Нямецкая мова: розьніца паміж вэрсіямі

'''Няме́цкая мо́ва''' (саманазва: ''Deutsch'' — «дойч» {{Праслухаць|De-Deutsch.ogg}}) — мова [[заходнегерманскія мовы|заходнегерманскай]] галіны [[германскія мовы|германскай групы]] галіны [[індаэўрапейскія мовы|індаэўрапейскай сям’і моваў]]. Нямецкая мова займае значнае становішча сярод іншых моваў: на ёй размаўляюць прыкладна 130 мільёнаў чалавек у 38 краінах сьвету. Асноўныя моўныя цэнтры — [[Нямеччына]], [[Аўстрыя]], [[Швайцарыя]].

Пісьменства на аснове [[лацінскі альфабэт|лацінскай]] графікі. Найстарэйшыя помнікі: Сэн-Галенскі (лацінска-нямецкі) [[глясар]] (8VIII ст., алеманскіаляманскі дыялект), пераклад на райнска-франскі дыялект [[трактат Ісыдора|трактату Ісыдора]] (8VIII — пачатак 9IX ст.) і інш.

Асноўныя пэрыяды гісторыі мовы — данацыянальны і нацыянальны; 16—17XVI—XVII ст. зьяўляюцца пераходнымі. Тэндэнцыя да ўтварэньня наднацыянальных формаў мовы на паўднёва-заходняй аснове адзначылася ў 12—13XII—XIII ст. У 13—14XIII—XIV ст. нямецкая мова пачынае выцясьняць лаціну з афіцыйна-дзелавой сфэры, вядучая роля паступова пераходзіць да ўсходне-сярэдненямецкага літаратурна-пісьмовага варыянту, з пэўным уплывам паўднёванямецкай літаратурнай традыцыі. Распаўсюджаньню гэтага варыянту паспрыялі кнігадрукаваньне (зь сяр. 15XV ст.), Рэфармацыя і дзейнасьць [[Мартын Лютэр|Лютэра]], асабліва пераклад Бібліі, інтэнсіўнае разьвіцьцё мастацкай літаратуры 17—19XVII—XIX ст.

Фармаваньне нормаў сучаснай літаратурнай мовы скончылася ў асноўным у канцы 18XVIII ст., калі былі нармалізаваныя [[граматыка]] і [[артаграфія]]. На працягу 16—19XVI—XIX ст. фармаваныя літаратурныя нормы распаўсюджваліся на поўнач Нямеччыны, а таксама паўплывалі на варыянты нямецкай мовы ў Аўстрыі, [[Баварыя|Баварыі]], Швайцарыі. У канцы 19XIX ст. былі распрацаваныя [[артаэпія|артаэпічныя]] нормы.

Напрыканцы [[XX20 стагодзьдзе|20 стагодзьдзяXX]] ст. (пасьля аб’яднаньня Нямеччыны) кіраўнікі нямецкамоўных краінаў — [[ФРН]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Швайцарыя|Швайцарыі]] і [[Ліхтэнштайн]]у, а таксама прадстаўнікі дзяржаваў і нямецкіх меншасьцяў ([[Італія]], [[Румынія]] і [[Вугоршчына]]) прынялі рашэньне аб правядзеньні рэформы нямецкай артаграфіі, якую плянавалася завяршыць у жніўні [[2005]] году.

Адна з самых кансэрватыўных і паважаных газэтаў ФРН, «Frankfurter Allgemeine Zeitung», у [[1999]] годзе, як і ўся краіна, перайшла на новую артаграфію, але ўжо праз год вярнулася да звыклага правапісу. Таксама ад новай артаграфіі адмовіўся найважнейшы грамадзка-палітычны часопіс краіны «Der Spiegel».

У Нямеччыне з [[1 жніўня]] [[2007]] уступіўгоду ўступіў у сілу канчатковы варыянт закону аб рэформе нямецкага правапісу. Новыя правілы пунктуацыі і артаграфіі сталі абавязковымі для ўсіх без выключэньня дзяржаўных установаў і сыстэмаў адукацыі.

Славесны націск носіць фіксаваны характар і амаль не зьмяняе свайго палажэньня ў слове. У каранёвых словах націск падае, як правіла, на першы склад, у словах з прыстаўкамі націск прыпадае альбо на прыстаўку, альбо на корань. У гэтай сувязі вылучаюць націскныя (''un-'', ''ur-'', ''ab-'', ''auf-'', ''aus-'', ''bei-'', ''ein-'', ''mit-'', ''nach-'', ''vor-'', ''zu-'') і ненаціскныя прыстаўкі (''be-'', ''ge-'', ''ent-'', ''emp-'', ''er-'', ''ver-'', ''zer-''). Большасьць нямецкіх суфіксаў ненаціскныя, але ёсьць шэраг націскных суфіксаў (''-ist'', ''-ent'', ''-ant'', ''-ee'', ''-eur'', ''-ion'', ''-tät'', ''-ur'', ''-at'', ''-it'', ''-ot'', ''-et''). У складаных словах націск бывае галоўным (падае на першы кампанэнт слова) і другарадным (падае на другі кампанэнт), а ў абрэвіятурах падае на апошнюю літару (скарачэньне). Націск у сказе падае звычайна на якія-небудзь знамянальныя словы, а словы службовыя націску пазбаўленыя. Націск, рух тону, тэмп і паўзы ў сукупнасьці даюць інтанацыю.