Малдаўскае княства: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Bot: Migrating 14 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q10957559 (translate me) |
д Typo fixing using AWB |
||
Радок 1:
[[Файл:Moldova1483.svg|thumb|300px|Малдаўскае княства ([[1483]])]]
'''Малдова''', '''Малдаўскае княства''' — фэадальная дзяржава ў басэйнах
Ужо пры «''первых господарех воевод волоских и князей литовских... они мели межи собою братство и прыятельство и мир''». У выніку разгрому татараў у бітве каля Сініх вод ([[1363]]) да Малдаўскага княства далучаныя вялікія тэрыторыі да нізоўя [[Дунай|Дуная]] і [[Чорнае мора|Чорнага мора]]. Пасьля спыненьня першай княскай дынастыі малдаўскія баяры запрасілі на прастол літоўскага князя [[Юры Карыятавіч|Юрыя Карыятавіча]] ([[1374]]), які ў тым жа годзе быў атручаны. Пасьля падпісаньня [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] ([[1385]]) [[Ягайла]] пры падтрымцы [[Вітаўт]]а ўстанавіў над Малдаўскім княствам сюзэрэнітэт Польшчы. Пазьней Малдаўскае княства падтрымала барацьбу Вітаўта супраць вынікаў уніі (у [[1391]] створаны саюз Вітаўта, малдаўскага ваяводы Рамана і маскоўскага вялікага князя [[Васіль I|Васіля I]]). У [[1399]] Малдоўскае княства выступіла саюзьнікам Вітаўта ў [[Бітва на Ворскле|бітве на Ворскле]]. З канца [[14 стагодзьдзе|XIV стагодзьдзя]] ва ўнутрымалдаўскія справы актыўна ўмешваўся [[Сьвідрыгайла Альгердавіч]], які некалькі разоў знаходзіў тут прытулак пад час уцёкаў з [[ВКЛ]]. Hя выключана, што на мяжы [[14 стагодзьдзе|XIV]]-[[15 стагодзьдзе|XV]] стагодзьдзяў Малдова пэўны час была васалам ВКЛ. Так, у хpысавуле гаспадара Аляксандра Добрага ([[1400]]—[[1432]]) ад [[30 чэрвеня]] [[1401]] згаданы «''господин наш, великий князь Витовт''». Аднак больш хаpактэpнымі зьяўляюцца pоўнапpаўныя двухбаковыя пагадненьні. Вядомыя дагавоpы [[1415]], [[1431]] (з удзелам [[Тэўтонскі Ордэн|Тэўтонскага Ордэну]]), [[1435]], [[1437]], [[1442]], [[1447]], [[1496]], [[1499]], [[1518]], [[1551]], [[1554]]. З [[1420]]-х да [[1480]]-х ВКЛ неаднаразова аказвала падтрымку барацьбе Малдоўскага княства супраць агрэсіі Асманскай імпэрыі.
Паводле дагаваpоў ВКЛ нязьменна захоўвала з Малдовай мір (за выняткам вайны [[Маскоўская ддзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] з ВКЛ [[1492]]—[[1494]], у якой Малдоўскае княства выступіла саюзьнікам Масквы), нягледзячы на тое, што зьвязаная зь ёй уніяй Польшча ваявала з Малдовай: напрыклад, у [[1497]], [[1503]]—[[1505]], [[1509]], [[1531]], [[1535]]—[[1538]], ня лічачы шматлікіх авантураў, прадпрынятых на сваю рызыку асобнымі магнатамі. Вялікія ж князі літоўскія, нават калі былі адначасова і польскімі каралямі, імкнуліся ўнікнуць канфліктаў з Малдовай, улічваючы настрой грамадзтва і перадусім паноў-рады, якая паводле земскіх пpывілеяў, пачынаючы з пpывілея Аляксандpа (1492), была адказнай за вызначэньне зьнешняй палітыкі. Калі ў [[1509]], рыхтуючыся да вайны з Малдовай, [[Жыгімонт І Стары]] прапанаваў удзел у ей Літве, ён атpымаў адказ паноў-рады: «''Панство Великое княство со всих сторон огорнено есть неприятелми... Нижли только ешчо.. з тое стороны oд Волоского тое панство в покой мело. Яко ж Боже уховай, если бы тот мир с тое стороны был нарушоны''». На сойме
Hа пpыкладзе дачыненьняў з Малдовай можна пpасачыць, што ў літоўскай зьнешняй палітыцы, асабліва да [[1569]], меліся ўласныя прыярытэты, што адpозьнівалі яе ад палітыкі польскай. Часта гэтыя дачыненьні павінны былі пpадэманстpаваць Польшчы незалежнасьць ВКЛ. Калі ў [[1545]] малдаўскія паслы сустрэлі [[Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонта II Аўгуста]] ў [[Люблін]]е па дарозе
Блізкасьць гістарычных лёсаў ВКЛ і Малдоўскага княства спрыялі іх культурнаму збліжэньню. Літоўская славянская мова Малдоўскага княства (да канца [[17 стагодзьдзе|XVII стагодзьдзя]] — афіцыйная) адчувала моцны ўплыў старабеларускай мовы. Мітрапаліт [[Грыгорый Цамблак]] у сярэдзіне [[15 стагодзьдзе|XV стагодзьдзя]] зрабіў спробу злучыць праваслаўныя цэрквы ВКЛ і Малдоўскага княства. Беларускі друкар [[Самуіл Рагаля]] зьявіўся заснавальнікам малдоўскага кнігадрукаваньня. Дынастычнымі сувязямі з малдоўскімі гаспадарамі былі зьвязаныя [[Алелькавічы]], [[Гальшанскія]], [[Радзівілы]]. Палітычныя эмігранты з Малдоўскага княства знаходзілі прытулак у ВКЛ. У часткі малдоўскіх баяраў да канца XVII стагодзьдзя была папулярная ідэя дабівацца для Малдоўскага княства ў выпадку вызваленьня ад туркаў статуса, аналягічнага ВКЛ: уваходжаньня ў склад [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] на ўмовах захаваньня асобных: адміністрацыі, дзяржаўнага скарбу, войска і судовай сыстэмы.
Радок 17 ⟶ 16:
[[Катэгорыя:Гісторыя Малдовы|*]]
{{Link FA|ru}}▼
▲{{Link FA|ru}}
[[en:History of Moldova#Principality of Moldavia]]
[[he:מולדובה (חבל ארץ)]]
| |||