Уладзімер Ленін: розьніца паміж вэрсіямі

|пасада = першы кіраўнік [[СССРСаюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкай дзяржавы]]

|пачатак_тэрміну = 1917

|канец_тэрміну = 1923

|дата_нараджэньня = [[{{Нарадзіўся|22 красавіка]] [[|4|1870]]|0|1}}

|месца_нараджэньня = [[Ульянаўск|Сымбірск]]

|дата_сьмерці = [[{{Памёр|21 студзеня]] [[|1|1924]]}}

'''Уладзі́мер Ільлі́ч Улья́наў''', больш вядомы пад псэўданімам '''Ле́нін''' ({{мова-ru|Владимир Ильич Ленин}}; [[22 красавіка]] [[1870]] — [[21 студзеня]] [[1924]]) — расейскі камуністычны тэарэтык, арганізатар і кіраўнік [[Кастрычніцкая рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] ў [[Расея|Расеі]], першы кіраўнік [[СССРСаюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкай дзяржавы]].

Уладзімер Ульянаў нарадзіўся ў [[СымбірскУльянаўск|Сымбірску]]у ў сям’і работніка сфэры адукацыі. Паводле этнічнага паходжаньня Ўльянаў меў расейскія, [[калмыкі|калмыцкія]], [[немцы|нямецкія]], [[швэды|швэдзкія]], [[жыдыГабрэі|жыдоўскіягабрэйскія]] карані. Ён быў пахрышчаны ў [[праваслаўе]].

У траўні [[1887]] г. брат Уладзімера Ўльянава Аляксандар быў павешаны за ўдзел у арганізацыі замаху на цара [[АляксандрАляксандар III Раманаў|Аляксандра III]]. Ягоная сястра была трапіла пад хатні арышт у маёнтку Ўльянавых у вёсцы Какушкіна ў 40 км ад [[Казань|Казані]]. Усё гэта радыкалізавала Леніна ад самых малдых гадоў. У савецкай ідэалягічнай міталёгіі гэты эпізод прадстаўляўся як вызначальны для будучай дзейнасьці Леніна.

Уладзімер Ульянаў таксама ўцягваўся ў актыўнасьць марксысцкіх груповак. За ўдзел у пратэстах ён быў выключаны з Казанскага ўнівэрсытэту і працягнуў навучаньне самастойна, у [[1891]] атрымаўшы ліцэнзію на [[Адвакат|адвакацкую]] дзейнасьць. За гэты час ён вывучыў некалькі замежных моваў, пераклаў на расейскую мову Маніфэст Камуністычнай партыі. Таксама Ленін стаўся аўтарам некалькіх тэарэтычных працаў па філязофіі [[марксызммарксізм]]у.

У ліпені 1898 Ленін пабраўся шлюбам з Надзеждай Крупскай, таксама сацыялісткай. У красавіку 1899 ён апублікаваў сваю кнігу «Разьвіцьцё капіталізму ў Расеі». У 1900 тэрмін ссылкі скончыўся, і Ленін пачаў шмат вандраваць па Расеі і замежжы. Пэўны час ён жыў у [[Цюрых]]у, [[Жэнэва|Жэнэве]], [[МюнхенМюнхэн]]е, [[Прага|Празе]], [[Вена|Вене]], [[Манчэстэр]]ы і [[Лёндан]]е. Ульянаў актыўна займаўся публіцыстыкай, прыкладна ў гэты час ён упершыню выкарыстаў [[псэўданім]] «Ленін».

Падчас [[Першая Сусьветнаясусьветная вайна|Першай Сусьветнаесусьветнае вайны]] адбыўся раскол эўрапейскіх левых з-за таго, што некаторыя марксысцкія партыі (у прыватнасьці, у [[Нямеччына|Нямеччыне]]) актыўна падтрымалі свае ўрады ў вайне.

Пасьля [[Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Лютаўскай рэвалюцыі]] [[1917 году]] года ў Расеі і зрынаньня цара [[Мікалай II|Мікалая II]], Леніну, які ў той час знаходзіўся ў ізаляванай ад вайны Швайцарыі, было патрэбна тэрмінова вернуцца ў Расею. Зацікаўлены ў дэстабілізацыі свайго ворага-Расеі, нямецкі ўрад дазволіў Ульянаву на цягніку праехаць праз усю Нямеччыну, а пасьля караблём пераехаць у Швэцыю, а адтуль пры дапамозе швэдзкіх камуністаў — у [[Пертаґрад]].

Адной зь першых задачаў для савецкага ўраду было сканчэньне вайны. Пэўная частка бальшавісцкіх кіраўнікоў ([[Мікалай Бухарын|Бухарын]]) выступала за працяг вайны супраць Нямеччыны, хтосьці ([[Леў Троцкі|Троцкі]]) выступаў за канцэпцыю «ані міра, ані вайны»: спыненьне баявых дзеяньняў і вяртаньне ўсіх захопленых тэрыторый. Аднак, Ленін настаяў на падпісаньні Берасьцейскай мірнай дамовы, паводле якой Расея выходзіла з вайны і губляла буйныя тэрыторыі на Захадзе. Падпісаньне гэтага міру дадало аргумэнтаў тым, хто абвінавачваў бальшавікоў у прадстаўленьні нямецкіх інтарэсаў.

[[Файл:Vladimir Lenin and Joseph Stalin, 1919.jpg|міні|зьлева|Уладзімер Ленін і [[ІосіфЁсіф Сталін]] у 1919]]

Здароўе Леніна было моцна падарванае рэвалюцыяй і замахамі на яго жыцьцё. Мэдычныя тэхналёгіі таго часу не дазвалялі выцягнуць кулю зь яго шыі. У траўні 1922 Ленін меў першы [[Інсульт|ўдар]], ён стаў напалову паралізаваны і ня змог далей выконваць свае абавязкі па кіраваньню краінай. У сьнежні таго ж году адбыўся другі ўдар, і Ленін цалкам адыйшоў ад актыўнай палітычнай дзейнасьці. Трэці ўдар Ленін меў у сакавіку 1923 г., пасьля чаго да канца жыцьця застаўся нямым і цалкам паралізаваным.

Праз тры дні пасьля сьмерці Леніна, горад Петраґрад быў пераназваны ў яго гонар на [[Ленінґрад]]. Зь цела Ўладзімера Ўльянава былі вынятыя вантробы, труп быў забальзамаваны і выстаўлены на сталы паказ у пабудаваным на [[Чырвоная плошча|Чырвонай плошчы]] маўзалеі, дзе ён знаходзіцца і сёньня.

Культ Леніна стаўся цэнтрам камуністычнай міталёгіі. За гады камуністычнага рэжыму імём Леніна былі называныя дзясяткі гарадоў, вуліцаў, прадпрыемстваў па ўсяму [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] і краінах сацыялістычнага блёку. Амаль у кожным населеным пункце СССР існаваў помнік Леніну, цэнтральная вуліца і плошча былі названыя ў гонар Леніна. Плынь марксызму, заснаваная Ленінам, атрымала найменьне «[[Марксызм-ленінізм]]», існавалі цэлыя інстытуты вывучэньня ленінскай ідэалёгіі, пры тым, што самі працы Леніна жорстка цэнзураваліся.

{{ЗноскіКрыніцы}}