Васіль Купрэвіч: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Legobot (гутаркі | унёсак)
д Bot: Migrating 2 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3920560 (translate me)
Радок 16:
|Знакамітыя вучні =
|Вядомы як = Заснавальнік [[глеба]]вай [[Энзімалёгія|энзімалёгіі]]
|Узнагароды і прэміі = {{Мэдаль Зорка Героя Сацыялістычнай Працы}}{{Блёк узнагародаў|{{ордэн Леніна}}|{{Шаблён:Ордэн Знак Пашаны}}|{{Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцягу}}}}
|Сайт =
}}
'''Васіль ФэафілавічФеафілавіч Купрэвіч''' — батанік. Выявіў паза[[вуза]]вае выдзяленьне [[фэрмэнт]]аў у аблігатных [[паразыт]]аў і кончыкамі каранёў вышэйшых [[расьліна]]ў. Даказаў магчымасьць засвойваньня [[Дыяксід вугляроду|вуглякісьлі]], што трапляе ў [[корань]] з глебы разам з вадой.
 
== Раньнія гады ==
Нарадзіўся ў сям'ісям’і лясьнікалесьніка ФэафілаФеафіла Лявонавіча і сялянкі Матроны Паўлаўны. Пасьля сканчэньня вясковай школы ў [[1910]] г. паступіў у сельскагаспадарчую вучэльню ў [[Смаляны|Смалянах]] ([[Аршанскі павет (Расейская імпэрыя)|Аршанскі павет]], [[Магілёўская губэрня]]). Па яе сканчэньні ў [[1913]] г. паступае ў школу [[юнга]]ў у [[Пецярбург]]у, потым у [[матрос]]кую гімназію ў [[Хэльсынкі|Гэльсынгфорсе]] ([[Вялікае княства Фінляндзкае]]). Пасьля здачы іспыту на артылерыста ў [[1915]] г. у званьні [[Старшына|старшыны]] загадваў [[карма (карабель)|кармавым]] [[плутонг]]ам [[эскадра]]нага [[Мінаносец|мінаносца]] «Самсон» пры баях зь нямецкім флётам у [[Рыскі заліў|Рыскім заліве]]. Браў удзел у [[Кастрычніцкая рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|кастрычніцкім перавароце]] [[1917]] г. у Петраградзе, у тым ліку ў штурме [[Зімні палац|Зімняга палаца]]<ref name="ЛіМ">{{Артыкул|аўтар=[[Віктар Сьвякла]]|загаловак=Час Купрэвіча|спасылка=http://csl.bas-net.by/press-nan/2012/02/10_chas_kuprevicha.pdf|выданьне=[[Літаратура і Мастацтва]]|тып=[[Газэта]]|год=10 лютага 2012|нумар=[http://www.lim.by/limbyfiles/lim/lim6-2012.pdf 6 (4652)]|старонкі=20|issn=0024-4686}}</ref>. Па вяртаньні дадому ў чэрвені [[1918]] г. уладкаваўся настаўнікам Кляньнікаўскай школы, затым выкладнікам [[прыродазнаўства]] і хіміі ды загаднікам беларускай 7-гадовай школы ў [[Смалявічы|Смалявічах]].
 
== Навуковая праца ==
У [[1925]] г. атрымаў ганаровы дыплём сельскагаспадарча-рамесьніцкай выставы за складаньне зёльніка насеньня пустазельляў [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкага раёна]]. У [[1926]]-ым выдаў 1-ы навуковы артыкул. Праходзіў выкладніцкую перападрыхтоўку ў Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі. Адначасна з [[1928]] па 1931 год завочна навучаўся на спэцыяльным факультэце аддзяленьня аграбіялёгіі ІнстытутаІнстытуту павышэньня кваліфікацыі кадраў народнай адукацыі ў Маскве. У 1931-[[1934]] гадох быў асьпірантам Батанічнага інстытутаінстытуту Акадэміі навук (АН) СССР ды выкладаў у Ваенна-мэдычнай акадэміі ў Ленінградзе. Пасьля абароны кандыдацкай дысэртацыі па тэме «Да фізыялёгіі хворай расьліны. Фізыялягічныя дадзеныя аб шкоднасьці некаторых грыбных і вірусных захворваньняў культываваных расьлінаў» працаваў старшым навуковым супрацоўнікам лябараторыі [[Фітапатаёгія|фітапаталёгіі]], потым загаднікам лябараторыі [[Фізыялёгія|фізыялёгіі]] расьлінаў Біялягічнага інстытутаінстытуту Акадэміі навук [[БССР]]. Па сумяшчальніцтве выкладаў фітапаталёгію ў Вышэйшай камуністычнай сельскагаспадарчай школе ў [[Менск]]у, у [[БДУ]], [[дарвінізм]] ў [[Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Гомельскім пэдагагічным унівэрсытэце]] і Беларускім сельскагаспадарчым інстытуце ([[Горкі]]). У 1938 г. вяртаецца на працу ў Батанічны інстытут АН СССР, які ў [[1949]] г. узначальвае. У 1941 г. абараніў доктарскую дысэртацыю «Фізыялёгія хворай расьліны ў сувязі з агульнымі пытаньнямі паразытызму». У [[1942]] г. выехаў у [[Казань]] ([[Татарстан]]), затым у [[Сыктыўкар]] ([[Рэспубліка Комі|Комі]]) і [[Таджыкістан]]. У [[1950]]-ым атрымаў званьне [[прафэсар]]а. У студзені [[1952]] г. абраны акадэмікам і старшынёю АН БССР, у [[1953]] – членамчальцом-карэспандэнтам АН СССР. У [[1954]] г. ажыцьцявіў навуковае падарожжа ў [[Француская Гвіяна|Францускую Гвіяну]]<ref name="ЛіМ"/>. У часе працы ў Інстытуце біялогіібіялёгіі ды Аддзеле фізыялёгіі і сыстэматыкі ніжэйшых расьлінаў АН БССР выявіў паза[[вуза]]вае выдзяленьне [[фэрмэнт]]аў у аблігатных паразытаў і кончыкамі каранёў вышэйшых расьлінаў, даказаў магчымасьць засвойваньня вуглекісьлі, што трапляе ў [[корань]] з глебы разам з вадой. За часам яго кіраўніцтва ў акадэміі зьявіліся інстытуты [[Фізыка|фізыкі]], [[Матэматыка|матэматыкі]], ядзернай энэргетыкі, цепла- і масаабмену, тэхнічнай [[Кібэрнэтыка|кібэрнэтыкі]], [[Генэтыка|генэтыкі]] і [[Цыталёгія|цыталёгіі]].
 
== Узнагароды і ўшанаваньне ==
У [[1967]] г. атрымаў званьне заслужанага дзеяча навукі, у 1969 – Героя Сацыялістычнай Працы. Быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР ([[1951]]–[[1954]]), Вярхоўнага Савета СССР (1954–1969), уваходзіў у склад Цэнтральнага камітэту Камуністычнай партыі Беларусі. Узнагароджаны двума ордэнамі Леніна, ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сьцяга, «Знак пашаны». Яго імя носяць Інстытут экспэрыментальнайэкспэрымэнтальнай батанікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, вуліца ў Менску, [[гімназія]] ў Смалявічах<ref>{{Спасылка | аўтар = Аляксей Вайткун, Тацяна Жук, Марына Ліс| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтарысуаўтары = | дата публікацыі = 24 студзеня 2012| url = http://news.tut.by/culture/270167_print.html| загаловак = Рукапісы не гараць. Васіль Купрэвіч| фармат = | назва праекту = Культура| выдавец = [[TUT.BY|Tut.by]]| дата = 24 студзеня 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>.
 
== Крыніцы ==