Чашнікі: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Legobot (гутаркі | унёсак)
д Bot: Migrating 12 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q954421 (translate me)
шаблён, абнаўленьне зьвестак
Радок 1:
{{Іншыя значэньні}}
{{Мястэчка
{{Населены пункт/Беларусь
| Назва = Чашнікі
| Назва ў родным склоне = ЧашнікаўЧашнікі
|Статус Краіны = Беларусігорад
|Назва ў родным склоне = Чашнікаў
| Герб = Coat of Arms of Čašniki, Belarus.png
|Герб Сьцяг = FlagCoat of Arms of Čašniki, Belarus.pngsvg
|Сьцяг Выява = Flag of Čašniki._Чашнікі_(N._Orda,_XIX).jpgsvg
|Гімн =
| Апісаньне выявы = Панарама мястэчка, [[Напалеон Орда|Н. Орда]], [[1876]]
|Дата заснаваньня =
| Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць
|Першыя згадкі =
| Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]]
|Статус з =
| Адміністрацыйная адзінка2 = Раён
|Магдэбурскае права =
| Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Чашніцкі раён|Чашніцкі]]
|Былая назва =
| Колькасьць насельніцтва = 9600
|Мясцовая назва =
| Год падліку насельніцтва = 2006
|Вобласьць Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]]
| Тэлефонны код = +375 2133
|Раён = [[Чашніцкі раён|Чашніцкі]]
| Паштовы індэкс = 211150
|Сельсавет =
| Шырата паўшар'е = паўночнае
|Пасялковы савет =
| Шырата градусаў = 54
|Гарадзкі савет =
| Шырата хвілінаў = 45
|Старшыня гарвыканкаму =
| Даўгата паўшар'е = усходняе
|Пасада кіраўніка =
| Даўгата градусаў = 29
|Кіраўнік =
| Даўгата хвілінаў = 15
|Плошча =
| Колер = {{Колер|Беларусь}}
|Крыніца плошчы =
| Commons = Category:Chashniki
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
| Колькасьць насельніцтва = 96009203
| Год падліку насельніцтваколькасьці = 20062009
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-2.pdf Перепись населения — 2009. Витебская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі =
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі =
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі =
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
|Нацыянальны склад насельніцтва =
|Год падліку нацыянальнага складу =
|Колькасьць двароў =
|Год падліку колькасьці двароў =
| Паштовы індэкс = 211150
|СААТА =
|Выява = Čašniki._Чашнікі_(N._Orda,_XIX).jpg
| Апісаньне выявы = Панарама мястэчка, [[Напалеон Орда|Н. Орда]], [[1876]]
| Шырата градусаў = 54
| Шырата хвілінаў = 4551
|Шырата сэкундаў = 11
| Даўгата градусаў = 29
| Даўгата хвілінаў = 1510
|Даўгата сэкундаў = 19
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Commons = Category:Čašniki
|Сайт =
}}
'''Ча́шнікі''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Вула (рака)|Вула]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Чашніцкі раён|Чашніцкага раёну]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Насельніцтва 9,69203<ref тыс.name="belstat" /> чал. ([[20062009]]). Знаходзяцца за 95 км на паўднёвы захад ад [[Віцебск]]у, за 3 км ад чыгуначнай станцыі Чашнікі (лінія [[Ворша]] — [[Лепель]]). Аўтамабільныя дарогі на [[Лепель]], [[Новалукомаль]], [[Сянно]].
 
== Назва ==
Радок 32 ⟶ 60:
Першы пісьмовы ўспамін пра Чашнікі зьмяшчаецца ў пераліку буйных паселішчаў Полаччыны і датуецца [[1504]]. У [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]], на загад [[Іван Жахлівы|Івана Жахлівага]], на правым беразе Вулы збудавалі ўмацаваны замак (спалены ў [[1708]]). У [[1564]] каля Чашнікаў на [[Іванскія палі|Іванскіх палях]] абаронцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] пад камандаю [[Гетман вялікі літоўскі|гетмана вялікага]] [[Мікалай Радзівіл «Руды»|Мікалая Радзівіла «Рудога»]] нечаканым ударам разьбілі 25-тысячнае маскоўскае войска Шуйскага. Сам Шуйскі загінуў у бітве. У [[1567]] войскі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] зноў разьбілі маскоўскіх захопнікаў. З [[1568]] Чашнікі знаходзіліся ў валоданьні Ганны Радзівілаўны. У [[1580]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Стэфан Баторы]] прымаў у мястэчку Шышмарова, пасла Івана Жахлівага.
 
З пач.пачатку [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] Чашнікі знаходзіліся ў складзе [[Полацкае ваяводзтва|Полацкага ваяводзтва]], у валоданьні князёў [[Лукомскія|Лукомскіх]]. У кан. [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] мясьціна перайшла да [[Кішкі|Кішкаў]], у пач. [[17 стагодзьдзе|XVІI ст.]] — да [[Друцкія-Сакалінскія|Друцкіх-Сакалінскіх]], пазьней [[Сапегі|Сапегаў]]. Станам на [[1633]] у Чашніках было 109 будынкаў, 16 крамаў<ref name="evkl">[[Валеры Грынявецкі|Валерый Грынявецкі]]. Чашнікі // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 745.</ref>, паселішча належала [[Казаноўскія|Казаноўскім]]. З [[1649]] мясьціна была ў валодіньні [[Слушкі|Слушкаў]]. У [[1664]]<ref name="evkl"/> [[Харунжы вялікі літоўскі|харунжы вялікі]] [[Дамінік Служка]] фундаваў тут кляштар [[дамініканы|дамініканаў]]. У [[1722]] мястэчка перайшло да С. Быкоўскага-Лапоты, у [[1785]] — да [[Валадковічы|Валадковічаў]]. У [[1786]] пры дамініканскім кляштары збудавалі мураваны касцёл, у якім захоўвалася цудоўная фігура Пана [[Езус]]а, шанаваная мясцовым насельніцтвам. У [[18 стагодзьдзе|XVІІI ст.]] дзейнічала прыстань, больш за 40 складоў<ref name="evkl"/>, працавалі майстэрні вырабу стругаў — гандлёвых суднаў. У гэты час Чашнікі атрымалі шэраг прывілеяў. У [[1791]] мястэчка зрабілася сталіцай Полацкага ваяводзтва.
 
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Чашнікі апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Лепельскім павеце [[Полацкая губэрня|Полацкай]], з [[1796]] [[Беларуская губэрня|Беларускай]], з [[1802]] [[Віцебская губэрня|Віцебскай губэрні]]. У [[вайна 1812 году|вайну 1812 году]] каля мястэчка адбылася бітва паміж расейскімі (пад камандай [[Вітгенштэйн]]а) і францускімі (пад камандай [[Віктор (маршал)|Віктора]]) войскамі. У [[1832]] па здушэньні [[паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] расейскія ўлады скасавалі кляштар дамініканаў, па чым парафію абслугоўвалі дыяцэзіяльныя ксяндзы. Цягам [[1843]]—[[1845]] у мястэчку збудавалі Спаса-Праабражэнскую царкву. У сяр. [[19 стагодзьдзе|XІX ст.]] у Чашніках налічвалася каля 2,5 тысяч жыхароў; сярод местачкоўцаў было нямала лёцманаў, якія наймаліся ўвесну на баркі, праводзячы іх па Дзьвіне да Рыгі. У [[1868]] па здушэньні [[Паўстаньне Кастуся Каліноўскага|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл Сьв. Лукі на [[Маскоўскі патрыярхат|праваслаўную]] царкву.
Радок 66 ⟶ 94:
bar:1991 from:0 till:10500
bar:2003 from:0 till:9600
bar:2009 from:0 till:9203
bar:2010 from:0 till:9200
TextData=
Радок 75 ⟶ 104:
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1838]] — 2783 чал. (1405 муж. і 1378 жан.), зь іх шляхты 3 муж. і 4 жан., духоўнага стану каталіцкага 6 муж. і 5 жан, духоўнага стану праваслаўнага 2 муж. і 3 жан., купцоў-юдэяў 35 муж. і 32 жан., мяшчанаў-юдэяў 767 муж. і 822 жан., сялянаў абшарніцкіх 80 муж. і 58 жан., сялянаў скарбовых 500 муж. і 450 жан., аднадворцаў 4 муж. і 2 жан., адстаўных салдатаў 8 муж. і 2 жан.<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 415.</ref>; [[1897]] — 4590 чал.
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1906]] — 5530 чал, зь іх хрысьціянаў 1254, юдэяў 4276, шляхты 1, чыноўнікаў 26, духоўнага стану 8, купцоў 121, мяшчанаў 4390, сялянаў 985; [[1939]] — 3,5 тыс. чал.; [[1970]] — 6,6 тыс. чал.; [[1991]] — 10,5 тыс. чал.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/322750 Чашники] // {{Літаратура/Вялікі энцыкляпэдычны слоўнік}}</ref>
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2003]] — 9,6 тыс. чал.; [[2006]] — 9,6 тыс. чал.<ref>Чашники // {{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>; [[2009]] — 9203<ref name="belstat" /> чал. (перапіс); [[2010]] — 9,2 тыс. чал.
 
=== Адукацыя ===
Радок 87 ⟶ 116:
 
== Забудова ==
У плянавальнай структуры Чашнікаў вылучаюцца 3 часткі: гістарычная, сучасны цэнтар і селішча папяровай фабрыкі. Забудоўваюцца места згодна з генэральнымі плянамі, распрацаванымі ў [[1970]] і [[1980]]. Утварыўся мікрараён з 5-павярховымі будынкамі. 2-52—5-павярховыя дамы пераважна ў цэнтры места і ў фабрычным мястэчку. У [[1986]] зьявіўся праект дэталёвага плянаваньня цэнтру. У паўднёва-ўсходняй частцы места канцэнтруюцца прамысловыя прадпрыемствы.
 
== Эканоміка ==
Радок 125 ⟶ 154:
 
== Крыніцы ==
{{зноскіКрыніцы}}
 
== Літаратура ==
Радок 136 ⟶ 165:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:ChashnikiČašniki}}
* [http://radzima.org/be/pub/2940_m/ м. Чашнікі] на [[Radzima.org]]
* [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/CITIES/Chashniki.htm Чашнікі] на [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/index-Pridvinie.htm Прыдзвінскі крайн: Гісторыя і сучаснасць]
Радок 144 ⟶ 173:
 
{{Навігацыйная група
|назоў = Чашнікі ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|Чашніцкі раён
|Віцебская вобласьць
}}
{{Месты і мястэчкі гістарычнай Полаччыны}}