Рак (захворваньне): розьніца паміж вэрсіямі

[[Файл:Tumor Mesothelioma2 legend.jpg|міні|справа|200пкс|Тамаграма, якая паказвае наяўнасьць ракараку]]

'''Карцынома''' ({{мова-grc|carcinos}}; {{мова-la|cancer}} — ''рак'', {{мова-la|oma}} — ''пухліна''), '''рак''' — вялікая, гетэрагенная кляса [[захворваньне|захворваньняў]], пры якіх група [[вуза]]ў паказваюць некантралюемы рост, ўварваньне й разбурэньне навакольных тканінаў, а часта [[мэтастаз]]у, дзе пухлінавыяпухлінныя вузы распаўсюджваюцца ў іншыя месцы арганізму праз [[лімфатычная сыстэма|лімфатычную сыстэму]] альбо праз [[кроў]]. Гэтыя тры злаякасныя ўласьцівасьці рака дыфэрэнцуюцьдыферэнцуюць злаякасныя пухліны ад [[дабраякасная пухліна|дабраякасных]], якія не растуць бескантрольна, урывацца толькі ў лякальныя органы альбо мэтастазы знаходзяцца ў рэгіянальных лімфатычных вузлах аддаленых вучасткаўучасткаў цела, як то [[галаўны мозг]], [[косьць|косьці]], [[печань]] ці іншыя органы.

Дасьледчыкі дзеляць прычыны раку на дзьве групоўкігрупы: з-за вонкавых чыньнікаў, а таксама з-за спадчынна-генэтычных чыньнікаў. Рак зьяўляецца ў першую чаргу вонкавай хваробай, аднак [[генэтыка]] ўплывае на рызыку некаторых відаў раку<ref>Anand P, Kunnumakkara AB, Kunnumakara AB, et al. (September 2008). "Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes". Pharm. Res. 25 (9): 2097–116. </ref>. Агульныя экалягічныя фактары, якія вядуць да ракараку, уключаюць: [[паленьне|ужываньне тытуню]], дрэннае харчаваньне й [[атлусьценьне]], [[інфэкцыя|інфэкцыі]], [[радыяцыя]], адсутнасьць фізычнай актыўнасьці й забруджэньнезабруджаньне навакольнага асяродзьдзя. Гэтыя экалягічныя фактары выклікаюць павышэньне альбо парушэньні ў генэтычным матэрыяле вузаў<ref>Kinzler, Kenneth W.; Vogelstein, Bert (2002). [http://books.google.co.uk/books?id=pYG09OPbXp0C&pg=PA5&dq=%22from+defects+in+oncogenes%22&lr=&ei=EJ8pSujtDYWKygSqj8ikBw#PPA6,M1 "Introduction"]. [http://books.google.com/?id=pYG09OPbXp0C The genetic basis of human cancer] (2nd, illustrated, revised ed.). New York: McGraw-Hill, Medical Pub. Division. p. 5. ISBN 978-0-07-137050-9.</ref>. Размнажэньне вузаў зьяўляецца надзвычай складаным працэсам, які, як правіла, жорстка рэгулюецца некалькімі клясамі генаў, у тым ліку [[анкаген]]аў і [[антыанкаген]]аў. Спадчынныя альбо набытыя парушэньні ў гэтых рэгуляторных генах могуць прывесьці да разьвіцьця ракараку. Невялікі адсотак ад раку, прыкладна ў 5—10 %, цалкам спадчынны.

Наяўнасьць рака можа быць западозраназападозраная на падставе клінічных прыкметаў і [[сымптом]]аў, альбо прыкмечанапрыкмечаная пасьля [[мэдыцынская візуалізацыя|мэдыцынскай візуалізацыі]]. Канчатковы дыягназ ракараку, аднак, патрабуе мікраскапічнага дасьледаваньня ўзораў [[біяпсія|біяпсіі]]. Большасьць ракавых захворваньняў можна вылечыць, карыстаючыся такімі працэдурамі як [[хіміятэрапія]], [[прамянёвая тэрапія]] й [[хірургічнае ўмяшаньне]]. Прагноз на вылячэньне раку істотна залежыць ад тыпу й месцазнаходжаньня ракараку й ступені захворваньня. Нягледзячы на тое, што захварэць на рак можа ў любым узросьце, некаторыя віды рака часьцей сустракаюцца ў дзяцей, чым у дарослых, агульная рызыка разьвіцьця рака павялічваецца з узростам, прыкладна да 80—85 гадоў. У [[2007]] годзе рак выклікаў каля 13% усіх чалавечых сьмерцяў у сьвеце (7,9 млн. чалавек). Колькасьць захворваньняў павялічваецца штогод, як і сярэдняя працягласьць жыцьця<ref>Jemal, A; Bray, F, Center, MM, Ferlay, J, Ward, E, Forman, D (2011-02-04). [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.3322/caac.20107/pdf "Global cancer statistics"]. CA: a cancer journal for clinicians 61 (2): 69–90.</ref>.