Літар: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Bot: Migrating 102 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11582 (translate me) |
https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Litre&oldid=583406481 |
||
Радок 1:
[[Файл:CubeLitre.svg|міні|220пкс|Літар аб’ёму зьмяшчае ў сябе куб, з даўжынёй кожнага боку 10 см]]
'''Літар''' (л, l, L, ℓ) — [[адзінкі вымярэньня|адзінка вымярэньня]] [[аб’ём]]у, дапушчальная да ўжываньня нараўне з адзінкамі [[Міжнародная сыстэма СІ|СІ]], аднак якая не зьяўляецца базавай. Паводле СІ літар зьяўляецца адзінкай аб’ёму роўнай 1 кубічнаму [[дэцымэтар|дэцымэтру]] (дм³), 1000 кубічных [[сантымэтар|сантымэтраў]] (см³) або 1/1000 кубічных [[мэтар|мэтраў]]. Кубічны дэцымэтар (або літар) займае аб’ём 10×10×10 сантымэтраў і, такім чынам, роўны адной тысячнай кубічнага мэтру.
Арыгінальная француская мэтрычная сыстэма выкарыстоўвала літар як базавую адзінку вымярэньня аб’ёму. Слова літар паходзіць ад старафранцускага ''litron'', якое прыйшло ў [[француская мова|францускую]] з [[грэцкая мова|грэцкай]] праз [[лацінская мова|лацінскую мовы]], і які складаў каля 0,831 літраў. Літар быў таксама выкарыстаны ў некалькіх наступных вэрсіях мэтрычнай сыстэмы й зараз прымаецца як адна з магчымых адзінак вымярэньня ў СІ<ref>[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf Bureau International des Poids et Mesures], 2006, p. 124.</ref>, хоць афіцыйнай адзінкай аб’ёму СІ зьяўляецца [[кубічны мэтар]] (м³).
1 л = 10<sup>−3</sup> м<sup>3</sup> = 1 [[дэцымэтар|дм]]<sup>3</sup> ('''кубічны дэцымэтар''') = 10<sup>3</sup> [[сантымэтар|см]]<sup>3</sup> ('''кубічных сантымэтраў''')▼
Адзін літар вадкай [[вада|вады]] мае масу амаль роўную [[кіляграм]]у, у сувязі з гэтым у [[1795]] годзе [[грам]] быў вызначаны як адзін кубічны сантымэтар вады пры тэмпэратуры раставаньня [[лёд]]у. Наступныя пераазначэньні мэтру й кіляграму прывялі да таго, што такія супастаўленьні адзінам аб’ёму й масы зьяўляюцца ўжо недакладнымі паводле азначэньня<ref>[http://www.metrodiff.org/cmsms/index.php?page=18_germinal_an_3 Décret relatif aux poids et aux mesures du 18 germinal an 3 (7 avril 1795)]. Association Métrodiff.</ref>.
Вытворныя ад літра адзінкі — мілілітар (мл, ml), мікралітар і дэкалітар (dal).▼
== Аб’ём літру==
У [[1901]] годзе рашэньнем 3-й [[Генэральная канфэрэнцыя па мерах і вагах|Генэральнай канфэрэнцыі па мерах і вагам]] літар быў вызначаны як
▲1 л = 10<sup>−3</sup> м<sup>3</sup> = 1 [[дэцымэтар|дм]]<sup>3</sup>
▲Вытворныя ад літра адзінкі — мілілітар (мл, ml), мікралітар і дэкалітар (дал, dal).
1 мл = 10<sup>−3</sup> л = 10<sup>−6</sup> м<sup>3</sup> = 1 см<sup>3</sup>
Радок 9 ⟶ 17:
1 дал = 10 л = 10<sup>−2</sup> м<sup>3</sup>
==
{{Крыніцы}}
▲У [[1901]] годзе рашэньнем 3-й [[Генэральная канфэрэнцыя па мерах і вагах|Генэральнай канфэрэнцыі па мерах і вагам]] літар быў вызначаны як аб'ём 1 [[кіляграм|кг]] чыстай [[вада|вады]] пры нармальным [[атмасфэрны ціск|атмасфэрным ціску]] (760 [[мілімэтар ртутнага слупа|мм рт. сл.]]) і [[тэмпэратура|темпэратуpы]] найбольшай [[шчыльнасьць|шчыльнасьці]] вады (4 °С). Такім чынам, аб'ём 1 літра быў прыняты за 1,000028 [[дэцымэтар|дм]]<sup>3</sup>.
== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf The International System of Units (SI)] {{ref-en}}
[[Катэгорыя:Адзінкі вымярэньня аб'ёму]]
| |||