Спэцыяльная тэорыя адноснасьці: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д артаграфія
Dymitr (гутаркі | унёсак)
https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Special_relativity&oldid=587079787
Радок 1:
'''Спэцыяльная тэорыя рэлятыўнасьці'''<ref>{{Літаратура/Расейска-беларускі фізычны слоўнік (1994)|к}} С. 241.</ref>, скарочана '''СТР''' ('''Спэцыяльная тэорыя адноснасьці''', '''СТА''') — тэорыя, якая апісвае рух, законы [[мэханіка|мэханікі]] й прасторава-часовых адносінаў пры [[хуткасьць|хуткасьцях]], блізкіх да [[хуткасьць сьвятла|хуткасьці сьвятла]]. У рамках спэцыяльнай тэорыі рэлятыўнасьці [[клясычная мэханіка]] [[Ісак Ньютан|Ньютана]] зьяўляецца набліжэньнем нізкіх хуткасьцяў. Абагульненьне СТР для гравітацыйных палёў завецца [[агульная тэорыя рэлятыўнасьці|агульнай тэорыяй рэлятыўнасьці]]. Адхіленьні ў працяканьні фізычных працэсаў, якія апісваюцца тэорыяй рэлятыўнасьці, ад эфэктаў, прадказваемых клясычнай мэханікай, завуць рэлятывісцкімі эфэктамі. Хуткасьці, пры якіх гэтыя эфэкты робяцца істотнымі — рэлятывісцкімі хуткасьцямі.
 
Спэцыяльная тэорыя рэлятыўнасьці мяркуе шырокі спэктар наступстваў, якія былі экспэрыментальна правераны<ref>Tom Roberts and Siegmar Schleif (October 2007). [http://www.edu-observatory.org/physics-faq/Relativity/SR/experiments.html «What is the experimental basis of Special Relativity?»] Usenet Physics FAQ.</ref>, як то прынцыпы [[Лёрэнцавае скарачэньне|скарачэньня даўжыні]], [[рэлятывісцкае запаволеньне часу|запаволеньня часу]], [[рэлятывісцкая маса|рэлятывісцкай масы]], [[эквівалентнасьць масы і энэргіі|эквівалентнасьці масы й энэргіі]], [[хуткасьць сьвятла|мяжы ўнівэрсальнай хуткасьці]] й [[адноснасьць адначасовасьці|адноснасьці адначасовасьці]]. Яна замяніла звычайны панятак абсалютнага ўнівэрсальнага часу паняткам часу, які залежыць ад сыстэмы адліку й прасторавага становішча. Замест таго, інварыянтны прамежак часу паміж двума падзеямі ёсьць інварыянт інтэрвалу прасторы. У спалучэньні зь іншымі законамі [[фізыка|фізыкі]], гэтыя два пастулаты спэцыяльнай тэорыі рэлятыўнасьці прадказваюць эквівалентнасьць масы й энэргіі, выказанае ў формуле эквівалентнасьці масы й энэргіі E = mc<sup>2</sup>, дзе c ёсьць хуткасьць сьвятла ў [[вакуўм]]е<ref>Albert Einstein (2001). [http://books.google.com/?id=idb7wJiB6SsC&pg=PA50 «Relativity: The Special and the General Theory»]. Routledge. p. 48. ISBN 0-415-25384-5.</ref><ref>Richard Phillips Feynman (1998). [http://books.google.com/?id=ipY8onVQWhcC&pg=PA68 «Six Not-so-easy Pieces: Einstein's relativity, symmetry, and space–time»]. Basic Books. p. 68. ISBN 0-201-32842-9.</ref>.
Адхіленьні ў працяканьні фізычных працэсаў, якія апісваюцца тэорыяй рэлятыўнасьці, ад эфэктаў, прадказваемых клясычнай мэханікай, завуць рэлятывісцкімі эфэктамі. Хуткасьці, пры якіх гэтыя эфэкты робяцца істотнымі — рэлятывісцкімі хуткасьцямі.
 
Вызначальнай рысай спэцыяльнай тэорыі рэлятыўнасьці зьяўляецца замена [[пераўтварэньні Галілея|пераўтварэньняў Галілеявай]] клясычнай мэханікі на [[пераўтварэньні Лёрэнца]]. Час і прастора ня могуць быць вызначаны асобна адзін ад аднаго. Прастора й час пераплятаюцца ў адзіны кантынуўм, вядомы як [[прастора-час]]. Падзеі, якія адбываюцца ў той жа час для аднаго назіральніка могуць адбывацца ў розны час для іншага.
 
Тэорыя называецца «спэцыяльнай», таму што ў ёй прымяняецца прынцып рэлятыўнасьці толькі для асобных выпадкаў [[інэрцыяльная сыстэма адліку|інэрцыяльных сыстэмаў адліку]]. [[Альбэрт Айнштайн|Айнштайн]] пазьней апублікаваў дакумэнт па [[агульная тэорыя рэлятыўнасьці|агульнай тэорыі рэлятыўнасьці]] ў [[1915]] годзе, у гэтай працы Альбэрт апісаў прынцып у агульным выпадку, дзе, у прыватнасьці, былі растлумачаны прынцыпы [[гравітацыя|гравітацыі]].
 
== Крыніцы ==
{{ЗноскіКрыніцы}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Thermodynamics|выгляд=міні}}
* [http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1905_17_891-921.pdf Zur Elektrodynamik bewegter Körper]. Арыгінальны тэкст працы Айнштайна {{ref-de}}
* [http://www.astronomycast.com/astronomy/einsteins-theory-of-special-relativity/ Astronomy Cast]. Айнштайнава спэцыяльная тэорыя рэлятыўнасьці {{ref-en}}
* [http://www.relativitycalculator.com/E=mc2.shtml Рэлятывісцкі калькулятар], які робіць вылічэньні па формуле E = mc<sup>2</sup> {{ref-en}}
* [http://digitalcommons.unl.edu/physicskatz/49/ Уводзіны ў спэцыяльную тэорыю рэлятыўнасьці] Робэрта Каца {{ref-en}}
* [http://www.spacetimetravel.org/ Прастора-часавае падарожжа]. Візуальныя эфэкты заснаваныя на спэцыяльнай тэорыі рэлятыўнасьці {{ref-en}}
 
[[Катэгорыя:Спэцыяльная тэорыя рэлятыўнасьці| ]]