Касьмізм: розьніца паміж вэрсіямі

Цыялкоўскі распрацоўваў так званы "актыўна-эвалюцыйны" прынцып касмізма. Яго сэнс складаецца ў тым, што лёс [[Сусвет]]у залежыць ад касмічнага розуму, т.е. ад [[чалавецтва]] і іншых касмічных цывілізацый, іх преобразовательной дзейнасці. "Актыўна-эвалюцыйны" сэнс прынцыпу касмізма суіснуе ў Цыялкоўскі|Цыялкоўскага]] з больш традыцыйным сэнсам гэтага прынцыпу: "Лёс істоты залежыць ад лёсу [[Сусвет]]у". Усё гэта стварае складанасці пры разуменні касмічнай філасофіі на завяршальным этапе яе станаўлення. Найважнымі прынцыпамі касмічнай філасофіі, якія ляжаць у аснове метафізікі і навуковай карціны свету Цыялкоўскі|Цыялкоўскага]] з'яўляюцца прынцыпы атамістычнага панпсіхізму, [[манізм]]у, бясконцасці, самаарганізацыі і эвалюцыі.

*Прынцып бясконцасці распаўсюджваўся [[Цыялкоўскі]]м і на свет як цэлае, і на ўласцівасці [[прастора|прасторы]] і [[час]]у, і на структуру [[элементарныя часціцы|элементарных часціц]] рэчыва, і на структурную іерархію ўзроўняў касмічных сістэм, і на рытмы касмічнай эвалюцыі, і на ўзрастанне магутнасці касмічнага розуму, і на адсутнасць меж для яго магчымай экспансіі ў [[Сусвет|Сусвеце]]. [[Сусвет]], па [[Цыялкоўскі]]м, бясконцая ў [[прастора|прасторы]] і [[час]]у і ўключае ў сябе бясконцую іерархію касмічных структур - ад [[атамаў]] да "эфірных высп" рознага ўзроўня складанасці. Думка [[Цыялкоўскі|Цыялкоўскага]] аб магчымасці суіснавання ў [[Сусвет|Сусвеце]] мноствы космасаў нашмат апярэдзіла свой час і зараз яна знайшла сваё развіццё ў квантавай касмалогіі.

*Прынцыпы самаарганізацыі і эвалюцыі таксама з'яўляюцца ключавымі для метафізікі касмічнай філасофіі і выцякаючай з яе навуковай карціны свету. "Усё жывое", т.е. здольна да бясконцай самаарганізацыі і эвалюцыі. [[Цыялкоўскі]] быў не згодзен з тлумачэннем касмічнай эвалюцыі як няўхільнай дэградацыі і яго нязгода знайшло свой выраз у прынцыпах самаарганізацыі і эвалюцыі. Рытмічныя змены [[Сусвет]]у ў метафізіцы касмічнай філасофіі вельмі блізкія бясконцым цыклам эвалюцыі. Гэтыя прынцыпы набываюць у кантэксце касмічнай філасофіі наступныя значэнні: эвалюцыя як перыядычныя трансфармацыі, падчас якіх узнікаюць і руйнуюцца незлічоныя саюзы "атамаў-духі", утваральных касмічныя структуры розных узроўняў; самаарганізацыя як узнікненне складаных (у тым ліку, жывых) структур з прасцейшых; эвалюцыя і самаарганізацыя як "глабальны эвалюцыянізм" (гэтыя працэсы могуць быць спантанымі або накіроўвацца розумам). Асноўныя ідэі касмізму знаходзяць таксама сваё адлюстраванне ў развагах [[Цыялкоўскі|Цыялкоўскага]] аб "волі [[Сусвет]]у". Калі ўсё вакол "спароджана [[Сусвет]]у. Ён - пачатак усіх рэчаў", то "ад яе ўсё і залежыць. [[Чалавек]] або іншая вышэйшая істота і яго воля ёсць толькі праява волі [[Сусвет]]у". У кантэксце "жывога [[Сусвет]]у" метафізыка чалавечага лёсу складаецца ў тым, што смерці няма. У працэсе ўзнікнення і распаду саюзаў "атамаў-духаў" смерць "зліваецца з нараджэннем". Новае жыццё "хоць і разбуральна, але новае разбурэнне зліецца з новым дасканалым нараджэннем... Разбурэнні або смерці будуць паўтарацца, незлічонае мноства раз, але ўсе гэтыя разбурэнні ёсць не знікненні, а ўзнікненні". Паводле касмічнай філасофіі "душы хоць і няма", жыццё ў рытмах эвалюцыі [[Сусвет]]у "бесперапынная, шчаслівая, магутная, ніколі не спынялася і ніколі не спыніцца", т.к. у часова мёртвым рэчыве няма суб'ектыўнага адчування часу. Такі падыход да лёсу чалавека ў касмізме характэрны толькі для [[Цыялкоўскі|Цыялкоўскага]] і з'яўляецца відавочнай альтэрнатывай "актыўна-эвалюцыйнага падыходу". У адпаведнасці з ідэямі касмізма [[Цыялкоўскі]] лічыў, што чалавек зусім не вяршыня эвалюцыі. Чалавецтву маецца быць "ісці наперад і прагрэсаваць - у дачыненні цела, розуму, маральнасці, спазнанні і тэхнічнай магутнасці. Наперадзе яго чакае штосьці бліскучае, няўяўнае". Па заканчэнні тысячы мільёнаў гадоў "нічога недасканалага ... на Зямлі ўжо не будзе. Застанецца адно дабрэй, да чаму непазбежна прывядзе наш розум і яго сіла". Касмічнае быццё чалавецтва па [[Цыялкоўскі]]м "можа быць вылучана на чатыры асноўных эры: 1. Эра нараджэння, у якую ўступіць чалавецтва праз некалькі дзесяткаў гадоў і якая падоўжыцца некалькі мільярдаў гадоў. 2. Эра станаўлення. Гэтая эра будзе адзначаная рассяленнем чалавецтва па ўсім космасе. Працягласць гэтай эры - сотні мільярдаў гадоў. 3. Эра росквіту чалавецтва. Зараз цяжка прадказаць яе працягласць - відавочна, сотні мільярдаў гадоў. 4. Эра тэрмінальная зойме дзесяткі мільярдаў гадоў. Падчас гэтай эры «чалавецтва ... злічыць за балазе ўключыць другі закон тэрмадынамікі ў атаме, т.е. з карпускулярнага рэчыва ператварыцца ў прамянёвае. Што такое прамянёвая эра космасу - мы нічога не ведаем і нічога меркаваць не можам». Сучасны касмізм уяўляе сабою праграму станаўлення чалавецтва і касмічная філасофія Цыялкоўскі|Цыялкоўскага]] можа разглядацца як перспектыўны варыянт ажыццяўлення такой праграмы.