Дабравесьце: розьніца паміж вэрсіямі

[[Файл:P52 recto.jpg|thumbміні|174px174пкс|rightсправа|<center>II]]

'''Дабравесьце''' (''Эвангельле'') — ({{langмова-el|euaggelion}} — добрая вестка) — агульная назва першых чатырох кніг [[Новы Запавет|Новага Запавету]] пра зямное жыцьцё і вучэньне [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]].

[[Файл:Шарашоўскае Евангелле Лука.jpg|thumbміні|leftзьлева|[[Шарашоўскае ЕвангеллеЭвангельле]] (XVI ст.). Апостал Лука]]

У канон кніг [[Біблія|Бібліі]] ўваходзяць: [[ЕвангеллеЭвангельле ад Мацвея]], зь ліку [[12 вялікіх апосталаў]] Ісуса Хрыста; [[ЕвангеллеЭвангельле ад Марка]], зь ліку [[70 меншых апосталаў]], які быў спадарожнікам вялікага апостала Пятра; [[ЕвангеллеЭвангельле ад Лукі]], зь ліку меншых апосталаў, спадарожніка вялікага апостала Паўла; [[ЕвангеллеЭвангельле ад ІаанаЯна]], зь ліку вялікіх апосталаў.

Тры першыя кнігі ЧацьвераевангельляЧацьвераэвангельля (ад Мацьвея, ад Марка, ад Лукі) у біблеістыцы названы сінаптычнымі (грэч. зводныя; падзеі, якія можна аглядаць разам), таму што яны блізкія паміж сабою кампазыцыяй і зьместам. Ад сінаптычных евангельляўэвангельляў, у якіх апавядаецца пераважна пра зямное жыцьцё Хрыста і цуды, створаныя ім у [[Галілея|Галілеі]], адрозьніваецца ЕвангельлеЭвангельле ад ІаанаЯна, дзе гутарка ідзе пра духоўны сэнс Хрыста-богачалавека, увага акцэнтуецца на боскай прыродзе Хрыста і на цудах, створаных ім у [[ІудзеяЮдэя|ІудзеіЮдэі]]. Рукапісы-першакрыніцы ЧацьвераевангельляЧацьвераэвангельля напісаны старажытнагрэчаскайстаражытнагрэцкай мовай александрыйскай рэдакцыі, вядомай адукаваным людзям [[Рымская імперыяімпэрыя|Рымскай імпэрыі]] і суседніх дзяржаў. Некаторыя дасьледчыкі лічаць, што першае ЕвангельлеЭвангельле ад Мацьвея напісана ў арыгінале на арамейскай мове. Усе чатыры ЕвангельліЭвангельлі, узаемадапаўняльныя паводле зьместу, адзіныя паводле хрысталягічнай канцэпцыі, прызнаны [[хрысціянствахрысьціянства|хрысьціянскай царквою]] кананічнымі ў адрозьненьне ад некананічных, вольных інтэрпрэтацый евангельскагаэвангельскага зьместу (евангельліэвангельлі ад Пятра, ад Андрэя, ад Філіпа і інш.; гл. [[Апокрыфы]]). Кананічныя ЕвангельліЭвангельлі складаюць асноўную крыніцу і крытэрый хрысьціянскай веры, таінстваў і догматаў, сымбалічна выяўленых у боскай літургіі і царкоўным мастацтве. Пропаведзь ЕвангельляЭвангельля, пераўтварэньне асабістага і грамадзкага жыцьця паводле Хрыстовага закону свабоды — асноўнае прызначэньне хрысьціянскай царквы.

[[Файл:P52 recto.jpg|leftзьлева|thumbміні|Папірус 125 г. з тэкстам ЕвангельляЭвангельля]]

Паводле царкоўнай традыцыі, ЕвангельлеЭвангельле напісана вучнямі Хрыста і іх пасьлядоўнікамі ў 2-й пал. I ст. Самым раньнім па часе ўзьнікненьня, відаць, зьяўляецца [[ЕвангеллеЭвангельле ад Марка]], паколькі ў ім ёсьць намёкі на іудзейскаеюдэйскае паўстаньне [[66]]-[[70-я|70-х]] гадоў. Час яго стварэньня можна аднесьці на 70-я гады. Кароткі тэкст гэтага ЕвангельляЭвангельля паслужыў крыніцай для евангельляўэвангельляў ад Мацьвея і Лукі. Наяўнасьць у яго тэксьце значнай колькасьці лацінізмаў дала падставу хрысьціянскаму багаслову [[Клімент Александрыйскі|Кліменту Александрыйскаму]] (2-3 ст.) меркаваць, што напісана яно было за межамі Палесьціны, магчыма, у [[Рым]]е. Узьнікненьне ж ЕвангельляЭвангельля ад Мацьвея навуковая літаратура зьвязвае з [[Сірыя]]й, як і тэкст ЕвангельляЭвангельля ад ІаанаЯна, які, паводле царкоўнай традыцыі, прывязваецца да [[Эфес]]а. Запісы ж ЕвангельляЭвангельля ад Лукі адносяцца да розных месцаў ад Кесарыі да Рыма. Самае апошняе па часе свайго напісаньня [[ЕвангеллеЭвангельле ад ІаанаЯна]] адлюстравала ў сабе пэўныя рысы агнастыцызму, якія не ўласьцівы тром іншым кананізаваным у [[4 ст4ст.]] хрысьціянскай царквою евангельлямэвангельлям.

Навуковая крытыка, заснаваная на тэксталягічным дасьледаваньні кананічных кніг, паказала, што зьвесткі пра цуды Хрыста маюць шмат агульнага з разнастайнымі тагачаснымі [[гістарычная крыніца|крыніцамі]] і магчыма скампанаваныя ў [[2 ст.|2]]-[[3 ст3ст.]] у пэрыяд узьнікненьня самой хрысьціянскай царквы і афармленьня яе веравызнаньня. Падобныя да евангельскагаэвангельскага апісаньня жыцьця Хрыста шматлікія міфы усходніх паганскіх рэлігій аб паміраючых і ўваскрасаючых багах, таксама прасочваюцца магчымыя запазычаньні са сказаньняў пра [[Майсей|Майсея]], [[Ісус Навін|Ісуса Навіна]] і іншых прароцтваў са [[Стары Запавет|Старога Запавету]]. Прасочваючы гісторыю жыцьця Хрыста, крытыка зьвярнула асаблівую ўвагу на розныя супярэчнасьці, якія маюцца ў тэкстах кананічных евангельляўэвангельляў — адзначана, што аўтары кананічных евангельляўэвангельляў праявілі дрэннае веданьне гісторыі і геаграфіі [[ПалесцінаПалесьціна|Палесьціны]] пачатку [[наша эра|н. э.]] Так, евангелістыэвангелісты сьцьвярджаюць, што нараджэньне Хрыста адбылося ў часы панаваньня іудзейскагаюдэйскага цара Ірада, хоць апошні памёр у [[4 да н.э.]] Недарэчнымі зьяўляюцца і ўпамінаньні евангелістаміэвангелістамі [[Назарэт]]а, [[Капернаум]]а і іншых гарадоў і мястэчак, якіх яшчэ не было ў [[1 ст1ст.]], калі, паводле сьцьверджаньня хрысьціянскіх багасловаў, ствараліся тэксты кананічных евангельляўэвангельляў. Падобныя факты даюць падставу сьцьвярджаць, што кананічныя евангельліэвангельлі ствараліся ў розны час і зьяўляюцца вынікам шматразовых перапрацовак, якія рабіліся ў розных месцах.

Прадстаўнікі рацыяналісцкай крытыкі Бібліі і хрысьціянства — матэрыялістычнага (францускія філёзафы-асьветнікі 2-й пал. 18XVIII ст.) і ідэалістычнага (Б. Баўэр, Д. Штраус; 19XIX ст.) кірункаў — адмаўлялі рэальна-гістарычны зьмест ЕвангельляЭвангельля, бачылі ў ім міфы і легенды 2—4 ст., аднак ацэньвалі міфалёгіюміталёгію і рэлігію па-рознаму: матэрыялісты-асьветнікі схіляліся да атэізму, некаторыя зь іх прызнавалі толькі сацыяльна-рэгулятыўную ролю евангельскагаэвангельскага вучэньня; пасьлядоўнікі ідэалістычнай плыні «міфалягічнай школы» ў рэлігіязнаўстве адзначалі яго духоўна-этычную каштоўнасьць. У савецкі час ад папярэдняй традыцыі бралася толькі адмаўленьне гістарычнасьці евангельскіхэвангельскіх падзей і аднабаковая крытыка евангельскіхэвангельскіх маральных установак, у выніку чаго г. зв. навуковы атэізм у 1920—30-я гады набыў вульгарна-сацыялягічны кірунак. У сучасным эўрапейскім рэлігіязнаўстве заўважаецца тэндэнцыя да сынтэзу гістарычнай (багаслоўскай) і крытычна-міфалягічнай інтэрпрэтацый ЕвангельляЭвангельля, спалучэньня экзегетыкі і філасофскайфілязофскай герменеўтыкі. У полі зроку гэтай філасофііфілязофіі евангельскаяэвангельская гісторыя бачыцца як тоеснасьць рэальнасьці і міфа. На думку [[М. Бярдзяеў|М. Бярдзяева]], міфміт ня ёсьць адмаўленьне рэальнасьці, наадварот, ён сьведчыць пра найглыбейшае быцьцё, якое раскрываецца ў Бібліі як падзеі, што выходзяць за межы гісторыі ў надчасавую, вечную рэальнасьць.

* ЕвангельлеЕвангелле // ЭГБ у 6 т. Т. 3. Мн.: БелЭн, 1996.

* ЕвангельлеЕвангелле // Архітэктура, выяўленчае і дэкаратыўна-прыкладное мастацтва: Дапаможнік для вучняў. Мн.: Беларусь, 2001. ISBN 985-01-0124-5.