Вікіпэдыя

Антарктыда: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Legobot (гутаркі | унёсак)
52 250 правак
д Bot: Migrating 183 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q51 (translate me)
абнаўленьне зьвестак
Радок 8:
 
=== Рэльеф і геалягічная будова матэрыка ===
[[Файл:Antarctica Without Ice Sheet.png|thumb|Тапаграфічная мапа Антарктыды безь ледавіковай шапкі з улікам ізастазіі паверхні і павышэньня ўзроўню мора. Падобным чынам магла выглядаць Антарктыда 35  млн гадоў таму, калі цёплая атмасфэра перашкаджала ўтварэньню вялікага ледзянога пласту.]]
 
==== Рэльеф і лёдавае покрыва ====
Радок 31:
Кантынэнтальны (за выключэньнем узьбярэжжа) антарктычны, халодны і суровы. Пануюць антарктычныя паветраныя масы, фармуецца антарктычны антыцыклён. Сярэднія тэмпэратуры зімой ад −20 да −30 °C на ўзьбярэжжы і ад −60 да −70 °C ва ўнутраных раёнах; летам адпаведна ад −10 да −30 °C, −40 °C.
 
Абсалютны мінімум тэмпэратуры −89−91,2 °C зафіксаваны ў цэнтральнай частцы на станцыі ЎсходDome (Полюс холаду Зямлі)F [[БеларусьЯпонія|беларускімяпонскімі]] палярнікам В. Л. Карпюкомпалярнікамі.
 
Радыяцыйны балянс адмоўны: да 90% сонечнай цеплыні адлюстроўваецца сьнежнай паверхняй і толькі 10% ідзе на нацяпленьне матэрыка. Хаця ў Цэнтральнай Антарктыдзе ўзімку на працягу некалькіх месяцаў працягваецца [[палярная ноч]], гадавая сумарная радыцыя набліжаецца да гадавой сумарнай радыяцыі экватарыяльнай зоны.
Радок 66:
 
=== Гісторыя вывучэння кантынента ===
Адкрыта Антарктыда 16 (28) студзеня 1820 [[РасійскаяРасейская імперыяімпэрыя|рускай]] экспедыцыяй Ф.Белінсгаўзена і М.Лазарава. У канцы ХІХ стагоддзя ўзрастае цікавасць да Антарктыды, звязаная са змяншэннем колькасці кітоў у Арктыцы. У пачатку ХХ стагоддзя ў Антарктыдзе пабывалі Р.Скот, Э.Шэклтан, Р.Амундсен, Д.Моўсан, Э.Дрыгальскі і іншыя. У 1911 экспедыцыя Амундсена і ў 1912 Скота дасягнулі Паўднёвага полюса. Пасля Другой сусветнай вайны актывізуецца метэаралагічнае, гляцыялагічнае і геалагічнае вывучэнне Антарктыды. Адзначэнне [[Міжнародны геафізічны год|Міжнароднага геафізічнага года]] падштурхнула адкрыццё палярных станцый рознымі краінамі свету і вядзенне ўзгодненых сістэматычных даследаванняў.
 
=== Статус Антарктыды ===
Радок 116:
Першым палярнікам Беларусі быў В. К. Шымановіч, удзельнік другой комплекснай антарктычнай экспэдыцыі (1957). Самай легендарнай асобай сярод жыхароў горада [[Берасьце]] стаў Ф. Ф. Кабот. У гады вайны — марак-падводнік на Паўночным і Балтыйскім флётах. Адразу пасьля вайны год правёў на ільдзіне ў [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночным Ледавітым акіяне]], удзельнік дзвюх савецкіх антарктычных экспэдыцый. Гэта аб ім пісалі газеты ўсяго сьвету, які, не будучы ўрачом, зрабіў апэрацыю апэндыцыту лекару станцыі. Апэрацыя праходзіла без наркозу пасьлядоўна па ўказаннях самога лекара і прайшла паспяхова.
 
Вялікі ўклад палярнікаў Беларусі ў дасьледаваньні Антарктыды адлюстраваны ў многіх навуковых працах.

У Супрацоўнікі2013 Рэспубліканскагагодзе гідрамэтцэнтра,на удзельнікістанцыі савецкайDome антарктычнай экспэдыцыі,F зафіксавалі ў 1983 на станцыі Усход самую нізкую [[тэмпэратура|тэмпэратуру]] на плянэце: мінус 8991,2 градусы па Цэльсію (Карпюк В. Л.), у 1989 на станцыі Ленінградзкая самы моцны [[вецер]] на плянэце: 78 м/сек. (Гайдашоў А. А.)
 
==== Сучаснасны пэрыяд ====
Радок 140 ⟶ 142:
 
=== Іншыя постсавецкія дзяржавы ў Антарктыдзе ===
Расея мае ў Антарктыдзе 5 дзейных станцый («Мірны», «[[Усход (антарктычная станцыя)|Усход]]», «Новалазараўская», «Прагрэс», «Белінсгаўзэн»), 1 дзейную базу («Дружная-4») і 3 закансэрваваныя станцыі («Маладзёжная[[Моладзевая (антарктычная станцыя)|Моладзевая]]», «Расейская», «Ленінградзкая»). Па іншых даных: 10 станцый: 7 зімовачных (3 з іх зьяўялюцца закансэрваванымі) і 3 сэзонныя станцыі.
 
Перасталі існаваць былыя савецкія станцыі «Піянэрская», «Камсамольская», «Савецкая», «Усход-1», «Лазараў», «Полюс недасягальнасьці», «Аазіс» (апошняя перададзена [[Польшча|ПНР]] у 1959).
Радок 149 ⟶ 151:
{{Commons|Category:Antarctica}}
* [[:Файл:Livingston-Greenwich-map.jpg|Л. Іваноў і інш., Мапа выспаў Лівінгстан і Грынўіч]]
* [http://id-team.org/apc/Apcbg-Web-New.htm Баўгарская камісія антарктычных найменьняў]{{ref-en}}
* Л. Иванов. [http://id-team.org/apc/Apcbg-Web-New_files/image019.jpg Антарктика: Остров Ливингстън и острови Гринуич, Робърт, Сноу и Смит]. Топографска карта в мащаб 1:120000. Троян: Фондация Манфред Вьорнер, 2009. ISBN 978-954-92032-4-0
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Антарктыда»