Касьмічнае сьмецьце: розьніца паміж вэрсіямі

Пад '''касьмічным сьмецьцем''' (КС) маюцца на ўвазе ўсе штучныя аб'ектыаб’екты і іх фрагмэнты ў [[Сусьвет|космасе]], якія ўжо не функцыянуюць і ніколі больш неня змогуць служыць ніякім карысным мэтам, але зьяўляюцца небясьпечным фактарам узьдзеяньня на тыя [[Касьмічны апарат|касьмічныя апараты]] (КА), што яшчэ функцыянуюць, асабліва [[Пілятуемы касьмічны карабэль|пілятуемыя]]. У некаторых выпадках, буйныя або тыя аб'ектыаб’екты касьмічнага сьмецьця, што зьмяшчаюць на борце небясьпечныя (ядзерныя, таксычныя {{nobr|і да т.п.}}) матэрыялы, могуць уяўляць прамую небясьпеку і для [[Зямля|Зямлі]] — пры іх некантралюемым сходзе з арбіты, няпоўным згараньні пры праходжаньні шчыльных пластоў атмасфэры Зямлі і выпадзеньні абломкаў на населеныя пункты, прамысловыя аб'ектыаб’екты, транспартныя камунікацыі {{nobr|і да т.п.}}

Праблема засьмечваньня калязямной касьмічнай прасторы «касьмічным сьмецьцем» як чыста тэарэтычная ўзьнікла па сутнасьці адразу пасьля першых запускаў [[штучны спадарожнік Зямлі|штучных спадарожнікаў Зямлі]] ў канцы пяцідзесятыхпяцідзясятых гадоў. Афіцыйны статус на міжнародным узроўні яна атрымала пасьля дакладу Генэральнага сакратара [[ААН]] пад назвай «Узьдзеяньне касьмічнай дзейнасьці на навакольнае асяродзьдзе» [[10 сьнежня]] [[1993]] г., дзе асабліва адзначалася, што праблема мае міжнародны, глабальны характар: няма засьмечваньня нацыянальнай калязямной касьмічнай прасторы, ёсьць засьмечваньне касьмічнай прасторы Зямлі, якое аднолькава нэгатыўна ўплывае на ўсе краіны.

Неабходнасьць мер па памяншэньні інтэнсыўнасьці тэхнагеннага засьмечваньня космасу становіцца зразумелай пры разглядзе магчымых сцэнарыяў асваеньня космасу ў будучыні. Існуюць ацэнкі, так званы «каскадны эфэкт», які ў сярэднетэрміновай пэрспэктыве можа ўзьнікнуць ад узаемнага сутыкненьня аб'ектаўаб’ектаў і часьціц «касьмічнага сьмецьця». Пры экстрапаляцыі існых умоў засьмечваньня [[нізкая калязямная арбіта|нізкіх калязямных арбіт]] (НКА), нават з улікам мер па зьніжэньні ў будучыні колькасьці арбітальных выбухаў (42 % усяго касьмічнага сьмецьця) і іншых мерапрыемстваў па памяншэньні тэхнагеннага засьмечваньня, гэты эфэкт можа ў доўгатэрміновай пэрспэктыве прывесьці да катастрафічнага росту колькасьці аб'ектаўаб’ектаў арбітальнага сьмецьця на НКА і, як следствасьледзтва, да практычнай немагчымасьці далейшага асваеньня космасу. Мяркуецца, што «пасьля 2055 года працэс самаразмнажэньня рэшткаў касьмічнай дзейнасьці чалавецтва стане сур'ёзнай праблемай»<ref>[http://www.ruvr.ru/main.php?&q=132499&cid=23&p=29.09.2009 Космические новости] : Голос России</ref>

У наш час у раёне [[нізкая калязямная арбіта|нізкіх калязямных арбіт]] (НКА) аж да вышынь каля 2000 км знаходзіцца, па розных ацэнках, парадку 220 тыс. (300 тыс. паводле даных Упраўленьня [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый|ААН]] па пытанняхпытаньнях касьмічнай прасторы, кастрычнік 2009<ref>[http://www.rian.ru/science/20091002/187328503.html ААН: Апаратам на арбіце пагражаюць 300 тыс. абломкаў касьмічнага сьмецьця] // [[РІА Навіны]]</ref>) тэхнагенных аб'ектаўаб’ектаў агульнай масай да 5000 [[Тона|тон]]. На падставе статыстычных ацэнак робяцца высновы, што агульная колькасьць аб'ектаўаб’ектаў падобнага роду (папярочнікам больш за 1 см) дастаткова нявызначана і можа дасягаць 60 000 х 100 000. Зь іх толькі парадку 10 % (каля 8600 аб'ектаўаб’ектаў) выяўляюцца, адсочваюцца і каталягізуюцца наземнымі радыёлякацыйнымі і аптычнымі сродкамі і толькі каля 6 % гэтых аб'ектаўаб’ектаў — дзеючыя. Каля 22 % аб'ектаўаб’ектаў спынілі функцыянаваньне, 17 % уяўляюць сабой адпрацаваныя верхнія [[Шматступенная ракета|ступені]] і [[разгонны блёк|разгонныя блёкі]] [[ракета-носьбіт|ракет-носьбітаў]], і каля 55 % — адходы, тэхналягічныя элемэнты зьвязаныя з запускам, і абломкі [[выбух]]аў і фрагмэнтацыі.

Большасьць гэтых аб'ектаўаб’ектаў знаходзіцца на арбітах з высокім схіленьнем, плоскасьці якіх перасякаюцца, таму сярэдняя адносная хуткасьць іх узаемнага пралёту складае каля 10 км/с. З прычыны велізарнага запасу [[кінэтычная энэргія|кінэтычнай энэргіі]] сутыкненьне любога з гэтых аб'ектаўаб’ектаў зь дзеючым [[касьмічны апарат|касьмічным лятальным апаратам]] можа пашкодзіць яго ці нават вывесьці з ладу. Прыкладам можа паслужыць першы выпадак [[Сутыкненьне спадарожнікаў Космас-2251 і Iridium 33|сутыкненьня штучных спадарожнікаў]]: [[Космас-2251]] і [[Iridium 33]], які адбыўся [[10 лютага]] [[2009]] годагоду. У выніку абодва спадарожнікі цалкам разбурыліся, утварыўшы больш за 600 абломкаў.

Унёсак у стварэньне касьмічнага сьмецьця паводле краінкраінаў: [[Кітай]] — 40 %; [[ЗША]] — 27,5 %; [[Расея]] — 25,5 %; астатнія краіны — 7 %.<ref>[http://rnd.cnews.ru/army/news/line/index_science.shtml?2009/03/27/342196 Спадарожнік «Космас-2421» працягвае руйнавацца на арбіце] // [[CNews, часопіс|cnews.ru]], 27.03.09</ref>