Науру: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
абнаўленьне зьвестак
→‎Гісторыя: -спасылка на Джон Фірн, артаграфія, стыль
Радок 44:
== Гісторыя ==
 
Першапачаткова Науру было заселенае [[Мікранэзійцы|мікранэзійцамі]] і [[Палінэзійцы|палінэзійцамі]], прыкладна 3000 гадоў таму. На высьпе жыло 12 плямёнаў, памяць аб якіх ў наш час прадстаўленая дванаццацьцю промнямі зоркі на сьцягу краіны. Наўрыйцы называлі сваю выспу «''Naoero''», назва «''Науру''» ўзьнікла пазьней для таго, каб палегчыць вымаўленьне назвы выспы іншаземцам. Галоўнымі крыніцамі харчаваньня наўрыйцаў былі [[какос]]ы, і [[рыба]].
 
Першым эўрапейцам, які высадзіўся на выспу, быў [[Вялікабрытанія|брытанскі]] кітабой [[Джон Фірн]], які вандраваў з [[Новая Зэляндыя|Новай Зэляндыі]] ў [[Кітай]] у [[1798]] годзе. Ён даў высьпе назву ''Прыемная'' ({{мова-en|Pleasant Island}}), і з гэтай назвай выспа заставалася наступныя 90 гадоў. З [[1830-я|1830]]-х г.г. наўрыйцы мелі кантакты з эўрапейскімі і [[ЗША|амэрыканскімі]] кітабоямі і гандлярамі, якія папаўнялі тут свае запасы. Тубыльцы мянялі [[харчаваньне]] на [[пальмавае [[віно]] і [[Агнястрэльная зброя|агнястрэльную зброю]], якая ўжывалася ў 10-гадовай крывавай міжпляменнай вайне [[1878]]—[[1888]] г.г. Падчас яе колькасьць насельніцтва зьменшылася з 1400 да 900 чалавек.
 
У [[1888]] годзе выспа была анэксаваная [[Германія]]й і далучаная да ''Пратэктарату выспаў Маршала''. У той час выспа мела назву «''Nawodo''» ці «''Onawero''». Нямецкая ўлада скончылася пасьля [[Першая Сусьветная вайна|Першай Сусьветнай вайны]]. Грамадзкія зьмены на высьпе пасьля вайны скончыліся ўсталяваньнем [[Манархія|манархіі]].
 
У [[1900]] годзе вандроўнік [[АльбертАльбэрт Эліс]] вынайшаў на Науру багатыя радовішчы фасфатаў. У [[1906]] годзе [[Аўстралія|аўстралійская]] фірма ''Pacific Phosphate Company'' падпісала зь Германіяй дамову на перадачу правоў распрацоўкі радовішчаў.
[[6 лістапада]] [[1914]] года выспа была занятая аўстралійскімі войскамі. ПасьляНямецкая вайныўлада Вялікабрытаніяскончылася атрымала адпасьля [[ЛігаПершая НацыйСусьветная вайна|ЛігіПершай НацыйСусьветнай вайны]], мандат на кіраваньне гэтай тэрыторыяй, якіад потым[[Ліга Нацый|Лігі Нацый]] атрымала Вялікабрытанія. Потым мандат быў падзелены з Аўстраліяй і [[Новая Зэляндыя|Новай Зэляндыяй]]. Грамадзкія зьмены на высьпе пасьля вайны скончыліся ўсталяваньнем [[Манархія|манархіі]]. У [[1923]] годзе тры ўрады Вялікабрытаніі, Аўстраліі і [[Новая Зэляндыя|Новай Зэляндыі]] падпісалі дамову аб сумеснай распрацоўцы радовішчаў фасфатаў на Науру.
 
У [[1940]] годзе германскі вайсковы карабель затапіў каля выспы пяць гандлёвых караблёў і абстраляў выспу, зруйнаваўшы ўсю інфраструктуру. З [[26 жніўня]] [[1942]] года Науру была занятая [[Японія|японскімі]] войскамі. У [[1943]] годзе 1200 наўрыйцаў былі прымусова пераселеныя на выспу [[Чуук]], 463 ззь іх загінула. [[13 верасьня]] [[1945]] года, калі да выспы падплыў аўстралійскі вайсковы карабель, японскі гарнізон капітуляваў.
 
У [[1947]] годзе Науру атрымала статус тэрыторыі, якая кіруецца [[ААН]], праз аўстралійскую адміністрацыю. У [[Студзень|студзені]] [[1966]] годагоду на Науру паўстаў уласны ўрад, а праз два гады быў праведзены канстытуцыйны зьезд. [[31 студзеня]] [[1968]] года Науру абвясьціла аб сваёй незалежнасьці.
 
У [[1989]] годзе Науру падала на Аўстралію ў Міжнародны суд за наступствы аўстралійскага кіраваньня выспай, а таксама за шкоды, якія атрымала выспа ў выніку здабычы фасфатаў. Справа была разгледжаная [[20 жніўня]] [[1993]] года, і пастановай суду Аўстраліі было загадана выплаціць у якасьці кампэнсацыі Науру 107 мільёнаў [[Аўстралійскі даляр|аўстралійскіх даляраў]].
 
Зьмяншаючыяся запасыЗапасы фасфатаў прывялізьмяншаліся, што прывяло да палітычнай нестабільнасьці ў другой палове [[1980-я|1980]]-х г.г. Паміж [[1989]] і [[2003]] г.г. зьмянілася 17 урадаў.
 
У [[2004]] годзе ўрад Аўстраліі вырашыў павялічыць фінансавую дапамогу высьпе з мэтай выхаду з эканамічнага крызысу.