р. Нараў]] па рэках [[Бебжа]], [[Нета]], далей праз азёры [[Сайна]], [[Нецка]], [[Белае (возера)|Белае]], [[Сьцюдзёнае]], па [[Чорная Ганча|р. Чорная Ганча]] ў [[Нёман]]. Беларуская частка канала налічвае 3 шлюзы — Нёмнава, Дамброўка, Валкушак (шлюз Кужынец — на мяжы Беларусі з Польшчай) і 2 плаціны. Шлюз у Нямнове самы вялікі — трохкамэрны, даўжыня яго трох камэраў — 43,5 м. Астатнія шлюзы адна й двухкамэрныя.

Плян па пабудове канала належаў [[Францішак Друцкі-Любецкі|Францішку Друцкаму-Любецкаму]] для стварэньня воднага шляху з басэйнаў [[Вісла|Віслы]] ій Нёмана да расейскхрасейскіх портаўпартоў на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]] ў абходабыход тэрыторыі [[Каралеўства Прусія]], якае ўвяло вялікія правазныя пошліны. Праект, які атрымаў назву "«Аўгустоўскі канал"», быў цалкам распрацаваны ў [[1824]] ігодзе й прадугледжваў канцавым пунктам канала порт Віндавы (цяпер [[Вэнтспілс]]). У тым жа годзе пректпраект ўхваліў расейскі імпэратар Алякандр[[Аляксандар І]]. Паводле першапачатковага праекту, агульная даўжыня канала ад р. Бебжа да порта Віндавы мусіла скласьці 395 км, але пабудавана было толькі 101,2 км, бо другая лінія канала па рэках Нёман—[[Дубіса]]—Віндава (цяпер [[Вента|р. Вента]]) не была пабудаваная, паколькі ў канцы 19 ст. пачаў бурна разьвівацца чыгуначны транспарт.

Праект распрацоўваўся ій канал будаваўся пад кіраўніцтвам ваеннага інжынэра [[ІгнаційІгнаці Прандзінскі|Ігнація Прандзінскага]], які разьлічваў, што будаўніцтва мусіла быць закончаназакончанае праз 10 гадоў, а першыя судны маглі пачаць курсіраваць ужо праз 3-4 гады. Асноўныя работы былі выкананывыкананыя да [[1830]] ггоду. Будаўніцтва перапяняласяперапынялася за часам [[ПаўстаннеПаўстаньне 1830-1831 годоў|паўстанняпаўстаньня 1830–1831]] г. і аднавілася (пад кіраўніцтвам інжынэра [[Тэадор Урбанскі|Тэадора Урбанскага]]) у 1833, закончылася ў 1839 г. На канале было 18 шлюзаў, мноства мастоў, плацінаў, службовых будынкаў. Шлюзы Аўгустоўскага канала — сапраўдныя шэдэўры інжынэрнага мастацтва, пабудаваныя надзвычай дабротна і надзейна.

[[ImageФайл:Kanal augustowski 3.jpg|thumb|220px|злевазьлева|Аўгустоўскі канал паблізу г. Аўгустаў (Польшча)]]

Канал выкарыстоўваўся для перавозкі мукі, солі, збожжа, крэйды, гіпсу ій г.д. У [[Аўгустаў|Аўгуставе]] быў пабудаваны буйны порт і спэцыяльныя дарогі для коней, каб цягнуць баржы ўверх па цячэньні. Водная траса была разьлічанаразьлічаная на праход суднаў да 40 м у даўжыню, да 5 м у шырыню і здольных перавозіць да 10 тон (? неяк мала) грузу. Зь сяр. 19 ст. канал пачаў паступова прыходзіць у заняпад. З 1852 па ім сплаўлялі толькі лес, а зь сярэдзіны 1860-х канал закінулі. Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] нямецкія войскі ўзарвалі тры шлюзы, каля дзясяткадзясятку мастоў і восем плацінаў. Пасьля Другой сусьветнай вайны польская частка канала была адрэстаўраваная. Беларуская частка канала за доўгія гады ператварылася ва ўнікальную экасыстэму. У 1970-я на гэтай тэрыторыі быў створаны дзяржаўны [[Батанічны заказнік Сапоцкінскі|батанічны заказнікзаказьнік "«Сапоцкінскі"»]].