Быхаўскі замак: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
→Сучасны стан: новая выява |
дапаўненьне, выява |
||
Радок 1:
{{Славутасьць
|Тып = Абарончае і рэпрэзэнтацыйнае збудаваньне
|Назва = Быхаўскі замак
'''Быхаўскі замак''' — [[Палац|палацава]]-[[Замак|замкавы]] комплекс у [[Быхаў|Быхаве]], узьведзены ў [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] Знаходзіцца на ўсходняй ускраіне места, на высокім правым беразе ракі [[Дняпро]]. Помнік архітэктуры [[барока]] з асобнымі элемэнтамі [[Рэнэсанс|рэнэсансу]] і абарончага дойлідзтва. Раней уваходзіў у сыстэму [[Быхаўскія мескія ўмацаваньні|Быхаўскіх мескіх умацаваньняў]].▼
|Арыгінальная назва =
|Выява = Castle in Bychaŭ.jpg
|Подпіс выявы = Рэканструкцыя аўтэнтычнага выгляду
|Шырыня выявы =
|Статус = Ахоўная зона
|Краіна = Беларусь
|Назва месцазнаходжаньня = [[Места]]
|Месцазнаходжаньне = [[Быхаў]]
|Канфэсія =
|Эпархія =
|Ордэнская прыналежнасьць =
|Тып кляштара =
|Тып будынка =
|Архітэктурны стыль =
|Аўтар праекту =
|Будаўнік =
|Заснавальнік =
|Першае згадваньне =
|Заснаваньне = [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]
|Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}}
|Скасаваны =
|Пачатак будаўніцтва =
|Канчатак будаўніцтва =
|Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}}
|Прыбудоўкі =
|Вядомыя насельнікі =
|Рэліквіі =
|Плябан =
|Стан =
|Шырата паўшар’е = паўночнае
|Шырата градусаў = 53
|Шырата хвілінаў = 31
|Шырата сэкундаў = 5.28
|Даўгата паўшар’е = усходняе
|Даўгата градусаў = 30
|Даўгата хвілінаў = 15
|Даўгата сэкундаў = 31.90
|Назва мапы =
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Сайт =
|Commons = Bychaŭ Castle
}}
▲'''Быхаўскі замак''' — [[
== Гісторыя ==
Да [[1590]] на месцы мураванага замка існавалі драўляна-земляныя ўмацаваньні — колцавы вал, драўляныя сьцены ў выглядзе [[Гародня (фартыфікацыя)|гародняў]], вежы i ўязная брама. У [[1590]] яны вытрымалі напад загону «нізавых казакоў» данскога гетмана Мацюшы Федаровіча, якія, «''наехавши гвалтовне..., шкоды немалые... починили''». У варотах брамы i ў драўляных сьценах засталіся «''есьмо куль и стрел немало''».
[[Файл:Bychau (Bielarus) XVIII.jpg|міні|зьлева|Плян замка, [[1707]]]]▼
Тады ж гаспадар Быхава [[Гетман вялікі літоўскі|гетман вялікі]] [[Ян Караль Хадкевіч]] атрымаў ад [[Сьпіс каралёў польскіх|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта Вазы]] грамату на ўзьвядзеньне замест старых драўляных новых мураваных замкавых умацаванняў. Будова вялася ў [[1610]]—[[1619]] гадох і завяршылася ўжо за [[Леў Сапега|Львом Сапегам]], да якога места перайшло ў [[1628]] годзе.▼
▲Тады ж
Быхаў атрымаў магутную бастыённую фартыфікацыю. Паўколам замак абкружаў 800-мэтровы вал з бастыёнамі, равэлінамі ды равамі. Фартыцэя зьяўлялася ядром абароны места. З усходу Быхаў меў натуральную перашкоду для ворагаў — Дняпро, з астатніх трох бакоў яго атачалі глыбокія і шырокія (22—27 м) равы. Вакол дзядзінца месьціліся жылыя i гаспадарчыя збудаваньні, у тым ліку комплекс мураванага палацавага ансамблю. На ніжнім паверсе палаца знаходзіліся розныя службы, на верхнім — пакоі i сталовая заля.▼
[[Файл:Bychaŭ. Быхаў (1778-1780).jpg|міні|зьлева|Плян места і замка, [[1778]]—[[1780]]]]▼
У замку несупынна знаходзілася значная вайсковая залога, якая падпадаркоўвалася мясцоваму адміністратару — «губэрнатару», a таксама вялікая колькасьць [[пальная зброя|пальнай зброі]] i амуніцыі. На патрэбу абароны працавала адмысловая [[Быхаўская людвісарня|людвісарня]], дзе кваліфікаваныя майстры выраблялі гарматы, ядры, кулі i гранаты. Тутэйшая зброя i мэталічныя дасьпехі карысталіся вялікім попытам на [[Вялікае Княства Літоўскае|Літве]] i за яе межамі. Паводле зьвестак за [[1692]] год, у цэйхгаузе Быхаўскага замка мелася наступная зброя: 34 гарматы (шротаўніцы, палявыя марціры, шматствольныя арганы), 32 «сьвіньні» волава, салетра, ядры, картузныя набоі для 3-, 4-, б- i 10-фунтовых гарматаў, артылерыйскія i ручныя гранаты (апошнія трох тыпаў: жалезныя, драўляныя і шкляныя). Сярод іншай зброі — 1200 мушкетаў, 8 арганаў, 38 гакаўніцаў, старасьвецкі аркебуз, 50 параў «блях гусарскіх», косы «проста насаджаныя», формы для адліўкі ядраў, жалезныя пікі, a таксама харугвы<ref>[[Міхась Ткачоў]]. Быхаўскі замак // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 360.</ref>.▼
▲Быхаў атрымаў магутную бастыённую фартыфікацыю. Паўколам замак
▲У замку несупынна знаходзілася значная вайсковая залога, якая падпадаркоўвалася мясцоваму адміністратару — «губэрнатару», a таксама вялікая колькасьць [[пальная зброя|пальнай зброі]] i амуніцыі. На патрэбу абароны працавала адмысловая [[Быхаўская людвісарня|людвісарня]], дзе кваліфікаваныя майстры выраблялі гарматы, ядры, кулі i гранаты. Тутэйшая зброя i мэталічныя дасьпехі карысталіся вялікім попытам на [[Вялікае Княства Літоўскае|Літве]] i за яе межамі. Паводле зьвестак за [[1692]] год, у цэйхгаузе Быхаўскага замка мелася наступная зброя: 34 гарматы (шротаўніцы, палявыя марціры, шматствольныя арганы), 32 «сьвіньні» волава, салетра, ядры, картузныя набоі для 3-, 4-, б- i 10-фунтовых гарматаў, артылерыйскія i ручныя гранаты (апошнія трох тыпаў: жалезныя, драўляныя і шкляныя). Сярод іншай зброі — 1200 мушкетаў, 8 арганаў, 38 гакаўніцаў, старасьвецкі аркебуз, 50 параў «блях гусарскіх», косы «проста насаджаныя», формы для адліўкі ядраў, жалезныя пікі, a таксама харугвы<ref>[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]]
У [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] ([[1654]]—[[1667]]) Быхаўскім умацаваньням прыйшлося нялёгка. Са жніўня [[1654]] на працягу 11 месяцаў яго беспаспяхова аблажылі казацкія загоны Залатарэнкі i 11 палкоў маскоўскага войска на чале з ваяводам Трубяцкім. Толькі ў пачатку [[1657]] па 18-месячнай аблозе маскоўскія захопнікі з казакамі Нячая штурмам узялі замак. Па пераходзе Нячая на бок Рэчы Паспалітай з [[14 траўня]] [[1659]] фартэцыю штурмавалі ўжо групоўкі карных аддзелаў Лабанава-Растоўскага i Змеева. У ходзе гэтай аблогі места моцна пацярпела, а ў замку выбухнуў арсэнал.
Радок 16 ⟶ 64:
За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]) да разбурэньня замка прычыніліся войскі [[Пётар I|Пятра I]]. На працягу сямі зь лішнім гадоў у месьце знаходзіўся расейскі гарнізон. Пры яго адступленьні прыводзіліся ў непрыдатны стан брамы, зьнішчаліся бастыёны. Празь некаторы час Сапегі аднавілі ўмацаваньні, артылерыйскі парк зноўку папоўніўся новымі прыладамі.
Да нядаўняга часу на тэрыторыі Быхаўскага замка знаходзіўся мэблевы цэх. У жніўні [[2004]] году ў замку адбыўся пажар. Быў моцна пашкоджаны дах. Абвалілася адна са сьценаў. З таго часу ніякіх рамонтных і рэстаўрацыйных працаў не праводзілася. У наш час замак знаходзіцца ў паўзруйнаваным стане.▼
<center><gallery widths=150 heights=150 perrow="4" caption="Даўнія графічныя выявы замка">▼
▲Файл:Bychau (Bielarus) XVIII.jpg|Плян замка, [[1707]]
== Галерэя ==
▲Файл:Bychaŭ. Быхаў (1778-1780).jpg|Плян места і замка, [[1778]]—[[1780]]
Файл:Panorama of Bychaŭ.jpg|Быхаў з боку Дняпра: замак і касьцёл. Здымак кан. XIX ст▼
Файл:
Файл:Bychaŭski zamak. Быхаўскі замак (XX).jpg|Замак на паштоўцы пач. [[XX стагодзьдзе|XX ст.]] ▼
▲Файл:Panorama of Bychaŭ.jpg|
Файл:Bychaŭ-zamak (XX).jpg|Агульны выгляд, кан. [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]
▲Файл:Bychaŭski zamak. Быхаўскі замак (XX).jpg|
Файл:Bychaŭ-kaścioł.jpg|З боку касьцёла, пач. [[XX стагодзьдзе|XX ст.]]
</gallery></center>
<center><gallery widths=150 heights=150 perrow="4" caption="Сучасныя здымкі">
Файл:Bychaŭ. Быхаў (2007).jpg|Агульны выгляд, [[2007]]
▲[[File:Bychau castle inside.jpg|thumb|Усярэдзіне замка]]
Файл:Sapieha Castle in Bychaŭ (2007).jpg|Замкавая вежа
</gallery></center>
▲Да нядаўняга часу на тэрыторыі Быхаўскага замка знаходзіўся мэблевы цэх. У жніўні [[2004]] году ў замку адбыўся пажар. Быў моцна пашкоджаны дах. Абвалілася адна са сьценаў. З таго часу ніякіх рамонтных і рэстаўрацыйных працаў не праводзілася.
== Крыніцы ==
| |||