Вязынка (Маладэчанскі раён): розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Ганцавічук (гутаркі | унёсак) |
д Typo fixing using AWB |
||
Радок 57:
== Этымалёгія ==
Адно з найбольш распаўсюджаных тлумачэньняў назвы ракі і мясьціны заснавана на слове «вязаць». Магчыма, мелася на ўвазе месца, дзе ў старыя часы вязалі плыты (для сплаву па рэчцы) ці плоты. Іншая вэрсія бачыць крыніцу сучаснай назвы вёскі ў вязах, што ў вялікай колькасьці расьлі ў навакольлі.<ref name=dw>{{Спасылка | аўтар
== Гісторыя ==
На левым беразе ракі [[Вязынка (рака)|Вязынка]] за 100—200 м на ўсход ад вёскі захаваўся [[курган]]-[[гарадзішча (археалягічны аб’ект)|гарадзішча]] культуры штрыхаванай [[Кераміка|керамікі]] [[2 стагодзьдзе|II]]—[[5 стагодзьдзе|V стагодзьдзяў]] (мясцовая назва «Замэчак»).<ref name=ganc>{{Спасылка | аўтар
Першая пісьмовая згадка пра Вязынку датаваная [[1528]] годам.<ref name=vyaz>{{Спасылка | аўтар
| загаловак = Вязынка – «сталіца фэрмерскай рэспублікі»| фармат = | назва праекту = Радыё «Свабода» | выдавец = | дата = 4 лістапада 2011| мова = | камэнтар = }}</ref> Фальварак Вязынка [[Менскі павет (Расейская імпэрыя)|Менскага павету]] да [[1815]] году належаў сям’і Пшазьдзецкіх (Przeździecki), а потым — Замбржыцкім (Zambrzycki).<ref name=belenc/> Станіслаў Замбржыцкі (1823—1907) — беларускі краязнавец, [[фальклярыст]], зь сям’і беларускіх шляхціцаў. Паколькі быў інвалідам, здаваў свой фальварак у арэнду. Замбржыцкі захапляўся вывучэньнем мясцовых [[курган]]аў і першым апісаў [[гарадзішча (археалягічны аб’ект)|гарадзішча]] ў Вязынцы.<ref>
У 1920—30-я гады тут жыла беларускі [[этнограф]] і [[фальклярыст]] А. І. Сьвіневіч, якая зьбірала народныя песьні ў навакольлі, арганізоўвала ў [[Маладэчна]], [[Радашкавічы|Радашкавічах]], [[Вільня|Вільні]] выставы беларускіх тканінаў і нацыянальнага адзеньня, дасьледавала творчасьць [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]].<ref name=vyaz/>
З [[1920]] году фальварак увайшоў у склад [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]], а ў [[1922]] годзе — у склад [[Польшча|Польшчы]]. З пачаткам [[Другая сусьветная вайна|другой сусьветнай вайны]] фальварак адышоў да [[БССР]]. З [[1940]] па [[1960]] год знаходзіўся
У [[1972]] годзе ў гонар 90-годзьдзя з дня нараджэньня Янкі Купалы<ref name=enc/> былы фальварак, вёскі [[Верамейкі (Менская вобласьць)|Верамейкі]], [[Гурнавічы]] і [[Сяледчыкі]] былі аб’яднаныя ў адну вёску Вязынка.<ref name=belenc/>
== Сучаснае аблічча ==
Аснову сучаснай забудовы Вязынкі складаюць старыя дамы сядзібнага тыпу, але апошнім часам зьявілася цэлая вуліца сучасных катэджаў. Цэнтральная вуліца вёскі [[асфальт]]аваная, на астатніх вуліцах — гравійнае пакрыцьцё. Вязынка ня мае цэнтральных камунальных камунікацыяў — вадой жыхароў забясьпечваюць сьвідравіны і [[калодзеж]]ы. [[Каналізацыя]] мясцовая. [[Прыродны газ]] да вёскі не падведзены. Вязынка забясьпечана асноўнымі аб’ектамі сацыяльнае [[Інфраструктура|інфраструктуры]]: у вёсцы працуюць школа, амбуляторыя, паштовае аддзяленьне, [[бібліятэка]].<ref name=cot>{{Спасылка | аўтар
== Вязынка і Янка Купала ==
[[Файл:Viazynka - Yanka Kupala's relatives at the unveiling of the memorial plaque.jpg
{| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 0em; margin-right: 1em; font-size: 90%; background:#c6dbf7; color:black; width:23em; max-width: 30%;" cellspacing="3"
| style="text-align: left;" |
''«У хатцы маленькай радзіўся паэт,''<
''Дзе чадна дыміла лучына.''<
''Раз першы адгэтуль ён глянуў на свет''<
''Праз вокны вось гэтай хаціны».''<
|-
| style="text-align: left;" |'''''Канстанцыя Буйло «У Вязынцы»'''''
|}
Вязынка — малая радзіма [[Янка Купала|Янкі Купалы]]. Пасьля пераезду ў [[1881]] годзе з [[Паморшчына|Паморшчыны]] бацька будучага паэта Дамінік Луцэвіч разам са сваім братам Міхалам арандаваў зямлю ў Вязынцы ў Станіслава Замбржыцкага. У Вязынцы тады жылі сваякі [[Янка Купала|Янкі Купалы]] па бацьку: дзядзькі Антон, Юльян, Міхал і Адам, бабуля Валерыя, цёткі Марыя, Эмілія і Садалія Луцэвічы.<ref name=enc/> У Вязынцы [[7 ліпеня]] ([[25 чэрвеня]] паводле [[Юліянскі каляндар|старога стылю]]) [[1882]] году ў сям’і Дамініка Луцэвіча і Бянігны Валасевіч нарадзіўся сын Янка, будучы паэт [[Янка Купала]]. Прабыла ў Вязынцы пасьля нараджэньня Янкі сям’я Луцэвічаў няпоўны год — пасьля заканчэньня арэнды Луцэвічы пераехалі ў [[1883]] годзе ў маёнтак [[Юзафова (вёска, Барысаўскі раён)|Юзафова]].<ref name=belenc/><ref>{{Спасылка | аўтар
== Купалаўскі мэмарыяльны запаведнік і філія Літаратурнага музэю Янкі Купалы ==
Філія [[Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы|Дзяржаўнага літаратурнага музэю Янкі Купалы]] ў Вязынцы зьяўляецца першай і найболей вядомай з усіх філіяў музэю. Утворана ў жніўні [[1945]] году<ref>{{Спасылка | аўтар
Агульная плошча будынкаў філіі музэю (хата, [[сьвіран]], хатка дваровых) — больш за 230 м². Плошча экспазыцыі — 185 м².<ref name=ganc/> Экспазыцыя складаецца з мэмарыяльнай і гісторыка-літаратурнай часткаў.
[[Файл:Viazynka - Memorial Living Room.jpg|міні|зьлева|250пкс|Мэмарыяльны пакой у хаце, у якой у 1882 годзе нарадзіўся [[Янка Купала]]]]
У мэмарыяльнай частцы філіі музэю ўзноўлены інтэр’ер сялянскае хаты канца [[19 стагодзьдзе|19 стагодзьдзя]] (печ, мэбля, калыска, хадунок, посуд), экспануюцца асабістыя рэчы бацькоў [[Янка Купала|Янкі Купалы]]. З дапамогай навуковых архіўных
У другой палове хаты, дзе некалі жыў брат паэта Міхал, створана гісторыка-літаратурная экспазыцыя аб дзяцінстве і юнацтве будучага першага [[Народны паэт Беларусі|народнага паэта Беларусі]] (абноўлена ў [[2002]] годзе). Тут зьберагаюцца аўтабіяграфічныя матэрыялы, рукапісы, кнігі, копіі архіўных
У красавіку [[1972]] году адначасова з утварэньнем вёскі Вязынка створаны Купалаўскі мэмарыяльны запаведнік з плошчай 21 га.<ref>{{Спасылка | аўтар
У мэмарыяльным запаведніку захаваны натуральны ляндшафт і пляніроўка былой сядзібы, а таксама найбольш старыя дрэвы. Акрамя хаты, ў якой нарадзіўся [[Янка Купала]], захаваныя хатка дваровых, [[сажалка]], крыніца, частка фруктовага саду, [[
У адноўленым будынку [[сьвіран|сьвірна]] з [[1992]] году дзейнічае [[Этнаграфія|этнаграфічная]] экспазыцыя.<ref name=iatp/> У адной палове [[сьвіран|сьвірна]] створана сэзонная экспазыцыя «Народныя сьвяты ў творчасьці Янкі Купалы». Тут адлюстраваныя народныя звычаі і абрады, апісаныя паэтам і ўвасобленыя ў творах народных майстроў: разьба па дрэве, ткацтва, графічныя работы, вышыўка, [[салома]]- і лозапляценьне, шыцьцё, [[габэлен]]ы і інш. У другой палове будынку разьмешчаныя этнаграфічныя артэфакты: кросны, куфры, прылады для апрацоўкі [[лён]]у, скрыні для захаваньня [[збожжа]], мукі і іншыя прылады працы і рэчы хатняга ўжытку.<ref name=ganc/>
Радок 109:
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 0em; margin-right: 1em; font-size: 90%; background:#c6dbf7; color:black; width:18em; max-width: 50%;" cellspacing="5"
| style="text-align: left;" |
''«Толькі Вязынку, хату Купалы''<
''Наш народ захавае навек,''<
''Бо і сёння адгэтуль нямала''<
''Пачынаецца песенных рэк».''<
|-
| style="text-align: left;" |'' '''Пімен Панчанка «Вязынка»'''''
Радок 121:
== Для турыстаў ==
Аўтамабільная дарога ад [[Менск]]у да Вязынкі цалкам асфальтаваная — спачатку гэта маладэчанская шаша, потым 6 км дарогі мясцовага значэньня. У вёску рэгулярна ходзяць прыгарадныя аўтобусы і маршрутныя таксі.<ref name=cot/> Да вёскі можна даехаць і па чыгунцы: электрацягніком [[Менск]]—[[Маладэчна]] да станцыі «Вязынка».<ref>{{Спасылка | аўтар
== Галерэя ==
|