Вікіпэдыя

Эўклід: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Legobot (гутаркі | унёсак)
52 250 правак
д Bot: Migrating 116 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8747 (translate me)
афармленьне, выпраўленьне спасылак
Радок 1:
{{Навуковец
| Імя = Эўклід
| Арыгінал імя = Εὐκλείδης
| Фота = Euklid-von-Alexandria 1.jpg
| Шырыня = 200пкс
| Подпіс =
| Дата нараджэньня = [[3 стагодзьдзе да н. э.|III стагодзьдзе да н. э.]]
| Месца нараджэньня =
| Дата сьмерці = невядома
| Месца сьмерці =
| Грамадзянства =
| Навуковая сфэра = [[матэматыка]]
| Месца працы = [[Александрыя (Эгіпет)|Александрыя]], [[ЭгіпэтЭгіпет]]
| Альма-матэр =
| Навуковы кіраўнік =
| Знакамітыя вучні =
| Вядомы як = Бацька геамэтрыі
| Узнагароды і прэміі =
| Сайт =
}}
'''Эўклід''' ({{мова-el|Εὐκλείδης}} ,; каля [[300 да н. э.|300 годагоду дода н. э.]]) — [[Старажытная Грэцыя|старажытнагрэцкі]] [[матэматыка|матэматык]], яшчэ вядомы як '''Эўклід Александрыйскі''' й '''Бацька геамэтрыі'''.
 
== Біяграфія ==
Біяграфічныя дадзеныязьвесткі абпра ЭўклідуЭўкліда вельмі бедныя. А да найбольш сапраўдных зьвестак аб жыцьці Эўкліда звычайна адносяць то, што было напісана ў Камэнтарах [[Прокла Дыядох|Прокла]] да першай кнігі «Элемэнтаў» Эўкліду. Адзначыўшы, што «усеўсе, хто пісаў аб гісторыі матэматыкі» не давялі выкладаньне разьвіцьця гэтай навукі да часоў Эўкліду, Прокл адзначае, што Эўклід быў старэйшы за [[Плятон]]аўскі гурток, але маладзейшы за [[Архімэд]]а й [[Эратасфэн]]а, і жыў у часы [[Пталімей I Сатэр|Пталімея I Сатэра]], таму што й Архімэд, які жыў у часы Пталімея Першага, згадвае аб Эўклідзе й расказвае, што Пталімей спытаў яго, ці ёсьць карацейшы шлях вывучэньня геамэтрыі чым «Элемэнты»; а той адказаў, што няма царскага шляху да геамэтрыі<ref>Прокл. Камэнтар да першай кніжцы «Элемэнтаў» Эўкліда. Пачатак. [http://www.centant.pu.ru/plat/proklos/works/euklid/2_08.htm II-8]</ref>.
 
Дадатковыя рысы да агульнага партрэту Эўкліда можна ўбачыць у [[Пап Александрыйскі|Папа]] й [[Стабэй|Стабэя]]. Пап паведамляе, што Эўклід быў ветлівым з усімі, хто мог хоць у маленькай ступені садзейнічаць разьвіцьцю матэматычных навук, а Стабэй расказвае анекдотанэкдот аб Эўклідзе. Пачаўшы вывучэньне геамэтрыі й разабраўшы першую тэарэму, адзін юнак запытаў у Эўкліда: «А якая выгада будзе для мяне ад гэтай навукі?». Эўклід паклікаў раба й сказаў: «Дай яму тры [[обал|обалы]], калі ён жадае атрымоўваць выгаду ад навучаньня»<ref>Кэджары Ф. Гісторыя элемэнтарнай матэматыкі. Адэса, 1917. ст. 70-7170—71</ref>.
 
Некаторыя сучасныя аўтары трактуюць сьцьвярджэньне Прокла — Эўклід жыў у часы Пталімея Сатэра — у том сэньсе, што Эўклід жыў пры двары Пталімея й быў заснавальнікам [[Александрыйская Бібліятэка|Александрыйскай Бібліятэкі]]<ref>Розэнфэльд Б. А. Апалёній Тэргскі. М., 2004. с. 10</ref>. Варта адзначыць, што гэтае меркаваньне ўладкавалась у [[Эўропа|Эўропе]] ў [[17 стагодзьдзе|XVII стагодзьдзі]], сярэднявечныя аўтары атаясамлявалі Эўкліда з вучням [[Сакрат]]а філёзафам Эўклідам з Мегар. Ананімны арабскі рукапіс [[12 стагодзьдзе|XII стагодзьдзя]] паведамляе<ref>[http://www.peoples.ru/science/mathematics/evklid/ Біяграфія Эўкліда на сайце Peoples.ru].</ref>: «Эўклід, сын Наўкрата, вядомы пад імём «Геамэтра», вучоны старога часу, па паходжаньні грэк, па месцажыхарству сірыец, родам з Тыру…».
 
Арабскія аўтары лічылі, што Эўклід жыў у [[Дамаск]]еу й выдаў там «Элемэнты» [[Апалёні Тэргскі|Апалёнія]]<ref>Кэджары Ф. Гісторыя элемэнтарнай матэматыкі. Адэса, 1917. с. 71; Ражанская М. М. і інш. Насір ад-Дын ат-Тусі. М., 1999. с. 51</ref>.
 
== «Элемэнты» Эўкліда ==
[[Файл:Euclid Vat ms no 190 I prop 47.jpg|250px250пкс|leftзьлева|thumbміні|Ватыканскі манускрыпт. Тэарэма Пітагора]]
Асноўнае сачыненьне Эўкліда мае назоў «Элемэнты». Кнігі з такім жа назовам, у якіх пасьлядоўна выкладаліся ўсе асноўныя факты геамэтрыі й тэарытычнай арытмэтыкі, складалі й раней [[Гіпакрат Хіёскі]], [[Леёнт (матэматык)|Леёнт]] і [[Тэўдыюс]]. Аднак «Элемэнты» Эўкліда выцесьнілі ўсе гэтыя сачыненьні з ужытку й напрацягу больш чым за два тысячагодзьдзя заставаліся базавым падручнікам геамэтрыі. Складаючы свой падручнік, Эўклід уключыў у яго шмат таго, што было створана яго папярэднікамі, апрацаваўшы гэты матэрыял і зьвеўшы яго ў адно.
 
Радок 45:
 
== Іншыя творы Эўкліда ==
[[Файл:EuclidStatueOxford.jpg|230px230пкс|right|thumbміні|Статуя Эўкліда ў Оксфардзкім унівэрсытэце.]]
Сярод іншых твораў Эўкліда захаваліся:
* ''Дадзеныя'' (δεδομένα) — аб тым, што неабходна, каб стварыць фігуру.
Радок 73:
 
== Крыніцы ==
{{ЗноскіКрыніцы}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Радок 80:
* [http://farside.ph.utexas.edu/euclid.html «Элемэнты» Эўкліда] па-грэцку й па-ангельску. Унівэрсытэт Тэхасу.
* [http://www.mathopenref.com/euclid.html Біяграфія Эўкліда] ад Шарлін Дугляс.
* [http://www.rarebookroom.org/Control/eucmsd/index.html Фотакніга «Элемэнты»], 888 год, Бізантыя на '''ПалічкеПалічцы Рэдкіхрэдкіх Кнігаў'кнігаў''.
* [http://www.rarebookroom.org/Control/eucgeo/index.html Фотакніга «Элемэнты»], 1482 год, Вэнэцыя на '''ПалічкеПалічцы Рэдкіхрэдкіх Кнігаў'кнігаў''.
 
[[Катэгорыя:Асобы па альфабэце]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Эўклід»