Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Ганцавічук (гутаркі | унёсак) Няма апісаньня зьменаў |
|||
Радок 1:
{{Арганізацыя
| назва = Нацыянальны акадэмічны тэатар</br>імя Янкі Купалы
| арыгінальная назва =
| выява = Belarus-Minsk-Yanka Kupala National Academic Theatre.jpg
| рамка выявы =
| памер выявы = 300пкс
| альтэрнатыўны тэкст выявы = Будынак тэатра
| подпіс выявы = Будынак тэатру
| мапа =
| памер мапы =
| альтэрнатыўны тэкст мапы =
| подпіс мапы =
| мапа 2 =
| абрэвіятура =
| дэвіз =
| папярэднік =
| наступнік =
| дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|14|09|1920|1}}
| дата спыненьня існаваньня =
| тып = [[Тэатар]]
| юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова
| мэта =
| штабкватэра =
| месцазнаходжаньне = [[Менск]], вул. Энгельса, д. 7
| каардынаты =
| дзейнічае ў рэгіёнах =
| сяброўства =
| афіцыйныя мовы =
| генэральны сакратар =
| пасада кіраўніка = Генэральны дырэктар
| імя кіраўніка = Павал Палякоў
| пасада кіраўніка 2 = Мастацкі кіраўнік
| імя кіраўніка 2 = [[Мікалай Пінігін]]
| пасада кіраўніка 3 = Галоўны мастак
| імя кіраўніка 3 = [[Барыс Герлаван]]
| пасада кіраўніка 4 = Загадчык музычнае часткі
| імя кіраўніка 4 = Уладзімер Кур'ян
| пасада кіраўніка 5 = Загадчык літаратурнае часткі
| імя кіраўніка 5 = Ігар Скрыпка
| пасада кіраўніка 6 = Загадчык трупы
| імя кіраўніка 6 = Міхаіл Маеў
| асноўныя асобы =
| кіроўны орган =
| матчыная кампанія =
| зьвязаныя кампаніі =
| бюджэт =
| колькасьць супрацоўнікаў =
| колькасьць валянтэраў =
| сайт = [http://http://kupalauski.by http://kupalauski.by]
| заўвагі =
| колішняя назва = Губэрнскі тэатар,</br>Беларускі дзяржаўны тэатар,</br>Першае беларускае таварыства драмы і камэдыі
}}
<!--{{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|1а1Е400476}} - паводле [[:ru:]]--> {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|713Г000275}}
'''Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы''' — найстарэйшы з сучасных [[Беларусь|беларускіх]] [[тэатар|тэатраў]].
==Гісторыя==
Сучасны тэатар зьяўляецца спадкаёмцам колішняга Губэрнскага тэатру, у будынку якога ён зараз месьціцца. Губэрнскі тэатар ў Менску адкрыўся [[5 чэрвеня]] [[1890]] году.<ref name="teatr">{{Спасылка | аўтар ''Курсіўны тэкст''= | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = | url = http://kupalauski.by/historymenu/history/| загаловак = Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы| фармат = | назва праекту = вэб-старонка тэатру| выдавец = | дата = 28 кастрычніка 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>
Галоўная менская тэатральная сцэна ў той час прымала лепшыя [[Санкт-Пецярбург|пецярбургскія]] і [[Масква|маскоўскія]] трупы, цэлае сузор’е славутых артыстаў, сярод якіх М.Савіна, вучаніца М.Шчэпкіна і Г.Фядотава, знакамітыя В.Далматаў, В.Камісаржэўская, К.Варламаў, У.Давыдаў, А.Южын, М.Петыпа. Гледачам пашчасьціла стаць сьведкамі творчых пошукаў рэжысэра-наватара [[Усевалад Мэерхольд|Ус.Мэерхольда]], які ў [[1908]] годзе паставіў на сцэне Губернскага тэатру п`есу [[Аляксандар Блок|А.Блока]] «Балаганчык». Неаднойчы тэатар наведвалі [[Украіна|ўкраінскія]] трупы М.Старыцкага, [[Марка Крапіўніцкі|М.Крапіўніцкага]], [[Панас Саксаганскі|П.Саксаганскага]]; [[Габрэі|габрэйскія]] і [[Палякі|польскія]] вандроўныя трупы.<ref name="teatr"/>
У часы рэвалюцыйных непакояў артысты [[Першае беларускае таварыства драмы і камэдыі|«Першага беларускага таварыства драмы і камэдыі»]], створанага акторам і рэжысэрам [[Фларыян Ждановіч|Ф.Ждановічам]], прадставілі менскаму глядачу [[1 траўня]] [[1917]] году [[Паўлінка (спэктакаль, Нацыянальны тэатар імя Янкі Купалы)|«Паўлінку»]] [[Янка Купала|Я.Купалы]] і «У зімовы вечар» паводле [[Элаіза Ажэшка|Э.Ажэшкі]].<ref name="teatr"/>
Урачыстае адкрыцьцё Беларускага дзяржаўнага тэатру (БДТ) адбылося [[14 верасьня]] [[1920]] году ў будынку [[Менск]]ага гарадскога тэатру. Тэатар даваў спэктаклі на трох мовах: у праграме адкрыцьця першага тэатральнага сэзону былі інсцэніроўка аповесьці [[Элаіза Ажэшка|Э.Ажэшкі]] «Рысь» у выкананні [[Беларусы|беларускае]] трупы тэатру, п`еса Шолам-Алейхема «Людзі» ([[Габрэі|габрэйская]] трупа), «Вясельле» [[Антон Чэхаў|А.Чэхава]] ([[Расейцы|расейская]] трупа).<ref name="teatr"/> У гэтыя ж дні, [[17 верасьня]] [[1920]] году, ў тэатры была паказаная [[Паўлінка (спэктакаль, Нацыянальны тэатар імя Янкі Купалы)|«Паўлінка»]] [[Янка Купала|Я.Купалы]] ў пастаноўцы [[Фларыян Ждановіч|Ф.Ждановіча]].<ref name="enc">Янка Купала: Энцыкл. даведнік. — Мн., БелСЭ, 1986. — Артыкул «Беларускі тэатр імя Янкі Купалы». — C. 80—82.</ref>
Аснову маладога тэатру склалі акторы [[Першае беларускае таварыства драмы і камэдыі|«Першага беларускага таварыства драмы і камэдыі»]] пад кіраўніцтвам [[Фларыян Ждановіч|Ф.Ждановіча]]: [[Ірына Ждановіч|І.Ждановіч]], Г.Грыгоніс, [[Яўсьцігней Міровіч|Я.Міровіч]], [[Канстанцін Саньнікаў|К.Саньнікаў]], [[Стэфанія Станюта|С.Станюта]]. Пляяду піянэраў купалаўскае сцэны ў хуткім часе папоўнілі [[Уладзімер Крыловіч|Ул.Крыловіч]], Л.Ржэцкая, [[Барыс Платонаў|Б.Платонаў]], В.Пола, В.Галіна, [[Уладзімер Уладамірскі|Ул.Уладамірскі]], М.Зораў, [[Глеб Глебаў|Г.Глебаў]], [[Сьцяпан Бірыла|С.Бірыла]], [[Леанід Рахленка|Л.Рахленка]]. Гэтае легендарнае пакаленьне беларускіх актораў стала першымі «зоркамі» айчыннае сцэны, заснавальнікамі нацыянальнае акторскае школы.<ref name="teatr"/>
У [[1921]] годзе урад надаў тэатру званьне «Акадэмічнага». Але у [[1926]] годзе тэатар стаў называцца без азначэньня «акадэмічны»: БДТ-1, бо беларускія дзяржаўныя тэатры былі таксама адкрытыя ў [[Віцебск]]у ([[Беларускі другі дзяржаўны тэатар|БДТ-2]]) і пазьней — у [[Гомель|Гомелі]] ([[Беларускі трэці дзяржаўны тэатар|БДТ-3]]). У сэзоне [[1926]]—[[1927]] гг. у памяшканьні Чырвонае залі тэатру дзейнічала «малая сцэна», як філіял асноўнай. Яна праіснавала толькі год і выкарыстоўвалася для спэктакляў з невялікай колькасьцю дзеючых асобаў. Тут ставіліся п`есы «Эльга» [[Герхарт Гаўптман|Г.Гаўптмана]], «Зялёны какаду» [[Артур Шніцлер|А.Шніцлера]], «Пінская шляхта» [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В.Дуніна-Марцінкевіча]]. Спэктаклям [[Вільгельм Тэль (п'еса)|«Вільгельм Тэль»]] Заяіцкага ў апрацоўцы [[Яўсьцігней Міровіч|Я.Міровіча]] тэатар у [[1926]] годзе заснаваў дзіцячы рэпэртуар.<ref name="teatr"/>
Напрамак і шлях развіцьця тэатру з [[1921]] па [[1931]] гады вызначаў мастацкі кіраўнік тэатру [[Яўсьцігней Міровіч|Я.Міровіч]]. Сапраўдны творчы посьпех і славу ў шырокага глядача прынесьлі яго першыя пастаноўкі «На Купальле» і «Машэка». Аднадумцам Я.Міровіча быў выхаванец [[Прага|праскай]] мастацкае школы, заснавальнік беларускае сцэнаграфіі [[Оскар Марыкс|О.Марыкс]]. Ён аддаваў перавагу на сцэне бутафорскім макетам, жывапісным плоскасным заднікам, стылізаваным касьцюмам. Святочную экзотыку тэатральных рашэньняў у пачатку [[1930-я|1930-х]] гадоў зьмяніў суворы стыль Д.Крэйна, аскэтызм і рацыянальнасьць якога больш падыходзілі да афармленьня індустрыяльных п`есаў і сучасных драмаў аб станаўленьні маладой дзяржавы.<ref name="teatr"/>
У [[1933]] годзе на сцэне тэатру адбылося ўрачыстае адкрыцьцё [[Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатар опэры і балету|нацыянальнага тэатру опэры і балету]]. У 1940 годзе тэатар узнагароджаны ордэнам Працоўнага Чырвонага Сьцяга. У [[1944]] годзе тэатру нададзена імя [[Янка Купала|Янкі Купалы]], а ў [[1955]] годзе - зноў атрымаў званьне «Акадэмічны».<ref name="teatr"/>
На працягу больш чым трэці стагодзьдзя — з [[1973]] па [[2009]] год — мастацкая самабытнасьць тэатру вызначалася асобай тагачаснага мастацкага кіраўніка тэатру [[Валер Раеўскі|Валера Раеўскага]]. Вучань Ю.Любімава і Ул.Маланкіна, В.Раеўскі прапанаваў тэатру новы стыль, заснаваны на філязофіі свабоды — свабоды перакананьняў і свабоды выяўленьня. Яркая і паэтычная тэатральная мова, разняволеная форма, вострая праблематыка пастаноўкаў спалучыліся з высокім клясычным стылем тэатру. Менавіта ў гэты перыяд на стыку акадэмізму і эксперыменту нараджаецца непаўторнасьць Купалаўскага тэатру, яго своеасаблівасьць і адметнасьць. Мэтафарычнасць спэктакляў В.Раеўскага вызначалася яго творчым супрацоўніцтвам з мастаком [[Барыс Герлаван|Б.Герлаванам]], які крочыць па шляху стылізацыі сцэнічнага асяродзьдзя і прапануе мастацкія рашэньні, у аснове якіх – адзіны маляўнічы вобраз спектаклю, выяўленьне яго галоўнае ідэі.<ref name="teatr"/>
У [[1993]] годзе за высокія дасягненьні ў галіне развіцьця беларускае тэатральнае культуры [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь]] прысвоіў тэатру статус «Нацыянальнага». У [[2009]] годзе мастацкім кіраўніком тэатра стаў [[Мікалай Пінігін]].
Глыбокі сьлед у гісторыі тэатра пакінулі таленавітыя акторы [[Глеб Глебаў]], [[Лідзія Ржэцкая]], [[Ганна Абуховіч]], [[Стэфанія Станюта]], [[Уладзімер Крыловіч]], [[Дзмітрый Арлоў]], [[Віктар Тарасаў]], [[Зінаіда Браварская]], [[Уладзімер Кудрэвіч]], [[Галіна Бальчэўская]], рэжысэры [[Яўсьцігней Міровіч]], [[Леў Літвінаў]], [[Барыс Луцэнка]], [[Тамара Пузіноўская]], [[Марыя Зінкевіч]].
==Трупа==
{| valign=top
|-
Радок 15 ⟶ 88:
* [[Валянцін Белахвосьцік]]
* [[Генадзь Гарбук]]
* [[Сяргей Журавель]]
* [[Марыя Захарэвіч]]
* [[Мікалай Кірычэнка]]
Радок 29 ⟶ 103:
* [[Сяргей Усеваладавіч Краўчанка|Сяргей Краўчанка]]
* [[Георгі Маляўскі]]
* [[Тамара
* [[Аляксандар Станіслававіч Падабед|Аляксандар Падабед]]
* [[Уладзімер Рагаўцоў]]
|valign=top|
Артысты
* [[Алег Гарбуз]]
* [[Сьвятлана Зелянкоўская]]
* [[Андрэй Кавальчук]]
* [[Аляксандр Малчанаў]]
* [[Павал Харланчук]]
* [[Ганна Хітрык]] і інш.
|}
==
===Галоўная сцэна===
{| valign=top
|-
Радок 53 ⟶ 126:
* Вячэра з дурнем
* Дзеці Ванюшына
* Івона, прынцэса [[Бургундыя|Бургундская]]
* Каханьне ў стылі [[барока]]
|valign=top|
* Людзі на балоце (Прэм’ера)
Радок 61 ⟶ 134:
* Ноч на каляды
* Памінальная малітва
* [[Паўлінка (спэктакаль, Нацыянальны тэатар імя Янкі Купалы)|Паўлінка]]
* Пінская шляхта
|valign=top|
Радок 68 ⟶ 141:
* Тэатраманія
* Хам
* Чорная панна
* Чычыкаў
* Я не пакіну цябе
Радок 77 ⟶ 150:
|-
|valign=top|
* [[Беларусь]] у фантастычных апавяданьнях
* Востраў [[Сахалін]]
* ГендэльБах
* Дзікае паляваньне караля Стаха
Радок 85 ⟶ 158:
* Офіс
* Самотны захад
* Старамодная
|}
==Крыніцы==
{{зноскі}}
== Літаратура ==
*Няфёд, Ул. Беларускі акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы. — Мн., 1970.
*Тэатральная Беларусь : Энцыклапедыя: У 2 т. Т.2./ Пад агул. рэд. А.Сабалеўскага. — Мн. : Бел. Энцыкл., 2003. ISBN 985-11-0254-7.
*Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: [[Іван Шамякін|І. П. Шамякін]] (гал. рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1986. — 727 с, 26 л. іл.; Артыкул «Беларускі тэатр імя Янкі Купалы» / Аўтар — Т.Гаробчанка. — C. 80—82.
*Есакоў, А. Янка Купала і беларускі тэатр. — Мн., 1972.
*Гаробчанка, Т. Купалаўскія вобразы на беларускай сцэне. — Мн., 1976.
== Вонкавыя спасылкі ==
Радок 101 ⟶ 181:
[[Катэгорыя:Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы]]
[[Катэгорыя:Беларускія тэатры]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Менску]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1920 годзе]]
[[be:Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы]]
| |||