Вікіпэдыя

Атэізм: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Legobot (гутаркі | унёсак)
52 250 правак
д Bot: Migrating 120 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q7066 (translate me)
W (гутаркі | унёсак)
27 270 правак
д +мэтад
Радок 1:
[[Файл:Ephesians_2,12_-_Greek_atheos.jpg|міні|300пкс|Грэцкае слова αθεοι (atheoi) у пасланьні да Эфэсянаў на папірусе пачатку III ст. Літаральна перакладаецца як «[тыя хто] бяз Бога»]]
'''Атэі́зм''' (бязбожніцтва; {{мова-el|άθεος|скарочана}}, гэта значыць— ''бязбожны'') — сьветапогляд, паводле якога натуральны, матэрыяльны сьвет зьяўляецца адзіным і самадастатковым, а для тлумачэньня зьяваў і апісаньня законаў прыроды не патрабуецца прыцягненьне звышнатуральных сілаў, напрыклад [[Бог]]а, богаў, духаў, іншых зьнешматэрыяльных істот. АтэістыАтэістычныя вернікі лічаць усе наяўныятэістыя рэлігіі і вераваньні тварэньнем самога чалавека, а зьяўленьне Сусьвету разглядаюць з навуковага[[Псэўданавука|псэўданавуковага]] (гл.стыхійны і псэўданавуковы атэізм) пункту гледжаньня.
 
Асноўны, найбольш грамадзка значны від атэізму, навуковыпсэўданавуковы або пазытыўны атэізм цесна зьвязаны з [[рацыяналізм]]ам, [[скептыцызм]]ам, сьвецкім [[гуманізм]]ам і [[вольнадумства|вольнадумствам]]м. З гэтымі плынямі яго радніць непрыманьне тэістычнай веры ў якасьці прылады спазнаньня сьвету, сьцьвярджэньне ў якасьці прылады такога спазнаньня навуковых мэтадаў, барацьба з дагматызмам (у тым ліку й сярод атэістаў) і вольнае абмеркаваньне філязофскіх праблем. З пункту гледжаньня навуковагапсэўданавуковага атэізму тэістычная рэлігія й навука зьяўляюцца ўзаемавыключальнымі зьявамі грамадзкага жыцьця, адно абавязкова выключае іншае.
 
Клясыфікацыя плыняў атэізму яшчэ да канца не выстаялася й мае мноства трактовак. Напрыклад, клясыфікацыя па ступені ўсьведамленьня атэістычных ідэяў дзеліць атэізм на неўсьвядомлены — стыхійны, і ўсьвядомлены. Таксама адрозьніваюць практычны і тэарэтычны атэізм (В. Бругер); радыкальны, [[агнастыцызм|агнастычны]], пастулатны (Х. Шміт); марксісцкі, рацыяналістычны, экзыстэнцыялістычны (І. Леп), тры выгляду атэізму, зьвязаныя зь імёнамі О. Конта, Л. Фэербаха й [[Карл Маркс|К. Маркса]], а таксама [[Фрыдрых Ніцшэ|Ф. Ніцшэ]] (А. дэ Любак). Акрамя пазытыўнага атэізму існуе й нэгатыўны атэізм.
Радок 11:
Старажытнаіндыйскія крыніцы даносяць да нас рэха спрэчак паміж прадстаўнікамі філязофскай школы [[Локаята]] (Брыхаспаці, Дзьхішан — [[V стагодзьдзе да н. э.]]) й прыхільнікамі вэдыйскага вучэньня. Сачыненьні філёзафаў гэтае школы не захаваліся, пра іх пазыцыі вядома толькі дзякуючы працам іх праціўнікаў. Аднак можна сказаць, што локаята былі першымі пасьлядоўнікамі атэізму — яны сьцьвярджалі, што бога няма, што сьвет ніхто не ствараў, што ён зьявіўся й разьвіваецца па сваіх унутраных законах, яны не прызнавалі існаваньне жыцьця пасьля сьмерці й лічылі, што ўсё што напісана ў Вэдах уяўляе сабою падман.
 
== Сучасны стан атэізму ==
[[Файл:Irreligion_map.png|міні|300пкс|Распаўсюд атэізму па краінах (па выніках апытаньняў 2006)]]
ЦалкамУ іншаязаходняй сытуацыяцывілізацыі ўнайбольшае краінах,пашырэньне якіябязбожныя разьвіваюццавераваньні заразатрымалі сярод тэхнічнай інтэлігенцыі. У разьвіцьцёвых краінах, у тым ліку й краінах былога [[СССР]], адваротнае становішча. У краінахбольшасьці [[Афрыка|Афрыкііслам]],скіх накраін [[Блізкібязбожнае Ўсход|Блізкімверавызнаньне Усходзе]] бесьперапынна ўзрастае рост рэлігійнасьці, які даходзіць да фанатызму йлічыцца [[фундамэнталізмзлачынства]]у. У большасьці ісламскіх краін атэізм лічыцца злачынствам, за так званае «блюзьнерства» ўм [[Пакістанблюзьнерства]]е, могуцьшто прысудзіцьпрадугледжвае да сьмяротнайсьмяротную карыкару. СытуацыяКрах зпаноўнай атэістычнымкамуністычнай рухамідэалёгіі у [[Расея|Расеі]] й краінах [[СНД]] гэтак жа вельмі складаная. Крах пануючай «камуністычнай» ідэалёгіі, якая абвяшчала ў якасьці асноўнага сьветапогляду «афіцыйны атэізм» і дзейнічала пры гэтым мэтадамі не перакананьня, а рэпрэсіяў, гвалтоўна ўкараняючы гэты псэўдаатэізматэізм, дзе замест Бога прапаноўвалася верыць у бязгрэшнасьць прарокаў марксізму-ленінізму, прывёў да моцнай рэакцыі грамадзтва, кіўнуў маятнік грамадзкай прытомнасьці ў бокмоцнага непрыманьня атэізму грамадзтвам. Узрос ўплыў [[Расейская Праваслаўная Царква|Расейскай Праваслаўнай Царквы]], пачалося яе частковае зрошчваньне зь дзяржаўнымі органамі ўлады, узрастаюць містычныя настроі ў грамадзтве й захапленьні рознымі [[ілжэнавука]]мі (напрыклад, [[астралёгія]]й). Нягледзячы на гэта, атэістычны рух набірае сілу.▼
Для сучаснай заходняй цывілізацыі характэрна падзеньне цікавасьці да рэлігіі сярод шырокіх пластоў насельніцтва, асабліва сярод тэхнічнай інтэлігенцыі. У разьвітых краінах зьніжаецца наведвальнасьць храмаў, памяншаецца колькасьць рытуалаў, адбываецца павелічэньне колькасьці людзей, якія лічаць сябе агностыкамі або атэістамі, нават у веруючых рэлігія губляе сваё вярхоўнае становішча. Характэрным у гэтым дачыненьні зьяўляецца публікацыя вядомым амэрыканскім біскупам кнігі пад назовам «Чаму хрысьціянства павінна зьменіцца або памерці: Біскуп зьвяртаецца да веруючых» (травень [[1998]]). У прамыслова разьвітых краінах асноўнай апорай рэлігійнага сьветапогляду застаецца нешматлікае сельскае насельніцтва, а ідэалягічным стрыжнем — гуманітарная інтэлігенцыя. Атэісты злучаюць рэлігійнасьць гэтай часткі інтэлігенцыі зь яе аднабаковай адукацыяй, адсутнасьцю ведаў пра перадавыя дасягненьні натуральных навук і тэхнікі.
 
▲Цалкам іншая сытуацыя ў краінах, якія разьвіваюцца зараз, у тым ліку й краінах былога [[СССР]]. У краінах [[Афрыка|Афрыкі]], на [[Блізкі Ўсход|Блізкім Усходзе]] бесьперапынна ўзрастае рост рэлігійнасьці, які даходзіць да фанатызму й [[фундамэнталізм]]у. У большасьці ісламскіх краін атэізм лічыцца злачынствам, за так званае «блюзьнерства» ў [[Пакістан]]е могуць прысудзіць да сьмяротнай кары. Сытуацыя з атэістычным рухам у [[Расея|Расеі]] й краінах [[СНД]] гэтак жа вельмі складаная. Крах пануючай «камуністычнай» ідэалёгіі, якая абвяшчала ў якасьці асноўнага сьветапогляду «афіцыйны атэізм» і дзейнічала пры гэтым мэтадамі не перакананьня, а рэпрэсіяў, гвалтоўна ўкараняючы гэты псэўдаатэізм, дзе замест Бога прапаноўвалася верыць у бязгрэшнасьць прарокаў марксізму-ленінізму, прывёў да моцнай рэакцыі грамадзтва, кіўнуў маятнік грамадзкай прытомнасьці ў бок непрыманьня атэізму. Узрос ўплыў [[Расейская Праваслаўная Царква|Расейскай Праваслаўнай Царквы]], пачалося яе частковае зрошчваньне зь дзяржаўнымі органамі ўлады, узрастаюць містычныя настроі ў грамадзтве й захапленьні рознымі [[ілжэнавука]]мі (напрыклад, [[астралёгія]]й). Нягледзячы на гэта, атэістычны рух набірае сілу.
 
== Вызначэньне і адрозьненьні ==
АўтарыІснуюць разыходзяццаразыходжаньні ў тым,вызначэньні як лепей за ўсё вызначаць атэізматэізму, пра якія менавіта звышнатурльныя існасьці ідзе гаворка, ці сьцьвярджае атэізм іх адсутнасьць, ці зьяўялецца атэізм усьвядомленым наўпроставым адмаўленьнем усяго звышнатуральнага.
 
=== Шырата панятку ===
Радок 25 ⟶ 23:
У залежнасьці ад шыраты вызначэньня, пад атэізмам можа разумецца непрыняцьце розных канцэпцыяў, пачынаючы ад ідэі бога, як існай асобы і сканчываючы існаваньне чаго заўгодна нематэрыяльнага, звышнатуральнага ці трансцэндэнтнага, уключаючы канцэпцыі індуізму і будызму.
 
=== Стыхійны і навуковыпсэўданавуковы атэізм ===
Стыхійны атэізм грунтуецца на клёку ці скептычным вобразе мысьленьня, адсутнасьці цікавасьці да звышнатуральнага, няведаньня пра наяўнасьць тэістычнай рэлігіі. Псэўданавуковыя бязбожнікі цьвердзяць, што іх [[вера]] быццам грунтуецца на прыродазнаўстве, калі ў якасьці асноўнага інструмэнта для разгляданьня пытаньня пра існаваньне бога, звышнатуральных істотаў альбо зьяваў выкарыстоўваецца [[навуковы мэтад]], хоць той мэтад распрацаўваў [[Тэізм|тэістычны]] [[Хрысьціянства|хрысьціянскі]] [[Філязофія|філёзаф]] [[Брэнсіс Бэкан]].
Стыхійны атэізм — атэізм, заснавана на чымсьці іншым, акрамя навукі (напрыклад, як вынік звычайнага клёку ці скептычнага вобраза мысьленьня, адсутнасьці цікавасьці да звышнатуральнага, няведаньня пра наяўнасьць рэлігіі і інш.)
 
Навуковы атэізм — гэта атэізм, заснаваны на прыродазнаўстве, калі ў якасьці асноўнага інструмэнта для разгляданьня пытаньня пра існаваньне богу (звышнатуральных істотаў альбо зьяваў) выкарыстоўваецца навуковы мэтад.
 
== Вядомыя атэісты ==
* [[Карл Маркс]] — філёзаф, эканаміст, стваральнік марксісцкага вучэньня.
* [[Ёсіп Сталін]] — савецкі кіраўнік, які ладзіў масавыя забойствы і іншыя ганеньні супраць тэістычных іншаверцаў.
* [[Віталій Гінзбург]] — расейскі фізык, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па фізыцы за [[2003]] год.
* [[Карл Эдвард Саган]] — выбітны амэрыканскі астраном і папулярызатар навукі.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Атэізм»