ГУЛаг: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
X boh x (гутаркі | унёсак)
д Typo fixing using AWB
Радок 1:
{{Машынны пераклад}}
{{Артаграфія}}
[[Файл:Gulag Location Map.png|400пкс|міні|ІнтэґральнаяІнтэгральная мапа лягераў сыстэмы ГУЛаг, якія існавалі з 1923 па 1967 гады, на падставе зьвестак праваабарончага таварыства «[[Мэмарыял (арганізацыя)|Мэмарыял]]»]]
'''Галоўнае ўпраўленьне папраўча-працоўных лягераў, працоўных пасяленьняў і месцаў зьняволеньня''' ('''ГУЛаг''') — падразьдзяленьне [[НКУС СССР]], [[МУС СССР]], [[Міністэрства юстыцыі СССР]], якое ажыцьцяўляла кіраўніцтва сыстэмай папраўча-працоўных лягераў у 1934—1960 гадах.
 
Радок 8:
[[Файл:Gulag drivers licence.jpg|міні|220пкс|Вадзіцельскае пасьведчаньне, выдадзенае вязьню ГУЛага, студзень 1941]]
 
Сыстэма ГУЛаг была створаная па асабістым загадзе Сталіна<ref>[http://echo.msk.ru/programs/staliname/657435-echo/ # element-text Імем Сталіна: Гуляг на «Вялікіх будоўлях камунізму»]</ref> ад [[1929]] і атрымала далейшае разьвіцьцё з 1930 году. [[25 красавіка]] [[1930]] загадам [[ОГПУАДПУ]] № 130/63 у мэтах выкананьня пастановы [[СНК СССР]] «Палажэньне аб папраўча-працоўных лягерах» ад [[7 красавіка]] [[1930]] было арґанізавана Ўпраўленьне лягерамі ОГПУАДПУ (УЛАГ) (СУ СССР. 1930. № 22. С. 248). Зь лістапада [[1930]] стала зьяўляцца назва '''ГУЛаг''' ('''Галоўнае ўпраўленьне папраўча-працоўных лягераў ОГПУАДПУ'''). [[10 ліпеня]] [[1934]] быў створаны [[Народны камісарыят унутраных справаў СССР]], у склад якога ўвайшлі пяць галоўных упраўленьняў. Адным зь іх было '''Галоўнае ўпраўленьне лягераў''' (ГУЛаг). У [[1934]] годзе Ўнутранай ахове НКУС былі перападпарадкаваныя [[канвойныя войскі СССР]]. [[27 кастрычніка]] [[1934]] у ГУЛаг перайшлі ўсе папраўча-працоўныя ўстановы Наркамату юстыцыі РСФСР.
 
[[4 студзеня]] [[1936]] быў сфармаваны Інжынэрна-будаўнічы аддзел НКУС, [[15 студзеня]] 1936 — Упраўленьне асаблівага будаўніцтва, [[3 сакавіка]] 1936 — Галоўнае ўпраўленьне будаўніцтва шашэйных дарог (ГУШОСДОР). У вядзеньні НКУС знаходзіліся такія прадпрыемствы, як Галоўнае ўпраўленьне па будаўніцтве горна-мэталургічных прадпрыемстваў, Галоўгідрабуд, Галоўпрамбуд, [[Дальбуд]] (Галоўнае ўпраўленьне будаўніцтва Далёкае Поўначы) і інш. Гуляг быў расфармаваны ў адпаведнасьці з загадам [[МУС СССР]] № 020 ад [[25 студзеня]] [[1960]] паводле Пастановы [[Савет Міністраў СССР|Савету Міністраў СССР]] № 44-16 ад [[13 студзеня]] [[1960]] і ў сувязі з Указам [[ПрэзідыумПрэзідыюм Вярхоўнага Савета СССР|ПрэзідыумаПрэзідыюма Вярхоўнага Савета СССР]] ад [[13 студзеня]] [[1960]] «Аб скасаваньні МУС СССР».
 
=== Пачатковы этап ===
Радок 18:
 
=== Пэрыяд росквіту ===
[[24 красавіка]] [[1930]] па загадзе [[ОГПУАДПУ]] было створанае Ўпраўленьне лягерамі. Першая згадка ўласна пра ГУЛаг (Галоўнае ўпраўленьне лягераў) можна знайсьці ў загадзе ОГПУАДПУ ад [[15 лютага]] [[1931]].
 
3 жніўня 1933 г. пастановай СНК СССР сьцьвярджаецца [[Папраўча-Працоўны Кодэкс Беларускай ССР (1933)|Папраўча-Працоўны Кодэкс Беларускай ССР]], прапісваць розныя аспэкты функцыянаваньня ІТЛ[[Папраўча-працоўны лягер|папраўча-працоўных лягераў]] (ППЛ). У прыватнасьці, кодэксам прадпісваецца выкарыстаньне працы зьняволеных <ref group="~">Глядзіце арт. 70, «у месцах пазбаўлення волі арганізуюцца прадпрыемства індустрыяльнага тыпу ...»</ref> і ўзаконьваньнем практыцы заліку двух дзён ўдарнай працы за тры дні тэрміну <ref group="~">Артыкул 127: "Наглядальныя камісіі могуць заахвочваць асабліва прадуктыўную працу пазбаўленых свабоды, якія адбываюць спасылку з папраўча-працоўнымі працамі й выконваюць папраўча-працоўныя работы без пазбаўленьня волі, шляхам заліку двух дзён асабліва плённай працы за тры дні тэрміну ".</ref>, шырока ўжывальная для матывацыі зьняволеных пры будаўніцтве [[Беламорска-Балтыйскі канал|Беламорканала]].
 
[[10 чэрвеня]] [[1934]] паводле Пастановы [[ЦВК СССР]] пры адукацыі новага саюзна-рэспубліканскага [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] у яго складзе было створанае Галоўнае ўпраўленьне папраўча-працоўных лягераў і працоўных паселішчаў. У кастрычніку таго ж году гэтае кіраваньне было перайменавана ў Галоўнае ўпраўленьне лягераў, працапаселішчаў і месцаў зьняволеньня.
Радок 42:
{{Глядзіце таксама|Сьпіс лягераў ГУЛагу}}
Сыстэма аб'ядноўвала 53 лягерных кіраваньня з тысячамі лягерных аддзяленьняў і пунктаў, 425 калёніяў, а таксама больш за 2000 спэцкамэндатуры <ref>[http://bibliotekar.ru/gulag/13.htm ГУЛяг. Гісторыя стварэньня]</ref>. Усяго звыш 30.000 месцаў зьняволеньня <ref>[http://www.memo.ru/history/nkvd/gulag/maps/ussri.htm Карта ГУЛяга]</ref><ref>[http://www.memo .ru / history / nkvd / gulag / maps / pre.htm Тлумачэнні да падзелу Мапа ГУЛяга]</ref>
Гуляг ажыцьцяўляла кіраўніцтва сыстэмай папраўча-працоўных лягераў ([[ІТЛ]])ППЛ. Тэрытарыяльна лягеры падпарадкоўваліся лагупраўленьням, а арґанізацыйна — адмыслова створаным глаўкам ў адпаведных [[наркамат]]ах (лясной, нафтавай, машынабудаўнічай прамысловасьці й інш). У агульным выпадку, сыстэма падпарадкаваньня ІТЛППЛ была даволі заблытанай — у залежнасьці ад эканамічнай сытуацыі ў краіне й мэтаў урада асобным міністэрствам, глаўкаўы пэрыядычна ліквідаваліся, ствараліся зноў, перапарадкоўваліся іншым глаўкам, або перащтваралися ў асобныя глаўкі. У сваю чаргу лагупраўленьні разам зь лягерамі таксама ліквідаваліся, перапарадкоўваліся іншым глаўкам, ствараліся ізноў і г.д. Асабліва гэта было адчувальна падчас і пасьля [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] — з пачаткам вайны практычна ўсе рэсурсы й працмоц ГУЛяга была кінутая на вытворчасьць і абслугоўваньне ваенных запатрабаваньняў — мэталурґія (сталь для тэхнікі). З заканчэньнем вайны, калі краіна ўжо больш мела патрэбу ў аднаўленьні, асноўныя магутнасьці ГУЛяга былі разгорнутыя вакол лесанарыхтовак (напр. шпалы), здабычы каштоўных мэталаў, распрацоўцы гідратэхнічных збудаваньняў (напр. адвод рэкаў, вытворчасьць каналаў) і гд.
 
'' Ніжэй прыведзены поўны сьпіс глаўкаў, што існавалі ў сыстэме ГУЛагу:''
Радок 84:
Пасьля адкрыцьця архіваў сталі даступныя афіцыйныя лічбы, аднак статыстыка ГУЛяга адрозьніваецца непаўнатой, а зьвесткі з розных частак часта не стыкуюцца адзін з адным. Напрыклад, згодна з архівамі НКУС, лік зьняволеных турмаў, лягераў і калёніяў на канец 1936 быў 1 196 000 чалавек<ref name="Zemskov"/>. Аднак у даведцы, якую НКУС прадаставіў [[Цэнтральнае статыстычнае ўпраўленьне|ЦУНХУ]] для [[Перапіс насельніцтва СССР (1937)|перапісу насельніцтва 1937]] указаная значна больш высокая лічба ў 2,75 млн чалавек<ref>'' Conquest R .'' Stalin: Breaker of Nations. New York: Viking, 1991.</ref>.
 
Паводле афіцыйных зьвестак усяго ў сыстэме лягераў, турмаў і калёніяў ОГПУАДПУ й НКУС у 1930—1956 адначасова ўтрымлівалася больш за 2,5 млн чалавек (максымум быў дасягнуты ў пачатку [[1950-я|1950-х]] у выніку пасьляваеннага ўзмацненьня крымінальнага заканадаўства<ref>'' Папоў В. П.'' Дзяржаўны тэрор у савецкай Расіі, 1923-1953 гг.: крыніцы й іх інтэрпрэтацыя / / Айчынныя архівы. 1992, № 2</ref> і сацыяльных наступстваў [[голад у СССР 1946—1947 гадоў|голаду 1946—1947]]<ref>'' Зіма В. Ф.'' [http://publ.lib.ru/ARCHIVES/Z/ZIMA_V._F/_Zima_V._F..html Голад 1946-47 гадоў: паходжаньне й наступствы], 1996</ref>).
 
=== Нацыянальны склад зьняволеных ===
Радок 134:
[[Катэгорыя:Рэпрэсіі ў СССР]]
[[Катэгорыя:Палітычныя рэпрэсіі]]
[[Катэгорыя:Савецкія канцлягеры|ГУЛАГ]]