Чэрчыль (танк): розьніца паміж вэрсіямі

'''Mk IV «Чэрчыль»''' (ангел. Mk IV, Churchill (A22)) — пяхотны танк войска [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] перыядупэрыяду [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], па масе адносячыйся да [[Цяжкі танк|цяжкіх танкаў]]. Пастаўляўся ў [[СССР]] па праграме [[лэнд-ліз|лэнд-ліза]]а. Спраектаваны ў 1939—1940 гадах, серыйнасэрыйна вырабляўся з 1941 па 1945 год і стаў адным з найболей шматлікіх брытанскіх танкаў Другой сусьветнай. Як і іншыя ангельскія пяхотныя танкі, «Чэрчыль» адрозніваўсяадрозьніваўся састарэлай канструкцыяй, слабым узбраеньнем і вельмі нізкай рухомасцюрухомасьцю, але вельмі тоўстая для свайго часу бранёй (101 мм, пазьней даведзена да 152 мм) дазволіла яму адносна паспяховапасьпяхова ваяваць да самога 1945 годагоду. ПасляПасьля канчатку Другой сусьветнай, «Чэрчыль» неўзабаве быў зьняты з узбраеньня да канца 1940-х гадоў, але некаторая колькасцьколькасьць [[вогнемётны танк|вагнямётнага]] варыянту гэтых танкаў яшчэ прыняў удзел у Карэйскай вайне.

Першапачаткова распрацаваны перад раптоўным пачаткам [[Другая сусьветная вайна|Другой Сусьветнай вайной]] танк A20 (згодна пазначэнняпазначэньня генеральнагагенэральнага штаба) павінен быў быць заменай для састарэлых танкаў пяхоты [[Matilda II]] і [[Valentine]]. У адпаведнасьці з брытанскай дактрынай танка пяхоты і заснаваны на чаканых запатрабаваньнях траншэйнай вайны (па прыкладу [[Першая сусьветная вайна|Першай сусветнай вайны]]), танк быў абавязаны быць здольным да зьнішчэньня перашкод пяхоты, такіх як калючы дрот, і мець магчымасьць да нападу на нерухомыя варожыя абарончыя пабудовы; у гэтых мэтах, вялікай хуткасьці і цяжкага ўзбраеньня не патрабавалася.

Танк павінен быў быць узброены хуткастрэльнай гарматай. Танк меў баявую вежу ад Мацільды і рухавіка ад танка [[Covenanter]]. Вежка з 60 мм брані павінна была абараніць ад нямецкіх 37-мілімятровых гармат. ПраектаваннеПраектаваньне і будаўніцтва дэталей A20 было дадзена Белфасцкай будаўнічай верфівэрфі Harland and Wolff,на якой вырабілі чатыры танка А20 да чэрвеня 1940 годагоду. Падчас будаўнічага перыядупэрыяду ўзбраеньне было перагледжана, першапачатковая французскаяфранцуская 75-мілімятровая гармата заменена на 3-цалевую гаўбіцу.

ПасляПасьля таго як Францыя была захоплена сцэнар траншэйнай вайны ў Паўночнай Еўропе стаў немагчымы, і дызайн танка быў перагледжаны згодна з вынікамі баёў у [[Польшча|Польшчы]] і [[Францыя|Францыі]]. Гэтыя новыя тэхнічныя патрабаванніпатрабаваньні, для новага праектапраекту A22 ці Пяхотнага танка Марк IV, былі перададзены аўтамабіля будаўнічай фірме Vauxhall ў чэрвені 1940.

У сувязі ззь нямецкім уварваннемуварваньнем, і тым што Злучаным Каралеўствам пад час эвакуацыі войскаў з Францыі была страчана большасцьбольшасьць ваенных транспартных сродкаў, Ваеннае міністэрства вызначыла, што A22 павінен быў увайсціувайсьці ў вытворчасцьвытворчасьць на працягу годагоду. Да ліпеня 1940 годагоду дызайн быў завершаны, і да снежнясьнежня таго годагоду былі скончаны першыя дасьведчаныя ўзоры танка; у чэрвені 1941 (амаль праз год як і было вызначана) першыя танкі А22 пачалі схадзіць з канвеераканвэера.

Аднак паспешнаепасьпешнае стварэньне новага танка прайшло не так добра як жадалася, асабліва гэта адбілася на тым што танк прынялі не паспеўшыпасьпеўшы добра выпрабаваць. Найболей відавочнаым недахопам было тое, што рухавік Чэрчыля быў недастаткова ненадзейная, а таксама было цяжка атрымаць доступ для яго абслугоўваньня. Іншым сур'ёзным недахопам было слабое ўзбраеннеўзбраеньне танка, 40 мм гармата, якая была ўдасканалена за кошт даданнядаданьня 3-цалевай (76-мм) гаўбіцы QF 3 ў корпусе, аднак падчас марскога дэсанту на [[Бітва за Дыеп|порт Дыеп]](першага баявога ўжываньня танка) у жніўні 1942 годагоду, гэтыя недахопы адразу праявілі сябе.

Было прынята рашэннерашэньне аб замены гарматы на [[QF 6 pounder]] для мадэфікацыі Mark IV, але вытворчасьць танкаў Чэрчыль з-за дрэннай працы і правалу пад Дыепам апынулася пад пагрозай. Вытворчасьць Чэрчыляў была амаль спынена (на карысцькарысьць больш хуткага [[Cromwell]]), і калі б неня посьпех Mark III на [[Другая бітва пры Эль-Аламэйне|другой бітве пры Эль-Аламэйне]] у кастрычніку 1942 годагоду то мадэфікацыя Mark IV так бы і не была б створана.

Другое значнае паляпшэннепаляпшэньне ў дызайне Чэрчыля было стварэньне мадэфікацыі Mark VII, які упершынюўпершыню быў скарыстаны пад час [[Высадка ў Нармандыі|высадкі ў Нармандыі]] ў 1944 годзе. Mark VII палепшыў і без таго цяжкую браню Чэрчыля. На ім было ўсталявана больш шырэйшае шасі і 75 мм гармата (якія была ўведзена на Mark VI). Гэты варыянт танка (Mark VII ці A22F), служыў далей на працягу ўсёй астатняй вайны і быў у 1945 годзе пераіменаваны ў A42.

Чэрчыль быў вядомы сваёй універсальнасцюунівэрсальнасьцю і выкарыстоўваліся ў шматлікіх роляў адмыслоўца.

«Чэрчыль» з'яўляўсязьяўляўся танкам клясічнай кампаноўкі. Маторна-трансмісійнаетрансьмісійнае аддзяленнеаддзяленьне разьмяшчалася ў кармавой частцы танка, баявое аддзяленьне знаходзілася ў сярэдняй частцы, а аддзяленнеаддзяленьне кіраваньня — у лэбавай. Экіпаж танка складаўся ззь пяці чалавек: камандзіра танка, наводчыка і зараджалага, якія знаходзіліся ў баявой вежы і механікамэханіка-кіроўцы з кулямётчыкам (які на танках мадыфікацыі Mk I выконваў функцыю наводчыка і зараджалага гаўбіцы).

Баявая вежа «Чэрчыля» — трохмясцовая, шасьціграневая, блізкай да прастакутнай, у пляне формы. Канструкцыя вежы змяняласязьмянялася падчас вытворчасцівытворчасьці танка : на «Чэрчылях» мадыфікацый Mk I, Mk II, Mk IV, Mk V, Mk VI — суцэльналітая; Mk III — зварная з катаных бранявых пліт; Mk VII і Mk VIII — змешанаязьмешаная, з суцэльналітымі вертыкальнымівэртыкальнымі сценкамісьценкамі, да якіх прыварваўся дах з валеных бронелістоў. Вежы танкаў мадыфікацый Mk III і наступных адрознівалісяадрозьніваліся ад Mk I і Mk II павялічаным памерам (першыя вежы былі круглявай формы, што забяспечваезабясьпечвае дастатковую прастору для месцаваннямесцаваньня адносна невялікай 2-цалевай гарматы), але іх форма і кампаноўка заставаліся нязменнымінязьменнымі.

Лоб, барты і карма вежы — вертыкальныявэртыкальныя. Лоб вежы меў таўшчыню ў 102 мм на танках мадыфікацый Mk I — Mk VI і ў 152 мм на Mk VII і Mk VIII. Барты і карма вежы мелі таўшчыню ў, адпаведна, 76 і 95 мм. Дах вежы на танках усіх мадыфікацый меў таўшчыню ў 20 мм. Вежа ўсталявана на падвежавай скрынцы на шарыкавай апоры, кручэньне вежы ажыццяўляласяажыцьцяўлялася пры дапамозе электрычнага прывада, энергія для якога паступала ад прыводнага галоўным рухавіком гэнератара. Пры непрацуючым рухавіку, паварот вежы мог ажыццяўляццаажыцьцяўляцца ўручную пры дапамозе шрубавога мэханізму. Вежа мела круцельную падложку, падвешаную да яе. Для пасадкі і высадкі экіпажа служылі два двухстворкавых люка ў даху вежы, асобны для зараджалага на правым боку вежы і для камандзіра і наводчыка — на левым боку. Таксама ў бартах у кармавой частцы танка меліся порты для стральбы з асабістай зброі.

Ў вежы «Чэрчылей» мадыфікацыі Mk I і ў лэбавай частцы корпуса мадыфікацыі Mk II усталёўвалася 40-мм танкавая гармата [[QF 2 pounder Mk IX]]. Даўжыня ствала гарматы складала 52 калібра (2080 мм), пачатковая хуткасцьхуткасьць снарадаў розных тыпаў — ад 790 да 850 м/с. Гармата месцавалася на цапфах у спаранай з кулямётам усталёўцы і мела куты вертыкальнагавэртыкальнага навядзеннянавядзеньня ад -15 да +20°. ВертыкальнаеВэртыкальнае навядзенненавядзеньне ажыццяўляласяажыцьцяўлялася ўручную, пампаваннемпампаваньнем гарматы пры дапамозе плечавага ўпора, а гарызантальная — паваротам вежы. Для навядзеннянавядзеньня гарматы выкарыстоўваўся прыцэл № 30, мелы павелічэннепавелічэньне 1,9х і поле зроку 21°.

Боекамплэкт 40-мм гарматы складаў 150 унітарных стрэлаў, кладка для боекамплекта месцавалася па баках баявога аддзяленняаддзяленьня. «Чэрчыля», як з 40-мм, так і з 57-мм гарматай забяспечвалісязабясьпечваліся, як правіла, вылучна [[бранябойны снарад|бранябойнымі снарадамі]], [[аскепкавы снарад|аскепкавыя снарады]] да гэтых гармат выпускаліся з 1942 годагоду, аднак танкі імі амаль не камплектаваліся (у некаторых крыніцах згадваецца, што 40-мм аскепкавыя снарады практычна не выкарыстоўваліся экіпажамі з-за вельмі малога зарада выбуховага рэчыва і, як следствасьледзтва, вельмі нізкай эфектыўнаьсціэфэктыўнаьсьці <ref>D. Fletcher - The Great Tank Scandal. British Armour in the Second World War</ref>). У [[СССР]] з другой паловы 1942 годагоду выпускаліся аскепкавыя снарады ўласнай распрацоўкі да гарматы [[QF 2 pounder]] (па тэхпрацэсе 37-мм зенітных снарадаў), таксама вядома пра выкарыстанневыкарыстаньне ў СССР з таго ж перыядупэрыяду 57-мм аскепкавых снарадаў.

Асноўным узбраеннемузбраеньнем «Чэрчылей» мадыфікацый Mk III і Mk IV з'яўляласязьяўлялася 57-мм танкавая гармата [[QF 6 pounder]], мадыфікацыі Mk III ці Mk V. Гармата мадыфікацыі Mk III мела даўжыню ствала 43 калібра (2451 мм), а мадыфікацыя Mk V мела даўжыню ствала 50 калібраў (2850 мм) і абсталёўвалася [[Дульны тормаз|дульным тормазам]]. Гармата мацавалася на цапфах і наводзілася ў вертыкальнайвэртыкальнай плоскасьці пры дапамозе шрубавога мэханізму. Куты вертыкальнагавэртыкальнага навядзеннянавядзеньня складалі ад -12,5 да +20°. Для навядзеннянавядзеньня прылады выкарыстоўваўся прыцэл № 39 Mk IIS (павелічэннепавелічэньне 1,9х, поле зроку 21°) з гарматай мадыфікацыі Mk III і прыцэл № 39 Mk IV (павелічэннепавелічэньне 3х, поле зроку 13°) з гарматай мадыфікацыі Mk V. Боекамплект 57-мм гарматы складаў 84 [[унітарны стрэл|унітарных стрэлу]], як правіла толькі з [[бранябойны снарад|бранябойнымі снарадамі]]. Боекамплект месцаваўся ў стеллажных кладках, якія знаходзіліся ў лэбавых кутах баявога аддзяленняаддзяленьня.

«Чэрчылі» мадыфікацый Mk VI і Mk VII у якасьці асноўнага ўзбраенняўзбраеньня атрымалі 75-мм гармату [[OQF 75 mm]], якая мела даўжыню ствала 36,5 калібраў (2737 мм). Балістычна гарматы была ідэнтычна амерыканскайамэрыканскай гармаце M3 і выкарыстоўвала той жа асартыментасартымэнт боепрыпасаў. Гармата месцавалася ў аналягічнай [[QF 6 pounder]] усталёўцы. НавядзеннеНавядзеньне ажыццяўляласяажыцьцяўлялася пры дапамозе прыцэла № 50х3, мелага павелічэннепавелічэньне 3х і поле зроку 13°. Боекамплект 75-мм гарматы складалі 84 унітарных бранябойных і аскепкава-фугасных стрэлаў, кладка боекамплекта размяшчаласяразьмяшчалася аналягічна танкам з 57-мм гарматай.

Для назіраньня за полем бою, «Чэрчыль» абсталёўваўся перыскапічнымі назіральнымі прыборамі «Вікерс» Mk IV, якія забяспечвалізабясьпечвалі кругавы агляд. ДзвюмаДзьвюма ззь іх распалагаў механікмэханік-кіроўца, яшчэ адным — стралок з курсавога кулямёта/гаўбіцы. Тры гэтых [[перыскоп|перыскопа]]а размяшчалісяразьмяшчаліся ў лэбавай частцы падвежавага ліста. Яшчэ чатыры месцаваліся ў даху вежы, па адным перыскопу мелі наводчык і зараджалы, а яшчэ два знаходзіліся ў камандзірскай вежцы. МеханікМэханік-кіроўца таксама меў у сваім распараджэнніраспараджэньні круглы назіральны люк у верхняй лэбавай бронепліце, які зачыняўся бранявым вечкам.

Для вонкавай сувязі, танк абсталёўваўся сімплекснай КХ/УКХ-радыёстанцыяй мадэлі № 19, забяспечвалайзабясьпечвалай далёкасьць сувязі ў КХ-дыяпазоне да 15 км у тэлефонным і да 32 км — у тэлеграфным рэжыме і ва ЎКХ-дыяпазоне — да 1 км у тэлефонным рэжыме. Радыёстанцыя месцавалася ў кармавой нішы вежы, абслугоўваньне яе ажыццяўляўажыцьцяўляў зараджалы. Для ўнутранай сувязі служыла ўбудаванае ў радыёстанцыю тэлефонная перагаворная прылада на ўсіх пецярых чальцоў экіпажа.

На ўсіх мадыфікацыях «Чэрчыля» ўсталёўваўся гарызантальна-апазітны 12-ці цыліндравы чатырохтактны [[карбюратарны рухавік]] вадзянога астуджэнняастуджэньня мадэлі «Бедфорд» Twin-Six. Маючы працоўны аб'ём у 21 237 см³, гэты рухавік развіваўразьвіваў максімальнуюмаксымальную магутнасцьмагутнасьць у 350 [[Конская сіла|к.с.]]і цяге каля 1300 Н · м пры 2200 аб/хв. Рухавік усталёўваўся ў маторным аддзяленніаддзяленьні ўздоўж падоўжнай восі танка. З паліўных бакаў, агульнай ёмістасцюёмістасьцю ў 828 літраў, шэсцьшэсьць усталёўваліся ў маторным аддзяленніаддзяленьні паабапал рухавіка, а яшчэ адзін, здымны, разьмяшчаўся знадворку, па-за бранявым корпусам. Два радыятара сістэмысыстэмы астуджэньня рухавіка размяшчалісяразьмяшчаліся па абодвух яго баках. З-за шчыльнай кампаноўкі маторнага аддзяленняаддзяленьня, паветраныя фільтры рухавіка былі вынесены ў баявое аддзяленнеаддзяленьне.

ТрансмісіяТрансьмісія «Чэрчыля» таксама не зведалазьведала змензьмен падчас вытворчасцівытворчасьці танка. У яе склад уваходзілі:

* аднадыскавая галоўная [[фрыкцыённая муфта]] сухога трэньня вытворчасцівытворчасьці Borg & Beck, усталяваны на рухавіку;

* чатыроххуткасная механічнаямэханічная каробка перадач Merrit-Brown H41, аб'яднаная ў агульным корпусе з механізмаммэханізмам заваротку;

* механізммэханізм заваротку, які складаўся з [[дыферэнцыял|дыферэнцыяла]]а, двух плянетарных механізмаўмэханізмаў і барабанных тармазоў;

* плянетарныя бартавыя перадачы, што размяшчалісяразьмяшчаліся ўсярэдзіне вядучых колаў.

КіраваннеКіраваньне фрыкцыённай муфтай (фрыкцыёнам), механізмаммэханізмам заваротку і тармазамі ажыццяўляласяажыцьцяўлялася пры дапамозе гідраўлічных сэрвапрывадоў.

Дапаўняльна рухавік астуджаўся вентылятарам. Астуджальнае паветра трапляла ў маторны адсек праз рашоткі па баках, праз радыятары і праз маторны адсек (ад вентылятара). Астуджальны вентылятар дзьмуў паветра над каробкай перадач з задняй часткі корпуса. Пры адкрыцціадкрыцьці перамычкі паміж баявым і маторным адсекамі гэты паветраны струмень мог быць скарыстаны для выдаленнявыдаленьня дыму, якія ўтвараўся пры стральбе з гарматы.

Паколькі рухавік Чэрчыля заставалусянязменнымзаставалусянязьменным то танк станавіўся ўсё павольней з кожнай мадэфікацыяй, дадатковая браня і ўзбраеннеўзбраеньне прыводзілі да таго што вага павялічылася, у той час Mk I я важыў 39 118 кг і Mk III важыў 39 626 кг, вага Mk VII складала 40 643 кг. Гэта прывяло да зніжэннязьніжэньня максімальнаймаксымальнай хуткасціхуткасьці танка ад свайго першапачатковага варыянту 26 км/г, да 20,5 км/г.

Хадавая частка з'яўляласязьяўлялася адной з характэрных асаблівасцяўасаблівасьцяў «Чэрчыля», на якім гусенічная стужка, для падвышэнняпадвышэньня праходнасціпраходнасьці, была зроблена ахопліваючай ўвесьувесь корпус танка. З кожнага борта хадавая частка складалася з адзінаццаці здвоеных [[апорная коўзанка|апорных коўзанак]] дыяметрамдыямэтрам 254 мм, вядучага кола і ляніўца. Падвеска апорных коўзанак — індывідуальная, спружынная. Вось кожнай коўзанкі мацавалася на балансірыбалянсіры, адным сваім канцом шарнірна якія мацаваліся да кранштэйна на корпусе танка, а іншым ўпіраліся ў замацаваную на кранштэйне спружыну. Першая і апошняя коўзанкі кожнага борта былі падняты з грунта і працавалі толькі пры пераадоленніпераадоленьні танкам перашкод, а 2, 9 і 10 апорныя коўзанкі мелі скарочаны ход падвескі і працавалі галоўным чынам пры руху танка на мяккім грунце. Падтрымныя коўзанкі адсутнічалі, замест іх верхняя частка гусеніцы слізгаласьлізгала па адмысловых накіравальных. З-за вялікай колькасьці апорных коўзанак, танк можа працягваць рухацца нават пасляпасьля страты некаторых ззь іх.

* {{Сьцяг СССР}} [[СССР]] — 253 танка Mk III і Mk IV <ref> М. Барятинский - Пехотный танк «Черчилль»</ref>.

* B. Perrett -— Churchill Infantry Tank 1941—51