Вікіпэдыя

Артэміда: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д r2.7.1) (робат дадаў: bar:Artemis
стыль, дапаўненьне, абнаўленьне зьвестак, шаблён
Радок 1:
{{Старажытнагрэцкі бог
'''Артэміда ''' ({{мова-el|Ἄρτεμις}}) — цнатлівая, заўсёды юная [[багіня]] [[паляваньне|паляваньня]], багіня [[урадлівасьць|ўрадлівасьці]], багіня жаночай [[цнота|цноты]], заступніца ўсяго жывога на Зямлі, якая дае шчасьце ў [[шлюб]]е і дапамогу пры [[роды|родах]], пазьней багіня [[Месяц (спадарожнік Зямлі)|Месяца]] (яе брат [[Апалён]] быў увасабленьнем Сонца). Дачка [[Зэўс]]а і багіні Леты, сястра-блізнюк Апалона, унучка тытанаў [[Кей|Кея]] і [[Феба|Фебы]]. Нарадзілася на востраве [[Дзелас]]. У [[Траянская вайна|Траянскай вайне]] разам з Апалёнам ваявалі на боку траянцаў.
| Імя = Артэміда
| Выява = Cametti Diana.jpg
| Памер = 250пкс
| Подпіс выявы = Артэміда
| Бог = багіня паляваньня ды ўрадлівасьці
| Месцазнаходжаньне =
| Сымбаль =
| Сымбалі = лук са стрэламі
| Муж =
| Жонка =
| Бацька = [[Зэўс]]
| Маці = [[Лета]]
| Браты і сёстры = [[Апалён]]
| Дзеці =
| Адпаведнік = [[Дыяна]]
| Гара =
}}
 
'''Артэміда ''' ({{мова-el|Ἄρτεμις}}) — дачка [[Зэўс]]а й [[Лета|Леты]], сястра-блізьнятка Апалёна. Багіня [[паляваньне|паляваньня]], заступніца як дзікай, так і дамашняй жывёлы, багіня [[урадлівасьць|ўрадлівасьці]]. Благаслаўляе народзіны і надае шчасьце ў шлюбе, лякуе ды насылае хваробы.
Этымалёгія імя — «мядзьведжая багіня», «забойца», «уладарка».
 
Прыносіць натуральную сьмерць жанчынам (як Апалён мужчынам), але можа быць і крыважэрнай, часта карыстаючыся стрэламі як прыладай пакараньня. Сярод яе ахвяр — [[Аданіс]], [[Актэон]], [[Іфігенія]], [[Каліста]], [[Мелеагр]], дачкі [[Ніёба|Ніёбы]], [[Арэст]], па некаторых вэрсіях міта — [[Арыён]].
 
== Міты ==
Клясычная Артэміда — нявіньніца і абаронца цноты. Перад вясельлем ёй прыносілася ахвяра. Ахвярныя жывёлы — [[кабан]], [[алень]], [[казёл]] і [[каза]]. Артэмідзе Таўрычнай прыносілі чалавечыя ахвяры. Пагібельныя функцыі Артэміды зьвязаныя зь яе архаічным мінулым — уладаркі зьвяроў на востраве [[Крыт]]. Найстаражытная Артэміда ня толькі паляўнічая, але і [[буры мядзьведзь|мядзьведзіца]]. У Браўроне (Атыка) жрыцы Артэміды Браўроніі ў рытуальным танцы апраналі мядзьведжыя шкуры і зваліся мядзьведзіцамі. Сьвяцілішчы Артэміды Лімнатыс («балотная») часта знаходзіліся зблізку крыніц і балот, сімвалізуючы ўрадлівасьць расьліннага бажаства.▼
У сьпякотны дзень [[Актэон]] зь сябрамі быў на паляваньні ў лесе [[Кіфэрон]]а, і стомленыя сябры прыселі на адпачынак, а [[Актэон]] пайшоў шукаць прахалоды. Так ён выйшаў на квітнеючую даліну [[Гаргафія|Гаргафію]], што належала Артэмідзе. У даліне, на склоне гары хлопец знайшоў скрыты зеленьню грот, але не ведаў няшчасны, што належаў ён лясной багіне, дзе яна любіла адпачываць. А ў гэты час Артэміда рыхтавалася да купаньня і ўжо аддала німфам свой лук ды стрэлы, яны зьнялі зь яе сандалі, косы зьвязалі вузлом - як раптам зьявіўся на парозе звычайны сьмертны хлапец [[Актэон]]. Гневам напоўніўся твар Артэміды ад таго, што яе пакой быў парушаны і ператварыла нечаканага госьця ў аленя, але захавала яму чалавечы розум. Ад спалоху зьбег [[Актэон]] зь гроту, раптам яго настыглі ягоныя ж паляўнічыя сабакі, якія не пазналі свайго гаспадара і пачалі яго разрываць, а бедны [[Актэон]] нічога не мог ім сказаць.
 
== Культ ==
[[Файл:Boucher Diane sortant du bain Louvre 2712.jpg|міні|зьлева|400пкс285пкс|Купаньне Дыяны]]
Культ Артэміды быў распаўсюджаны паўсюдна, але асабліва славіўся яе храм у [[Эфес]]е щ Малой Азіі, дзе пачыталася выява Артэміды «мнагагрудай». [[Эфескі храм]], дзе знаходзілася ўслаўленая мнагагрудая статуя багіні-заступніцы дзіцячага нараджэньня, быў адным зь сямі цудаў сьвету. Менавіта яго ў [[356 да н. э.]] спаліў, жадаючы «ўславіцца», [[Герастрат]]. Артэміда Эфеская зьяўлялася заступніцай [[амазонкі|амазонак]].▼
▲Клясычная Артэміда — нявіньніца і абаронца цноты. Перад вясельлем ёй прыносілася ахвяра. Ахвярныя жывёлы — [[кабан]], [[алень]], [[казёл]] і [[каза]]. Артэмідзе Таўрычнай прыносілі чалавечыя ахвяры. Пагібельныя функцыі Артэміды зьвязаныя зь яе архаічным мінулым — уладаркі зьвяроў на востраве [[Крыт]]. НайстаражытнаяЎ Артэмідараньняй няміталёгіі толькі паляўнічая, алеАртэміда іўвасаблялася [[буры мядзьведзь|мядзьведзіцамядзьведзіцай]]. У Браўроне (Атыка) жрыцы Артэміды Браўроніі ў рытуальным танцы апраналі мядзьведжыя шкурыскуры і зваліся мядзьведзіцамі. Сьвяцілішчы Артэміды Лімнатыс («балотная») часта знаходзіліся зблізку крыніц і балот, сімвалізуючы ўрадлівасьць расьліннага бажаства.
 
▲Культ Артэміды быў распаўсюджаны паўсюдна, але асабліва славіўся яе храм у [[Эфес]]е, што щў Малой Азіі, дзе пачыталасяшанавалася выява Артэміды «мнагагрудай». [[Эфескі храм]], дзе знаходзілася ўслаўленая мнагагрудая статуя багіні-заступніцы дзіцячага нараджэньня, быў адным зь сямі цудаў сьвету. Менавіта яго ў [[356 да н. э.]] спаліў, жадаючы «ўславіцца», [[Герастрат]]. Артэміда Эфеская зьяўлялася заступніцай [[амазонкі|амазонак]].
Адлюстроўвалася з залатым лукам і калчанам за плечамі, зь дзідай у руках, часам з паўмесяцам на галаве (знак багіні Месяца). Традыцыйна багіню, якая сымбалізавала цноту, «апраналі» ў кароткую туніку. Пазьней, у [[16 стагодзьдзе|XVI]]—[[19 стагодзьдзе|XIX]] стагодзьдзях, сталі зьяўляцца выявы голай багіні, што ў той час прыводзіла да сапраўдных скандалаў (напрыклад Дыяна-паляўнічая, створаная ў [[1790]] годзе Jean-Antoine Houdon).▼
 
▲Адлюстроўвалася з залатымзалатымі лукам і калчанам за плечамі, зь дзідай у руках, часам з паўмесяцам на галаве (знак багіні Месяца). Традыцыйна багіню, якая сымбалізавала цноту, «апраналі» ў кароткую туніку. Пазьней, у [[16 стагодзьдзе|XVI]]—[[19 стагодзьдзе|XIX]] стагодзьдзях, сталі зьяўляцца выявы голай багіні, што ў той час прыводзіла да сапраўдных скандалаў (напрыклад Дыяна-паляўнічая, створаная ў [[1790]] годзе Jean-Antoine Houdon).
Артэмідзе адпавядае рымская [[Дыяна (багіня)|Дыяна]].
 
== Літаратура ==
* Кун, Н. А. Легенды и мифы древней Греции / Н. А. Кун. - М: Государственное учебно - педагогическое издательство министерства просвещения РСФСР, 1957. - 464с.
* Тахо-Годи, А. А. Греческая мифилогия / А. А. Тахо-Годи. - М: Искусство, 1989. - 304с.
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Радок 20 ⟶ 43:
 
[[Катэгорыя:Старажытнагрэцкія багі]]
[[Катэгорыя:Багі паляваньня]]
 
{{Link FA|ar}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Артэміда»