Конрад фон Валенрод: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Выдалены ўвесь зьмест старонкі
Няма апісаньня зьменаў
Радок 1:
{{Манарх
|Імя = Конрад фон Валенрод
|Партрэт = Smierc Konrada Wallenroda.jpg
|Памер = 200пкс
|Апісаньне = «Cьмерць Конрада Валенрода», [[Міхал Эльвіра Андрыёлі|Міхал Андрыёлі]] (1895)
|Імя пры нараджэньні = {{lang-de|Konrad von Wallenrode}}
|Пасада = Вялікі магістар [[Тэўтонскі Ордэн|Тэўтонскга Ордэну]]
|Сьцяг = [[Файл:Wg wallenrode.gif|x14пкс]]
|Пачатак тэрміну = [[1391]]
|Канец тэрміну = [[1393]]
|Папярэднік = [[Конрад Цёльнэр фон Ротэнштайн]]
|Наступнік = [[Конрад фон Юнгінген]]
|Дата нараджэньня = Прыблізна паміж [[1330]] і [[1340]]
|Месца нараджэньня =
|Дата сьмерці = [[23 ліпеня]] [[1393]]
|Месца сьмерці = [[Марыенбург]]
|Дата пахаваньня =
|Месца пахаваньня = Капліца сьвятой Ганны, замак Марыенбург
}}
 
'''Конрад фон Валенрод''' (''Валенродэ''; {{lang-de|Konrad von Wallenrode}}; паміж [[1330]] і [[1340]] — [[23 ліпеня]] (25 ліпеня?)<ref name="Triller"/><ref>''Lohmeyer K''. [http://de.wikisource.org/wiki/ADB:Konrad_von_Wallenrodt Konrad von Wallenrodt] // Allgemeine Deutsche Biographie. — Band 40. — Leipzig: Duncker & Humblot, 1896. — S. 732.</ref> [[1393]]) — 24-й Вялікі магістар [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэну]] з [[1391]] па [[1393]] гады.
 
== Біяграфія ==
[[Файл:Siebmacher102-Wallenrodt.jpg|thumb|170px|left|Малюнак герба фон Валенродаў з [[:en:Siebmachers Wappenbuch|гербовника Сибмахера]]]]
=== Раннія гады ===
Нарадзіўся паміж [[1330]] і [[1340 год]]ами, адбываўся з старажытнага рыцарскага [[Франкония|франконского]] роды. Пфлегер [[Прейсиш-Эйлау]] (1365-74), хаузкомтур [[Христбург]]а (1376-77). У [[1377 год]]у быў прызначаны на пасаду [[комтур]]а [[Члухув|Шлохау]], аднак яго сапраўдны кар'ерны рост пачаўся толькі ў [[1382 год]]у, калі вялікім магістрам стаў [[Конрад Целльнер фон Ротенштайн]].
 
Пасля смерці [[Куна фон Хаттенштайн]]а Конрад заняў пасаду [[Маршалы Тэўтонскага ордэна|маршала Ордэна]] і комтура [[Кенігсберг]]а. Як вайсковец кіраўнік Ордэны фон Валенрод займаўся арганізацыяй крыжовых паходаў супраць [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]], у чым нядрэнна атрымаў поспех. У [[1387 год]]у ён стаў комтурам [[замак Марыенбург|Марыенбурга]] і [[Вялікія комтуры Тэўтонскага ордэна|вялікім комтурам]] Ордэны, гэта значыць фактычна другім чалавекам у дзяржаве.
 
[[20 жніўня]] [[1390 год]]а сканаў Целльнер і, здавалася, што гэта толькі пытанне часу, калі Конрад фон Валенрод стане новым вялікім магістрам. Аднак яму прыйшлося сапхнуцца з моцнай апазіцыяй у асобе комтура [[Данцыг]]а [[Валрабе фон Шарффенберг]]а. [[12 марта]] [[1391 год]]а Конрад фон Валенрод быў абраны вялікім магістрам. Справа было вырашанае ў карысць Конрада дзякуючы падтрымцы двух выбарнікаў, [[Зігфрыд фон Бассенхайм|Зігфрыда фон Бассенхайма]] і [[Рюдигер фон Эльнер|Рюдигера фон Эльнера]], комтураў [[Эльблонг|Эльбинга]] і [[Тухоля|Тушеля]], адпаведна.
 
=== Вялікі магістр ===
Вялікі магістр працягнуў палітыку, накіраваную на падтрымку князя [[Вітаўт]]а ў яго дужанню са сваім стрыечным братам каралём польскім і вялікім князем літоўскім [[Ягайла]]. Быў прадпрыняты вялікі паход супраць Ягайла, у якім са сваім атрадам удзельнічаў і будучы [[Спіс манархаў Брытанскіх выспаў|кароль Ангельшчыны]] [[Генрых IV (кароль Ангельшчыны)|Генрых IV]]. Конрад падзяліў войска на тры атрада: першы пад камандаваннем комтура [[Замак Бальга|Бальги]] [[Арнольд фон Бургельн|Арнольда фон Бургельна]] спусташаў [[Мазавія|Мазавію]], другі і трэці пад камандаваннем самога Конрада і маршала Ордэна [[Энгельхард Рабыні|Энгельхарда Рабыні фон Вильдштайна]] накіраваліся да [[Вильна|Вільні]]. Крыжакі былі блізкія да ўзяцця Вильны, аднак адступілі з-за скандалу, справакаванага вялікім магістрам.
 
[[Файл:Smierc Konrada Wallenroda.jpg|thumb|left|[[Андриолли, Міхал Эльвіра|Міхал Эльвіра Андриолли]], ''Смерць Конрада Валенрода''. Ілюстрацыя з паэме Міцкевіча «Конрад Валенрод», [[1891]]|170px]]
Конрад адхіліў фон Вильдштайна ад пасады маршала, хоць той быў выдатным вайскаводам і карыстаўся павагай сярод рыцараў. Чыннікі такога ўчынку вялікага магістра невядомыя, але шматлікія лічаць, што ён раўнаваў да поспехаў фон Вильдштайна. Адхіленне маршала выклікала скандал, і большасць рыцараў з атрада Вильдштайна паўсталі супраць вялікага магістра. Нягледзячы на гэта, Конрад не змяніў сваё рашэнні, і кампанія была спыненая. Непадпарадкаванне часткі рыцарствы дазволіла фон Валенроду правесці чыстку ў асяроддзі рыцарства, асабліва ў комтурствах, якія знаходзіліся пад кіраўніцтвам маршала: Бальге, [[Бранево|Брандэнбурзе]] і [[Рагнит]]е.
 
У [[1392 год]]у князь [[Уладзіслаў Апольчык]] прапанаваў Конраду праект падзелу Польшчы паміж [[Святая Рымская імперыя|Святой Рымскай імперыяй]], Тэўтонскім ордэнам, [[Брандэнбург]]ом, [[Каралеўства Вугоршчына|Вугорскім каралеўствам]] і [[Сілезія|Силезским княствам]], аднак вялікі магістр адказаў адмовай.
 
У тым жа году Ягайла і Вітаўт склалі [[Астроўская дамова|дамова]], па якім Ягайла прызнаваў Вітаўта вялікім князем літоўскім як сваім намеснікам у Літве. Здрада Вітаўта было вельмі небяспечным для Ордэна, таму Конрад быў змушаны пачаць вайну супраць абодвух саюзнікаў, запрасіўшы да ўдзелу ў ім мноства крыжакоў з [[Еўропа|Еўропы]], у тым ліку і Генрыха Ангельскага. У студзені 1393 гады [[Нідэрланды|Галандскія]] і [[Французы|французскія]] рыцары пад камандаваннем Конрада абсадзілі [[Гародня]], што вымусіла Вітаўта і Ягайла пайсці на правядзенне мірных перамоў у [[Торунь|Торне]].
 
Неўзабаве пасля пачатку перамоў Конрад захварэў і пакінуў Торн. [[23 ліпеня]] [[1393 год]]а ён сканаў у [[Замак Марыенбург|Марыенбурзе]], верагодна, ад [[апаплексічны ўдар|апаплексічнага ўдару]]. Пахаваны ў магільным склепе вялікіх магістраў Ордэна ў капліцы св. Ганны ў Марыенбурзе<ref name="Triller">''Triller A''. [http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00016329/images/index.html?seite=532 Konrad von Wallenrodt] // Neue Deutsche Biographie. — Band 12. — Berlin: Duncker & Humblot, 1980. — S. 516 f.</ref>.
 
Падчас свайго кіравання фон Валенрод актыўна праводзіў палітыку каланізацыі маланаселеных земляў у [[Прусія|Прусіі]]. Пры ім нямецкімі каланістамі былі заселеныя шырокія вобласці, а таксама пабудаваныя крэпасці [[Готтерсведер]] і [[Миттенбург]]. У 1393 году Конрад заснаваў новае [[Рын|рэйнскае]] комтурство, яго першым раздзелам быў брат вялікага магістра [[Фрыдрых фон Валенрод]], загінулы ў [[Бітва пры Грунвальдзе|бітве пад Танэнбергам]] у [[1410 год]]у. Іншы сваяк Конрада [[Іяган фон Валенрод]] у 1393 году стаў [[Рыжскае арцыбіскупства|архібіскупам рыжскім]].
 
== Выява ў гістарыяграфіі і мастацтве ==
[[Файл:I lituani.jpg|thumb|[[Плакат]] оперы ''«Літвіны»'', [[XIX стагоддзе]]|170px]]
Храністы-манахі, ненавидевшие Валенрода за тое, што ён быў нядосыць шчодры да царквы, адлюстроўвалі яго ерэтыком і ворагам Ордэны, понесшим справядлівую кару нябёсаў. Адданне зрабіла з яго нават [[літвіны|літвіна]], які ўступіў быццам бы ў Ордэн з адзінай мэтай — адпомсціць за спусташэнне сваёй радзімы. Такім яго вывяў і [[Міцкевіч, Адам|Адам Міцкевіч]] у [[паэма|паэме]] ''«[[wikisource:pl:Konrad Wallenrod|Конрад Валенрод]]»'' ([[1828]]).
 
Пасля на аснове паэмы Міцкевіча былі напісаныя дзве [[опера|оперы]]: «''[[Літвіны (опера)|Літвіны]]''» ({{lang-it|[[:it:I Lituani|I Lituani]]}}) [[Понкьелли, Амилькаре|Амилькаре Понкьелли]] на [[либретто]] [[Гисланцони, Антоніа|Антоніа Гисланцони]] ([[1874]]) і «''[[Конрад Валенрод (опера)|Конрад Валенрод]]''» [[Желенский, Уладзіслаў|Уладзіслава Желенского]] ([[1885]]). Пачаткам няскончанага перакладу паэмы з'яўляецца верш [[Пушкін, Аляксандр Сяргеевіч|А. З. Пушкіна]] «[[wikisource:ru:Сто гадоў мінула, як тэўтон (Пушкін)|''Сто гадоў мінула, як тэўтон''…]]»<ref>[http://moiperevod.ru/info/articles/article_detail.php?id=63 Пераклады Пушкіна з Міцкевіча] // Адам Міцкевіч у перакладах з польскай мовы. — Бюро перакладаў «Мой Пераклад.ру».</ref>.
 
== Зацемкі ==
{{зацемкі}}
 
== Літаратура ==
* ''Frenken A''. [http://www.bautz.de/bbkl/w/wallenrode.shtml Wallenrode, Johannes von] // Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon. — Band 13. — Herzberg, 1998. — ISBN 3-88309-072-7. — Sp. 215–218.
* {{Кніга:ADB | аўтар = Karl Lohmeyer| артыкул = Konrad_von_Wallenrodt| тым = 40| старонка = 732}}
* ''Triller A''. [http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00016329/images/index.html?seite=532 Konrad von Wallenrodt] // Neue Deutsche Biographie. — Band 12. — Berlin: Duncker & Humblot, 1980. — S. 516 f.
 
== Спасылкі ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Валенрод}}
 
{{start box}}
{{succession box|title=[[Вялікія магістры Тэўтонскага ордэна|Вялікі магістр Тэўтонскага ордэна]]
|before=[[Конрад Целльнер фон Ротенштайн]]|after=[[Конрад фон Юнгінген]]|years=[[1391]]–[[1393]]}}
{{end box}}
 
[[Катэгорыя:Вялікія магістры Тэўтонскага ордэна]]
[[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзі]]