Ангельшчына: розьніца паміж вэрсіямі

| НацыянальныДэвіз = '''[[Dieu et mon droit]]''' ([[француская мова|фр.]]) </br /> <small>"Бог і мая рацыя"</small>

'''Анге́льшчына''' ці '''А́нглія''' ({{мова-en|England}}) — найбольшая і найшчыльней населеная частка [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і аднайменнайаднайменнага выспывостраву.

Ангельшчына займае дзьве траціны выспывостраву Вялікабрытанія. На поўначы мяжуе з [[Шатляндыя]]й, на захадзе — з [[Валія]]й.

Шэсьць найбуйнейшых гарадоў Ангельшчыны (па зьмяншэньні колькасьці насельніцтва): [[Лёндан]], [[Бірмінгэм]], [[Лідс]], [[Шэфілд]], [[Лівэрпул]] і [[Манчэстэр]]. Сярод славутасьцяў Ангельшчыны — знакамітыя ўнівэрсытэты: КэмбрыджскіКэмбрыдскі і ОксфардскіОксфардзкі.

Тэрыторыя сучаснай Ангельшчыны на момант уварваньня [[Юлі Цэзар|Юлія Цэзара]] ў 55 г да н. э., як і стагодзьдзе праз, да часу захопу імпэратарам [[Кляўдыюс]]ам, была населеная кельцкімі плямёнамі, якія зваліся брыттамі. У выніку захопу ўся паўднёвая частка выспывостраву (сучасныя Ангельшчына і Валія) стала часткай [[Рымская імпэрыя|Рымскай Імпэрыі]] да яе распаду ў V стагодзьдзі н. э.

Без дапамогі рымскіх легіёнаў Рымская Брытанія не магла доўга процістаяць барбарам-германцам, якія зьявіліся ў V—VI стст., як сьведчаць хронікі, па запрашэньні саміх [[брытты|брыттаў]], якія зь іх дапамогай разьлічвалі абараніцца ад [[кельты|кельцкіх плямёнаў]] з поўначы — [[пікты|піктаў]] і [[скоты|скотаў]]. Прышэльцы ўяўлялі сабой тры групы — [[юты]], [[саксы]] і [[англы]]. Асвоіўшы тэрыторыі брыттаў, гэтыя германцы сталі адціскаць іх на тэрыторыю Валіі і Карнўола. З часам на занятымі германскімі прышэльцамі землях сфармаваліся асобныя каралеўствы, утварылыя, у прыватнасьці, «Ангельшчына-саксонскую гептархію» (зьвяз сямі каралеўстваў). Час ад часу адзін ззь сямі ангельшчына-саксонскіх каралёў, званы «Брытвальда», што можна вольна перакласьці як «Кіраўнік Брытаніі», атрымліваў кантроль над большай часткай Ангельшчыны — так што цяжка назваць момант, калі Ангельшчына была канчаткова аб’яднаная. Па некаторых апісаньнях, аб’яднаньне наступіла разам з нашэсьцем дацкіх вікінгаў, якія захапілі ўсходнюю частку Ангельшчыны. Эгберт, кароль Ўэсэкса (памёр у [[839]]), часта завецца першым каралём усяе Ангельшчыны, хоць тытул «Кароль Ангельшчыны» паўстаў толькі два пакаленьня праз — у перыядпэрыяд кіраваньня [[Альфрэд Вялікі|Альфрэда Вялікага]] ([[871]]—[[899]]).

Некаторыя гісторыкі пачынаюць адлік кіраўнікоў з нарманскай заваёвы ў [[1066]] г., нумэрацыя ангельскіх манархаў таксама выкарыстоўвае гэтую падзею як нулявую кропку (напрыклад, [[Эдуард I]], каранаваны ў XIII стагодзьдзі, неня быў першым каралём з такім імем — але ён быў першым Эдуардам з 1066 г.). Аднак [[Вільгельм Заваёўнік]] не заснаваў і не аб’ядноўваў краіну, а толькі захапіў існую Ангельшчыну, насадзіўшы франка-нарманскае кіраваньне.

У канцы XIII стагодзьдзя суседняе княства Валія было канчаткова заваяванае Ангельшчынай і стала часткай ангельскага каралеўства. Гісторыя Ангельшчыны як незалежнай дзяржавы ідзе празпразь Сярэднявечча і Адраджэньне да перыядупэрыяду кіраваньня [[Лізавета I|Лізаветы І]], апошняй каралевы з дынастыі Цюдораў, пасьля якой валадарыў Якаў I, былы каралём Шатляндыі пад імем Якава VI. Зьвяз Ангельшчыны і Шатляндыі быў дапоўнены стагодзьдзем пазьней Актам аб зьвязе ([[1707]]), які канчаткова аб’яднаў Ангельшчыну і Шатляндыю ў Злучанае Каралеўства (United Kingdom).

Самакіраваньне ў межах графства пасьля аб’яднаньня практычна адсутнічала, таму межы графстваў не былі сапраўды вызначаныя і неня мелі практычна ніякай ролі. Пасьля прамысловай рэвалюцыі ў выніку ўзнікненьняўзьнікненьня буйных індустрыяльных цэнтраў утварыліся мэтрапольныя графствы, цэнтрамі якіх сталі найбуйнейшыя гарады.