|
'''Ме́льніцкая у́нія''' — саюз паміж Каралеўствам Польскім і Вялікім княствамКняствам Літоўскім. Акт уніі быў падпісаны [[23 кастрычніка]] [[1501]] году ў горадзе [[Мельнік (горад)|Мельнік]] Падляскага ваяводзтва пры абраньні каралём польскім і вялікім князем літоўскім [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]], але ня быў зацьверджаны [[Вальны сойм|соймам Вялікага княстваКняства Літоўскага]] й так і не набыў моц. <ref name="ЭВКЛ">Грыцкевіч А. Мельніцкая унія // [[Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)|Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя у 3 т.]] — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 285. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0</ref>.
== Гісторыя ==
Яшчэ [[Крэўская унія|Крэўскай уніяй]] 1385 году паміж Каралеўствам Польскім і Вялікім княствамКняствам Літоўскім усталёўвалася [[асабістая унія]]. Першая асабістая унія, гэта значыць кіраваньне абедзьвюма дзяржавамі адным манархам, працягвалася да 1401 году, калі паводле [[Віленска-радамская вунія|Віленска-Радамскай уніі]] [[Вітаўт]] быў афіцыйна прызнаны вялікім князем літоўскім. Асабістая унія была адноўленая ў 1447 годзе, калі вялікі князь літоўскі Казімер стаў адначасова й каралём польскім. За сьмерцю [[Казімер Ягелончык|Казімера]] ў [[1492]] годзе асабістая унія зноў касавалася: каралём польскім быў абраны яго сын [[Ян Ольбрахт]], а вялікім князем літоўскім іншы сын — [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]]. 17 чэрвеня 1501 году Ян Ольбрахт сканаў, што адкрывала шляхі для аднаўленьня асабістай уніі шляхам абраньня каралём польскім Аляксандра.<ref name="ЭВКЛ"/>.
Польскія магнаты, якія імкнуліся да інкарпарацыі Вялікага княстваКняства Літоўскага ў склад Польскай Кароны, скарысталіся ваеннымі няўдачамі першага ў вайне з [[Вайна Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім 1500-1503 гадоў|Масквой 1500—1503 гадоў]] і безкаралеўем і зрабілі чарговую спробу аб’яднаць абедзьве дзяржавы пад кіраўніцтвам Польшчы. 3 кастрычніка паміж дэлегацыяй польскага сойму з аднаго боку й вялікім князем Аляксандрам і [[Рада Вялікага Княства Літоўскага|вялікакняскай радай]] зь іншай у Петркаве была складзеная папярэдняя дамова, пазьней зацьверджаная пры абраньні Аляксандра каралём польскім<ref name="ЭВКЛ"/>.
Паводле акту уніі, у будучыні замест асобных манархаў будзе абірацца агульны кароль, абіраны на сумесным сойме прадстаўнікоў Каралеўства Польскага й Вялікага княстваКняства Літоўскага ў Петркаве. Прадугледжвалася таксама ўводзіныўвадзеньне адзінай сыстэмы грашовага звароту й правядзеньне адзінай вонкавай і ўнутранай палітыкі. Дзяржаўныя пасады й суды захоўваліся асобныя.
Такім чынам, спадчынная манархія ператваралася б у выбарную, прычым большасьць выбарнікаў былі б прадстаўнікамі Каралеўства Польскага, дзяржаўная самастойнасьць Вялікага княстваКняства Літоўскага была б фактычна ліквідаваная<ref name="ЭВКЛ"/>.
Акт Мельніцкай уніі быў падпісаны Аляксандрам і 27 прадстаўнікамі Вялікага княстваКняства Літоўскага, але з умовай далейшага пацьверджаньня яго літоўскім соймам. У 1505 годзе сойм, большасьць дэлегатаў якога былі прыхільнікамі незалежнасьці Вялікага княстваКняства Літоўскага, не зацьвердзіў акт уніі, які так і не набыў моц. Супраць уніі выступаў і Аляксандар, якому ліквідацыя спадчыннасьці трону была невыгодная<ref name="ЭВКЛ"/>.
== Крыніцы й заўвагі ==
| 