Уладзімер Сьвятаславіч: розьніца паміж вэрсіямі

'''Уладзімер Сьвятаславіч''' ([[955]]—[[960]] — [[15 ліпеня]] [[1015]], Бяростава, пад [[Кіеў|Кіевам]]), '''Володимѣръ''', у [[хрост|вадохрышчы]] '''Васіль''', вядомы таксама як '''УладзімірУладзімер СвятыСьвяты''', '''УладзімірУладзімер Чырвонае Сонейка''' — кіеўскі князь з [[978]] г. (па іншых дадзеных — з [[980]]). Ініцыятар Вадохрышчы Русі. Кананізаваны Рускай праваслаўнай царквой як роўнаапостальны; дзень памяці — [[15 ліпеня]] ст. ст. (у [[20 стагодзьдзе|XX]] і [[21 стагодзьдзе|XXI]] стагодзьдзях — [[28 ліпеня]] н. ст.)

Сын князя СвятаславаСьвятаслава Ігаравіча ад нараджэнкі горада Любеч па імі Малуша, ключницы княгіні Вольгі. Існуе позніпозьні, магчыма, легендарны, аповяд аб тым, што ЎладзімірЎладзімер нарадзіўся ў вёсцы Будутино пад Псковам, куды цяжарную Малушу саслала ўгневаная Вольга. Па летапісах, ён быў трэцім па старшынстве (пасляпасьля Яраполка СвятославичаСьвятаславіча і Алега СвятославичаСьвятаславіча), але высоўвалася таксама гіпотэза, што ён быў другім (старэй Алега), бо атрымаў ад бацькі пры ім сыходзе на вайну з Візантыяй у 970 году прэстыжны Ноўгарад, у то час як Алег здавольваўся Дрэўлянскай зямлёй з цэнтрам у Овруче.

Неўзабаве пасляпасьля згубы СвятаславаСьвятаслава ў пачатку 972 г. успыхнула міжусобная вайна паміж ім трыма сынамі. ХраналогіяХраналёгія летапісу тут умоўная, але вядома, што на пачатковых этапах канфлікту Алег загінуў у барацьбе з кіеўскім князем Яраполкам, а наўгародскінаўгародзкі князь УладзімірУладзімер узяў які перайшоў на бок Кіева Полацак і сілком узяў у жонкі дачка мясцовага кіраўніка [[Рагнеда|Рагнеду]], просватанную за Яраполка; бацька Рагнеды, Рагвалод Полацкі, быў забіты. Нарэшце, УладзімірУладзімер пры дапамозе варагаў захапіў Кіеў і заняў пасад здрадліва забітага ў Радзіне пад Кіевам Яраполка. Паводле «Памяці і хвале князю ЎладзіміруЎладзімеру» Якава Мниха, гэта здарылася 11 чэрвеня 978 г. Старажытнарускія летапісы даюць дату 980; з шэрагу храналагічныххраналягічных меркаванняўмеркаваньняў падаецца больш верагодным, што дата 978 правільная, а дата 980 атрыманая пры другаснай расстаноўцы гадавой сеткі ў летапісы шляхам няправільнага пералічэнняпералічэньня.

Вадохрышча Русі летапіс лічыць вынікам свядомагасьвядомага «выбару вер» УладзімірамУладзімерам: да яго двару нібы выклікаліся прапаведнікі ісламу, юдаізму, заходняга «лацінскага» хрысціянствахрысьціянства, пакуль УладзімірУладзімер пасляпасьля гутаркі з «грэцкім філосафамфілёзафам» не спыніўся на хрысціянствехрысьціянстве візантыйскага абраду. Нягледзячы на [[Агіяграфія|агіяграфічны]] трафарэт, у гэтым апавяданніапавяданьні ёсцьёсьць і гістарычнае збожжа. Так, УладзімірУладзімер гаворыць «немцам»: «Ідзеце зноў, яка бацькі нашы гэтага не прияли сутнасцьсутнасьць» (гэта значыць ідзіце назад, бо нашы бацькі гэтага не прынялі). У гэтым трэба бачыць дасылку да падзей 960 годагоду, калі германскі імператарімпэратар прысылаў біскупа і святароўсьвятароў Вользе; не прынятыя на Русі, яны «ледзьве выратаваліся». Аб гэтых кантактах Вольгі з імператарамімпэратарам вядома толькі з заходніх крыніц; такім чынам, указаннеуказаньне летапісу на тое, што пры ЎладзіміруЎладзімеру вяліся нейкія перамовы з заходнімі хрысціянаміхрысьціянамі аб вадохрышчы Русі, пэўна. ЗвесткіЗьвесткі аб амбасадзе ў Харэзм рускага кіраўніка Буладмира, які жадаў, каб яго краіна прыняла іслам, захаваліся ў арабскіх і персідскіхпэрсыдзкіх крыніцах.

Непасрэдным штуршком да Вадохрышча стала патрабаваннепатрабаваньне ЎладзіміраЎладзімера даць яму ў жонкі сястру візантыйскіх імператараўімпэратараў Васіля II і Кастуся VIII Ганну ў абмен на падтрымку рускіх войскаў у барацьбе з узурпатарам Вардой Фокам. ІмператарыІмпэратары пагадзіліся, але запатрабавалі ад УладзіміраУладзімера вадохрышча. Не атрымаўшы нявесты, угневаны ЎладзімірЎладзімер атакаваў візантыйскі горад у Крыму Херсонес (Корсунь) і толькі пасляпасьля гэтага адбыўся шлюб.

Дэталі храналогііхраналёгіі — на якім менавіта этапе апісваемых падзей УладзімірУладзімер прыняў вадохрышча, ці адбылося гэта ў Кіеве або ў Корсуне, ці адначасова жагнаўся ЎладзімірЎладзімер і яго народ — былі няясныя ўжо ў поры складанняскладаньня «АповесціАповесьці часовых гадоў» у пачатку XII у. Тым больш дыскусійны гэтае пытаннепытаньне ў сучаснай гістарыяграфіі. Звычайна датай Вадохрышчы Русі лічаць 988 год, але аргументированноаргумэнтированно прапаноўваліся таксама і іншыя даты — практычна ўсе гады ў дыяпазоне ад 987 да 992 г. У вадохрышчы ЎладзімірЎладзімер прыняў імя Васіль (у гонар візантыйскага імператараімпэратара Васіля II, відавочна, які выконваў роля завочнага крыжавога бацькі, паводле практыкі палітычных вадохрышчаў таго часу).

У Кіеве вадохрышча народа прайшло параўнальна мірна, у то час як у Ноўгарадзе суправаджалася паўстанняміпаўстаньнямі язычнікаў і карнымі акцыямі (дадзеныя некаторых летапісаў аб тым, што хаты упорствующих язычнікаў былі спаленыя, пацвярджаюццапацьвярджаюцца археалагічнаархеалягічна). У Растоўска-Суздальскай зямлі, дзе мясцовыя славянскія і фіна-вугорскія плямёны былі не цалкам падпарадкаваныя палітычна, хрысціянехрысьціяне заставаліся меншасцюменшасьцю, відаць, і пасляпасьля ЎладзіміраЎладзімера (аж да XIII стагодзьдзі паганства панавала ў вяціч).

Вадохрышча суправаджалася ўстановай царкоўнай іерархіі. Русь стала адной ззь мітраполій (Кіеўскай) Канстанцінопальскага патрыярхата, дыяцэзія была створаная яшчэ як мінімум у Ноўгарадзе (а па некаторых дадзеных — таксама ў Белгарадзе Кіеўскім, не бэрсаць з сучасным Белгарадам, Переяславле і Чарнігаве). Пры дапамозе нямецкага місіянера Бруна Кверфуртского ў 1008 году была заснаваная дыяцэзія ў печенегов, відаць, недаўгавечная.

Разам з праваслаўнымі місіянерамі на Русь надзвычай рана пранікалі і прыхільнікі розных візантыйскіх ерасяў, у прыватнасьці, богомильства. З знойдзенага ў 2000 году НаўгародскагаНаўгародзкага кодэкса вынікае, што ў 999 году нейкі манах Исаакий быў пастаўлены попом у богомильской (або околобогомильской) суполцы ў такім падаленым кутку Русі, як Суздаль.

Русь пасляпасьля Вадохрышча працягвае актыўную знешнююзьнешнюю палітыку, асноўнымі яе супернікамі выступаюць Польшча Баляслава I Адважнага (з якім УладзімірУладзімер неўзабаве пагадзіўся) і печенеги, вайна ззь якімі працягвалася асоба актыўна ў 990-е гады. Успаміны аб печенежскойпеченеской вайне ўжо стагодзьдзе праз прынялі эпічныя формы (легенда аб БелгарадскімБелгарадзкім кісялі, аб Мікіту Кожемяке і інш.). Для абароны ад печенегов быў пабудаваны шэраг крэпасцяўкрэпасьцяў па паўднёвай мяжы кіеўскай Русі, а таксама суцэльная сцянасьцяна (частакол) на земляным насыпе.

Поры ЎладзіміраЎладзімера адзначаныя пачаткам кніжнай адукаванасціадукаванасьці на Русі — што звязаназьвязана з Вадохрышчам; дзяцей сілком бралі ззь сем’яў і адпраўлялі ў школы. Настаўнікамі выступалі неня столькі візантыйцы, колькі балгары, у тым ліку якія вучыліся на Афоне. Праз пакаленнепакаленьне на Русі выраслівырасьлі ўжо выдатныя майстра слова і знатакі літаратуры, такія, як адзін ззь першых рускіх пісьменнікаўпісьменьнікаў мітрапаліт Іларыён. Пры ЎладзіміруЎладзімеру пачынаецца маштабнае каменнае будаўніцтва на Русі, хоць першыя якія захаваліся пабудовы ставяцца ўжо да часу Яраслава.

У апошнія гады жыццяжыцьця ЎладзімірЎладзімер, верагодна, збіраўсязьбіраўся змяніцьзьмяніць прынцып атрыманняатрыманьня пасада ў спадчыну і адпісваць уладу каханаму сыну Барысу. Ва ўсякім разе, двое старэйшых ззь якія заставаліся ў жывых яго сыноў — СвятаполкСьвятаполк тураўскі і Яраслаў наўгародскінаўгародзкі — амаль адначасова паўсталі супраць бацькі ў 1014 году. Завастрыўшы старэйшага, СвятаполкаСьвятаполка, пад варту, УладзімірУладзімер рыхтаваўся да вайны з Яраславам, калі раптам захварэў і сканаў у загараднай рэзідэнцыірэзыдэнцыі Берестове 15 ліпеня 1015.

Пахаваны ў Дзесяціннай царкве ў Кіеве; мармуровыя саркафагі ЎладзіміраЎладзімера і яго жонкі стаялі пасярэдзіне храма. Дзесяцінная царква разбураная манголамі ў 1240 г. У XVII стагодзьдзі ў Кіеве былі выяўленыя старыя саркафагі, прынятыя мітрапалітам Пятром Магілай за пахаванніпахаваньні ЎладзіміраЎладзімера і Ганны. Рэшткі, вынятыя з гэтага пахаванняпахаваньня, да цяперашняга часу таксама згубленыя. Сучасныя даследнікідасьледнікі сур’ёзна сумняваюцца ў тым, што гэта сапраўды былі ракі ЎладзіміраЎладзімера і Ганны Кіеўскіх.

{{Commons|Category:Vladimir I of Kiev|выгляд=міні}}