Наўгародзкая рэспубліка: розьніца паміж вэрсіямі

| Назва = Наўгародзкая рэч паспалітаярэспубліка

| НазваЎРоднымСклоне = Наўгародзкай рэч паспалітаярэспублікі

| ПодпісПадВыявайМесцазнаходжаньня = Наўгародзкая рэчпаспалітаярэспубліка ў 1400 годзе

| ЭтнічныСклад = Славены (пасьля ўваходу ў склад Русі - рускія)

| Пісьменнасьць = кірыліца

'''Наўгародзкая рэч паспалітаярэспубліка''' — дзяржава на паўночным захадзе і поўначы сучаснай [[Расея|Расеі]] ў [[1136]]—[[1478]]. Галоўны горад — [[Ноўгарад]]. Саманазва - Новгородськая земля.

Наўгародзкая рэч паспалітаярэспубліка актыўна засяляе і далучае да сябекалянізавала землі на поўнач і ўсход да [[Арктычны акіян|Паўночнага Ледавітага акіяна]] і [[Урал|Ўрала]] ([[Югра|Югру]], [[Вятка|Вятку]], [[Перм]] і г. д.). Да Болатаўскага дагавору ([[1348]]) яна намінальна ўключала таксама тэрыторыю Пскоўскай рэчфэадальнай паспалітайрэспублікі. ВярхоўныяОрганы кіруючыя ўрадыкіраваньня — баярская рада, [[веча]], якое выбірала піскапаепіскапа (затым архіпіскапаархіепіскапа), пасадніка, тысяцкага. Князі запрашаліся па дагаворы зь вечам і былі галоўным чынам ваяводаміваеначальнікамі. РазьвітоеРазьвітая мясцоваесыстэма самакіраваньнемясцовага самакіраваньня існавала таксама ў іншых местахгарадзкіх цэнтрах. З усіх рускіх земляў Наўгародзкая рэч паспалітаярэспубліка падтрымлівала найбольш цесныя гандлёвыя і культурныя кантакты з [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропай]] (у тым ліку з [[Ганза|Ганзай]], якая трымала ў Ноўгарадзе буйную факторыю) і была самай эканамічна і культурна разьвітай часткай Русі. Адносна шырока была распаўсюджана пісьменнасьць, існавалі багатыя традыцыі летапісаньня (наўгародзкія летапісы зьмяшчаюць шмат каштоўных зьвестак па гісторыі [[ВКЛ]]); у канцы [[15 стагодзьдзе|XV стагодзьдзя]] пачала пранікаць эўрапейская вучонасьць, зьявіліся першыя на Русі ерасі, паўставалі навуковыя гурткі.

Развіцьцё Наўгародзкай рэч паспалітайрэспублікі адбывалася ва ўмовах сталай войнаўагрэсіі з боку суседзяў: за сваю гісторыю яна 26 разоў ваявала са [[Швэцыя|Швэцыяй]] і 11 разоў зь [[Лівонскі Ордэн|Лівонскім Ордэнам]]. Часта яе саюзьнікам у барацьбе зь імі выступала [[Полацкае княства]]. За першую палову [[13 стагодзьдзе|XIII стагодзьдзя]] Наўгародзкая рэспубліка адбіла каля 15 літоўскіх «набегаў»; пасьля буйнога паражэньня літоўцаў у [[1245]] з ВКЛ усталяваліся параўнаўча мірныя адносіны. З [[1330]]-х гадоў ВКЛ імкнулася ўсталяваць сюзэрэнітэт над Наўгародзкай рэспублікай (глядзі [[Нарымонт]]), што выклікала процідзеяньне [[Маскоўскае княства|Маскоўскага Вялікага княства]]. Гэта дазваляла Наўгародзкай рэспубліцы лавіраваць паміж гэтымі двума буйнымі дзяржавамі і працяглы час захоўваць незалежнасьць. Служылымі князямі часта запрашаліся князі з ВКЛ ([[Лугвен]], [[Нарымонтавічы]] і іншыя), якім традыцыйна прадастаўляліся для «кармленьня» [[Ладага]], [[Арэшак]], [[Карэла]], [[Капор’е]]. Паралельна з гэтай існавала «маскоўская сыстэма кармленьняў», куды запрашаліся служылыя князі з тэрыторый, падкантрольных Маскве. І Масква, і Літва актыўна ўмешваліся ў барацьбу наўгародзкіх «партый», падтрымліваючы сваіх прыхільнікаў ваеннай сілай (напрыклад, [[Альгерд]] у [[1345]]).