Ідыш: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў
Радок 1:
'''Ідыш''' ( ייִדיש, йідыш; ''Yiddish'', ''Jiddisch'') — гэта мова зь сям'і [[германскія мовы|германскіх моваў]], на якой у пачатку [[XX стагодзьдзе|XX стагодзьдзя]] гаварыла каля 11 млн [[габрэі|габрэяў]] па ўсім сьвеце. Назоў ''ідыш'' азначае «габрэйскігабрэйская» (гістарычна таксама — тайч, ідыш-тайч, ад ''тайч'' (з ідышу ייִדיש־דײַטש) ''ідыш-тайч'' - габрэйскігабрэйская нямецкінямецкая, альбо папаводле іншай вэрсіі - «тлумачэньне» ў сувязі з традыцыяй вуснага тлумачэньня габрэйскіх тэкстаў пры іх вывучэньні).
 
Ідыш паўстаў у Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе паміж [[9 стагодзьдзе|IX]] і [[12 стагодзьдзе|XII стагодзьдзямі]] на аснове сярэдненямецкіх дыялектаў (70-75%) з шырокімі запазычаньнямі з [[іўрыт|старажытнагабрэйскай]] і [[арамейская мова|арамейскай]] (каля 15%), а таксама з [[раманскія мовы|раманскіх]] і [[славянскія мовы|славянскіх]] моў (у дыялектах дасягае 20%). Сплаў моваў спарадзіў арыгінальную граматыку, якая дазваляе камбінацыю слоў нямецкага кораня з сынтаксічнымі элемэнтамі [[семіцкія мовы|семіцкіх]] і славянскіх моваў. Дагэтуль ідышам карыстаюцца збольшага [[ашкеназы|ашкеназкія]] габрэі.
Радок 5:
У ідышы ў савецкі час існавала падзяленьне на два правапісы, на своеасаблівыя «тарашкевіцу» і «наркамаўку». Каменем сутыкненьня зьяўляліся словы са старажытнагабрэйскімі каранямі. Першы, традыцыйны правапіс, загадвае пісаць такія словы згодна зь біблейнымі крыніцамі, а другі, савецкі, адменьнік , не прызнаваў традыцыйных і рэлігійных уплываў, і патрабаваў пісаць старажытнагабрэйскія словы, як пішуцца ў ідышы іншыя словы, што маюць нямецкае або славянскае паходжаньне. Гэты другі, правапіс, можа быць, больш прагматычны, але ж разам з тым адарваны ад габрэйскай традыцыі.
 
== Літаратура на ідышыідыш ==
Да найбольш вядомых пісьменьнікаў на мове ідыш належаць: [[Шалом Алейхем]], [[Іцхак Лейба Перац]], [[Шалом Аш]], [[Ісаак Башэвіс Сынгер]], [[Мардэхай Гебіртыг]] і [[Абрагам Суцкевер]].
 
== Гісторыя ==
 
У [[1920-я]] гады мова ідыш была адной з афіцыйных моваў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]]. Некаторы час лёзунг «Пралетары ўсіх краін, злучайцеся!» быў напісаны на гербе БССР на ідыш, нараўне зь беларускай, польскай і расейскай мовамі.
 
{{Interwiki|yi||ідыш}}