Суэцкі канал: розьніца паміж вэрсіямі

У старажытнасці Сенусэрэт I (старажытнаэгіпецкі фараон) спраектаваў непасрэднае далучэньне [[Ніл]]а з Чырвоным морам. Гэтую легенду падтрымліваюць грэцкія і лацінскія тэксты ([[Страбон]], [[Пліній Малодшы]]), але няма пацверджаньняў архэалягічных. Толькі пры кіраваньні фараона Нэхо (609-594609—594 да н. э), быў выкапаны першы канал ад аднаго з прытокаў Ніла да паўночнага краю Горкіх азёраў. У 522 годзе да н. э., пасля заваяваньня [[старажытны Эгіпет|ЭгіптаЭгіпту]] пэрсамі, пэрсыдзкі цар [[Дарый]] зьвярнуўся да праекта пабудовы каналу і склаў апісаньне пабудовы каналу. Грэцкі гісторык [[Герадот]] у лістах V стагодзьдзя да н. э. пераказвае, што канал ня быў найкарацейшым шляхам паміж марамі, і караблі ішлі празпразь яго чатыры дні. Ён быў дастаткова шырокім, каб празпразь яго маглі разыйсьціся дзведзьве трырэмы. Канал Дарыя пралягаў на ўсход ад Ніла, а потым злучаўся з трасай сучаснага каналу. Канал быў падоўжаны да мора пры кіраваньні [[Пталямэй|Пталямэя]] II (285-246285—246 г.г.), але закінуты ў пачатку рымскае эпохі, і быў зноў выкапаны пры кіраваньні [[Траян]]а (98-11798—117 г.г.). Злучаўся ззь Нілам канал у новым месцы: некалькі кілямэтраў на поўнач ад [[Каір]]ау. Ёсьць зьвесткі, што менавіта гэты канал адрэстаўраваў Амр Ібн ал-Ас пад назвай Канал Правадыра Прававерных. Але ў 767 годзе [[каліф]] [[Аль-Мансур]] загадаў закрыць канал, каб адрэзаць паўстаўшы горад [[Аль-Хіджаз]].

Інжынэрам эгіпецкай экспэдыцыі належыць заслуга першага праекту непасрэднага злучэньня Пелузія з Суэцам. [[Напалеон Банапарт]], адчыняючы шлях да СуэцаСуэцу, зьбіраўся зрабіць [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] такую ж непрыемнасьць, якой для Генуэзцаўгенуэзцаў і Венецыянцаўвэнэцыянцаў было ў [[1487]] годзе адкрыццёадкрыцьцё [[мыс Добрай Надзеі|мыса Добрай Надзеі]]. Падрыхтоўчую працу пачалі ў студзені [[1799]] году пад кіраўніцтвам Шарля Ле-Перэ; яны доўжыліся некалькі месяцаў. Памылка пры разліках прывяла Ле-Перэ да ўпэўненасьці, што пры прыліве ўтвараецца значная розьніца ўзроўню вады (10 мэтраў) паміж марамі і з-за гэтага канал павінен мець сыстэму шлюзаў. Ня гледзячыНягледзячы на довады распрацоўшчыкаў тэарэтычных дасьледаваньняў, гэты дагмат панаваў больш за 50 гадоў. Яе баранілі саінт-сіманісты, якія прыбылі ў Каір ў [[1833]] годзе. Згодна з гледжаньнем гэтых рэвалюцыйных інтэлектуалаў Суэцкі канал мусіў быць першым ззь вялікай колькасьці каналаў трансакіянічных, неабходных пры развіцціразьвіцьці сусьветнага гандлю. [[Мухамед Алі]] абмежаваўся толькі зборам групы з 20 інжынераўінжынэраў і тэхнікаў, якія павінны былі пабудаваць плаціну ў Дэльце. Эпідэмія [[чума|чумы]] ў [[1835]] годзе палажыла крыж на будаўніцтве.

Аднак думка аб узнаўленьні будовы не пакінула многіх вялікіх людзей таго часу. Францускае консульства з [[Александрыя (Эгіпет)|Александрыі]] атрымала аналіз мэтазгоднасьці пабудовы каналу, ўу якім была даказаная выканальнасьць праекту. У гэтай паперы была так саматаксама прапанова атрыманьня грошаў для рэалізацыі плянаў: утварэньня акцыянернагаакцыянэрнага таварыства ды атрыманьня грамадзкай пазыкі. Утварэньне транзытных службаў і зьяўленьне ў [[1839]] годзе ''Overland Road'' (транзіт праз ЕгіпетЭгіпет паштовай лініі паміж Лёнданам і [[Індыя]]й) зьвярнуў інтарэс да праекту злучэннья Міжземнага і Чырвонага мораў. У [[1846]] годзе саінт-сіманісты утварыліўтварылі ў [[Парыж]]ы групу, якая дасьледавала ўмовы перакапаньня Суэцкага перашэйка, якая аб’яднала прадпрымальнікаў і вытворцаў з [[Ангельшчына|Ангельшчыны]], [[Нямеччына|Нямеччыны]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Францыя|Францыі]]. Дасьледаваньне тэрыторыі, праведзенае ў [[1847]] годзе пацвердзілапацьвердзіла адсутнасцьадсутнасьць розьніцы ўзроўню вады ў морах. Лінант дэ Бэльфонтс прыгатаваў тэхнічную дакументацыюдакумэнтацыю. Аднак супраціў [[Асманская імпэрыя|ТурцыіТурэччыны]] (да якой належала тэрыторыя Сіная і ЭгіптаЭгіпту) і Англіі, хвароба Мухамеда Алі адтэрмінавалі ажыццяўленьнеажыцьцяўленьне праекту. [[Кедыў Абас]], які ў [[1849]] годзе прыняў уладу ад свайго дзеда, быў антыэўрапейцам, і супраціўляўся ўзрастаньню іх уплыву ў Эгіпце.

[[Фердынанд дэ Лесепс]], францускі дыплямат, атрымаў у [[1854]] годзе ад віцэ-караля [[Мухамеда Саіда Пашы]] згоду на пачатак працы над пабудовай каналу, які павінен быў прайсьці найкарацейшым шляхам на поўнач ад СуэцаСуэцу праз Горкае возера да Міжземнага мора. Лесепс атрымаў падтрымку віцэ-караля і многіх францускіх акцыянераўакцыянэраў, якія інвеставаліінвэставалі грошы ў акцыянернаеакцыянэрнае таварыства Суэцкага каналу. Брытанцы, якім было выгадна скараціць шлях да Індыі, ад інвестыцыйінвэстыцыяў адмовіліся. Ня гледзячыНягледзячы што канал павінен быў скараціць шлях да БамбэяБамбэю на 7 3437343 км, урад Брытаніі зрабіў усё што мог, каб спыніць праект. Крытыкавалі яго як “фізычна«фізычна невыканальны, збыт каштоўны”каштоўны». Ад урачыстага пачаткапачатку працы да яе сканчэньня 10 гадоў пазьней дэ Лесепс кантраляваў будову, якая часам была цяжкая, але ніколі неня спыненая. Пачаткова дэ Лесепс карыстаўся прымусовай працай, але ў [[1864]] годзе (пад ціскам Вялікабрытаніі) давялося адмовіцца ад працы эгіпецкім работнікаў. Францускія фірмы даставілі некалькі дзесяткаўдзясяткаў паравых экскаватараў, паглыбляльных машын і транспартаў. Для абслугоўваньня будовы каналу падавалі таксама і [[чыгунка|чыгунку]], якая ішла ўздоўж будучага каналу. Справы пайшлі ў гару і ўзьнікла магчымасьць прыняць на працу эўрапейцаў, у асноўным з краінаў Міжземнамор'яМіжземнамор’я. Пітная вада для 25. 000 работнікаў дастаўлялася па адмыслова пабудаванамупабудаваным каналуканале. На міжземнаморскім канцы трасы быў пабудаваны Порт Саід. Скончаны канал меў даўжыню 161 км, 15 мэтраў глыбіні і 137 метраўмэтраў шырыні, кожныя 10 кілямэтраў пабудаваны былі затокі для разыходжаньня караблёў.

У [[1865]] годзе наступіў чарговы крызіс будовы каналу, выкліканы эпідэміяй [[халера|халеры]].

Урачыстае адкрыццёадкрыцьцё каналу адбылося [[17 лістапада]] 1869 году з удзелам многіх каранаваных асоб, сярод іх былі і [[Франц Іосіф I]] і імператрыцаімпэратрыца Францыі [[Яўгенія]]. Галоўным пунктам праграмы быў праход міжнароднай эскадры з Порт СаідаСаіду да СуэцаСуэцу. Для гэтай урачыстасьці [[Ізмаіл Паша]] замовіў у [[Джузэпэ ВердзіВэрдзі]] опэру «[[Аіда]]», але ВердзіВэрдзі не пасьпеў у тэрмін.

[[Файл:Mubarak Peace Bridge.jpg|thumbміні|400px|right400пкс|Мост «Мубарак»]]

З красавіка 1980 году ў раёне горадагораду Суэц функцыянуе аўтамабільны тунэль, які праходзіць пад дном Суэцкага каналу, і які злучае Сынай і кантынэнтальную Афрыку. Акрамя тэхнічнай дасканаласьці, якіякая дазволіўдазволіла стварыць такі інжынэрны «цуд», дадзены тунэль прываблівае сваёй манумэнтальнасьцю, мае велізарнае стратэгічнае значэньне, і па праве можа лічыцца славутасьцю Эгіпту.

9 кастрычніка 2001 г. у Эгіпце быў адчынены новы [[Мост праз Суэцкі канал|мост]] на аўтатрасе, якая злучае гарады [[Порт-Саід]] і [[Ісмаілія]]. У цырымоніі адкрыцьця маста прыняў удзел прэзыдэнт Эгіпту [[ХосниХосьні Мубарак]].

ГэтыГэтае будынакзбудаваньне стаўстала самым высокім у сьвеце падвесным мастом. Вышыня маста складае 70 мэтраў. Будаўніцтва працягвалася 4 гады, у ім прымалі ўдзел адна японская і дзьве эгіпецкія будаўнічыя кампаніі.