Асманская імпэрыя: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д артыкул ужо не зьяўляецца накідам (большы за 10 кб)
Радок 1:
 
'''Асманская імпэрыя, Атаманская імпэрыя''' ({{мова-tr|Osmanlı İmparatorluğu}}) — адна з найбуйнейшых і наймацнейшых дзяржаваў у [[Міжземнамор'е|Міжземнамор’і]], якая існавала з [[1299]] да [[1923]] году і займала тэрыторыю [[Малая Азія|Малай Азіі]], [[Балканы|Балканаў]], [[Чорнае мора|чарнаморскага]] [[басэйн]]у, [[Блізкі Ўсход|Блізкага]] і [[Сярэдні Ўсход|Сярэдняга Ўсходу]], а таксама [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыкі]]. З [[16 стагодзьдзе|16 стагодзьдзя]] Асманская імпэрыя стаецца выключна [[іслам]]скай дзяржавай.
 
== Гісторыя ==
Асманская імпэрыя была першапачаткова часткай уладаньняў [[сэльджукі|сэльджукаў]]. У [[1299]], [[Асман I]] аб'яўляеабвяшчае незалежнасьць Атаманскага прынцыпіята, яго праўнук [[Мурад I]] быў першым, хто абвясьціў тытул валадара Асманскай дзяржавы — [[султан]]ам. Пасьля заваяваньня [[Канстантынопаль|Канстантынопаля]] ў [[1453]] г., дзяржава стала магутнай імпэрыяй.
 
Краіна дасягнула свайго піка пад кіраўніцтвам [[Сулейман I|Сулеймана І]] ў 16-м ст, калі межы яе раскінуліся ад [[Пэрсыдзкі заліў|Пэрсыдзкага заліва]] да ўсходняй частцы [[Вугоршчына|Вугоршчыны]] на паўночным-захадзе і ад [[Эгіпет|Эгіпту]] на поўдні да [[Каўказ]]а на поўначы.
Радок 9 ⟶ 8:
Дзякуючы сваёй магутнасьці аказвала ўплыў на краіны розных частак сьвету, напрыклад: Асманская імпэрыя вяла падтрымку мусульманскіх кіраўнікоў у [[Кенія|Кеніі]], а таксама дапамагла галяндзкай пратэстанцкай уладзе ў змаганьни з каталіцкай [[Гішпанія]]й.
 
У 17-м стагодзьдзі, пад уплывам зьнешніх і нутраных ворагаў, дарагіх войнаў, асабліва супраць [[Пэрсія|Пэрсіі]], [[Расейская імпэрыя|Расеі]] і [[Аўстра-Вугоршчына|Аўстра-Вугоршчыны]], пачынаецца палітычны і эканамічны спад. Нягледзечы на цяжкія абставіны імпэрыі і дагэтуль атрымоўваецца заставацца адной з найболей важных палітычных сілаў у [[Эўропа|Эўропе]] і [[Заходняя Азія|Заходняй Азіі]]. У [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]], далучылася да цэнтральных сіл, якія ў выніку прайгралі вайну. ПасляПасьля турэцкай вайны за незалежнасьць ([[1918]]—[[1923]]), на астатках былой імпэрыі [[29 кастрычніка]] [[1923]] ўтвараецца новая краіна — [[Турэччына|Рэспубліка Турцыя]].
 
== Эканоміка ==
Радок 21 ⟶ 20:
== Грамадзтва ==
 
Адным з посьпехаў сацыяльнай структуры Асманскай імпэрыі было адзінства, якое існавала сярод шматнацыянальнасьці насельніцтва, праз арганізацыю названую, як [[мілет]]. Мілеты ўяўлялі сабой рэгілійныя групы, якім дазвалялі ўстаёлўваць уласныя адміністрацыйныя установыўстановы, паводле Асманскага кіраваньня. Таксама дазвалялася захоўваць уласныя рэлігійныя законы, традыцыі і мову, пад агульнай абаронай султана. Такім чынам мілеты паслужылі ключом да даўгавечнасьці імпэрыі. Ужо ў часы панаванняпанаваньня [[Мэхмэд II|Мэхмэда II]], шырокія правы атрымалі [[фанарыёты]] і [[габрэі]]. У выніку, адносна высокая ступень недапушчэня этнічных розніцрозьніц, была адной ззь яе самых вялікіх сіл у аб'яднанніаб’яднаньні новых вобласьцей, але гэтая неасымілюючая палітыка стала слабасьцю, пасьля павышынняпавышэньня [[нацыяналізм]]у ў народаў, якія апынуліся ў складзе Асманскай імпэрыі.
<div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours">
<center>'''Насельніцтва імпэрыі'''</center>
Радок 75 ⟶ 74:
{{Link GA|lv}}
{{Link GA|no}}
 
[[ml:ഓട്ടൊമന്‍ സാമ്രാജ്യം]]