Цывілізацыя: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Bot: Migrating 95 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8432 (translate me) |
дапаўненьне -en, -fr, -uk, -ru |
||
Радок 1:
[[Файл:Civilizations map.png|міні|380пкс|Гантынгаўская мапа аноўных цывілізацыяў]]
'''Цывіліза́цыя''' — чалавечае [[грамадзтва]], якое на працягу пэўнага пэрыяду, то бок працэск зараджэньня, разьвіцьця, пагібелі ці ператварэньня цывілізацыі, мае нязьменныя асаблівыя рысы ў сацыяльна-[[палітыка|палітычнай]] арганізацыі, [[эканоміка|эканоміцы]] ды [[культура|культуры]], [[навука|навуцы]], [[тэхналёгія|тэхналёгіях]], [[мастацтва|мастацтве]] і іншых сфэрах жыцьця, супольныя духоўныя вартасьці і ідэалы, [[мэнтальнасьць]] і [[сьветапогляд]]. Цывілізацыя, гэта, перш за ўсё, асаблівасьці, якія характарызуюць стан разьвіцьця дадзенага грамадзтва, як то ягоныя тэхнічныя, інтэлектуальныя, палітычныя і маральныя аспэкты разьвіцьця. Напрыклад, для [[Эгіпет|Эгіпецкай цывілізацыі]] ўласьцівыя пабудова пірамідаў, муміфікацыя памерлых, своеасаблівае [[герогліфы|герагліфічнае]] пісьмо. Часам у адну цывілізацыю аб’ядноўваюць людзей аднолькавай веры, як то [[хрысьціянства|хрысьціянская]] цывілізацыя, [[будызм|будысцкая]] і іншыя. Лякальныя цывілізацыі зьяўляюцца цэласнымі сыстэмамі, якія прадстаўляюць сабой комплекс эканамічнай, палітычнай, сацыяльнай і духоўнай падсыстэмаў і разьвіваюцца па законах вітальных цыкляў{{Зноска|Panamaroŭ|2000|Пономарёв|28}}.
Узровень разьвіцьця цывілізацыі часьцяком вымяраецца прагрэсам у [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]], [[гандаль|гандлі]] на вялікія адлегласьці, прафэсійнай спэцыялізацыяй, спэцыяльным кіруючым клясам і [[урбанізацыя|ўрбанізмам]]. Акрамя гэтых асноўных элемэнтаў, цывілізацыі, часьцяком адзначаюцца любой камбінацыяй зь ліку другасных элемэнтаў, у тым ліку разьвітой [[транспартная сыстэма|транспартнай сыстэмай]], [[пісьмо|пісьмом]], стандартнымі [[вымярэньне|вымярэньнямі]], [[валюта]]й, дагаворнай і [[прававая сыстэма|прававой сыстэмай]], характэрным [[мастацтва]]м і [[архітэктура]]й, разьвіцьцём [[матэматыка|матэматыкі]], пашырэньнем навуковага разуменьня, [[мэталюргія]]й, [[палітыка|палітычнымі]] структурамі і арганізаванай [[рэлігія]]й.
{{Commonscat|Civilizations}}▼
Панятак «цывілізацыя» быў уведзена ў навуковы слоўнік францускім асьветнікам [[Анарэ Габрыэль Мірабо|Анарэ Габрыэлем Мірабо]] ў [[1756]] годзе. Пад гэтым вызначэньнем францускія асьветнікі мелі на ўвазе грамадзтва, заснаванае на пачатках розуму і [[справядлівасьць|справядлівасьці]]. Панятак ускосна адбываецца ад лацінскага civis, яки перакладаецца як «грамадзянін». Тэрмин па-рознаму быў выкарыстаны па-рознаму на працягу ўсёй гісторыі.
Існуе тэндэнцыя для выкарыстаньня гэтага тэрміну ў менш строгай разуменьні да панятку «[[культура]]» і, такім чынам, гэты тэрмін можа больш шырока ставіцца да ўсялякага важнага і дакладна вызначанага чалавечага грамадзтва{{Зноска|Fernandez-Armesto|2001|Fernandez-Armesto|12}}. Тым ня менш, нават пры выкарыстаньні ў гэтым сэнсе, гэтае слова часьцяком абмяжоўваюць прымяненьнем толькі да грамадзтваў, якія дасягнулі пэўнага ўзроўню разьвіцьця, асабліва заснаваньня [[горад|гарадоў]].
== Крыніцы ==
{{Зноскі}}
== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар = Пономарёв М. В., Смирнова С. Ю.
|частка =
|загаловак = Новая и новейшая история стран Европы и Америки
|арыгінал =
|спасылка =
|выданьне =
|месца = М.
|выдавецтва = Гуманит. изд. центр ВЛАДОС
|год = 2000
|том = 1
|старонкі =
|старонак = 288
|isbn = 5-691-00344-5
|ref = Panamaroŭ
}}
* {{Кніга
|аўтар = Fernandez-Armesto, Felipe.
|частка =
|загаловак = Civilizations: Culture, Ambition, and the Transformation of Nature
|арыгінал =
|спасылка =
|выданьне =
|месца = Touchstone
|выдавецтва =
|год = 2001
|том =
|старонкі =
|старонак =
|isbn = 0-7432-0249-X
|ref = Fernandez-Armesto
}}
== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.bbc.co.uk/religion/interactive/civilisations/ Гісторыя цывілізацыяў]. [[BBC]]
* [http://www.ankhonline.com/civilisations_africaines.htm Афрыканскія цывілізацыі]
[[Катэгорыя:Грамадзтва]]
| |||