|
'''ТрытыйТрыт''' (сымбаль '''<sup>3</sup>H''' альбо '''T''' ад [[лацінская мова|лацінскага]] ''Tritium'') — радыеактыўны [[ізатоп]] [[вадарод|вадароду]] з атамнай масай, роўнай тром (3,016049). Часам яго называюць ''звышцяжкі вадарод''. Пры нармальным атмасфэрным ціску і тэмпэратуры трытыйтрыт існуе ў выглядзе газу <sup>3</sup>H<sub>2</sub> (T<sub>2</sub>).
Ядро трытыятрыта складаецца з аднаго [[пратон|пратону]] і двух [[нэўтрон|нэўтронаў]], тым часам як звычайны атам вадароду, [[протыйпрот]], мае толькі адзін пратон, а [[дэўтэрыйдэўтэр]] — адзін пратон ды адзін нэўтрон.
Упершыню трытыйтрыт быў атрыманы з дэйтэрыядэўтэра ў [[1934]] годзе Эрнэстам Рутэрфордам, які працаваў разам з Маркам Оліфантам і Полам Гартэкам.
==Уласьцівасьці==
ТрытыйТрыт — [[радыеактыўнасьць|радыеактыўны]] элемэнт. У працэсе распаду пераўтвараецца ў [[гелійгель]] <sup>3</sup>He з выпраменьваньнем [[бэта-часьціца|бэта-часьціцы]] (сярэдняя энэргія 6,5 кэВ, максымальная - 18,6 кэВ). [[Пэрыяд паўраспаду]] — 12,3 гады. Слабое [[бэта-выпраменьваньне]] ня здольнае пранікаць праз чалавечую скуру і нясе небясьпеку чалавеку толькі, калі трытыйтрыт трапляе ўнутрўсярэдзіну арганізму ў вялікіхвялікай колькасьцяхколькасьці. Як і ў выпадку з вадародам, трытыйтрыт адносна нязручны для ўтрыманьня: ён у той ці іншай ступені можа пранікаць і праз [[плястык]], і праз [[гума|гуму]], і прапраз [[сталь]].
==Атрыманьне==
ТрытыйТрыт сустракаецца ў прыродзе, дзякуючы касьмічнай радыяцыі, калі нэўтроны з высокай энэргіяй сутыкаюцца з атамамі дэйтэрыядэўтэра ў зямной атмасфэры.
Штучна атрымаць трытыйтрыт мажліва, абстрэльваючы [[літыйліт]] <sup>6</sup>Li нэўтронамі ў [[атамны рэактар|атамным рэактары]].
Вось некаторыя рэакцыі, шляхам якіх можна атрымаць трытыйтрыт:
:<math>D + n \rightarrow T + \gamma</math>.
==Выкарыстаньне==
ТрытыйТрыт мае надзвычай важнае значэньне для рэакцыі [[тэрмаядзерны сынтэз|тэрмаядзернага сынтэзу]], паколькі рэакцыя дэйтэрыядэўтэра з трытыемтрытам мае добрае [[сячэньне]] і высокі выхад энэргіі:
: <math>D + T \rightarrow {}^4He + n + 17,6MeV</math>
Атамы ўсіх элемэнтаў складаюцца з пратонаў і нэўтронаў і адштурхоўваюць адзін аднаго, бо абодва маюць пазытыўны электрычны зарад. У выпадках надзвычай высокіх мільённых тэмпаратур, як напрыклад у ядры [[Сонца]], некаторыя атамы набываюць такую хуткасьць, што могуць пераўзыйсьці сілы электрычнага адштурхоўваньня і зьліцца разам, фармуючы больш цяжкія атамы. ДэйтэрыйДэўтэр і трытыйтрыт - найлепшыя кандыдаты для такой рэакцыі, бо маюць усяго па адным пратоне.
Апрача патэнцыяльнага выкарыстаньня ў тэрмаядзерным рэактары, трытыйтрыт цяпер выкарыстоўваецца ў [[біялёгія|біялёгіі]] й [[мэдыцына|мэдыцыне]] як [[радыяактыўны маркер]].
У індустрыі ён ужываецца ў малых колькасьцях разам з [[фосфар|фосфарам]] пры вырабе самаасьвятляючых паверхняў (стрэлкі гадзіньнікаў, дарожныя знакі і г.д.)
==Спасылкі==
* [[Дэўтэрый]]
[[Катэгорыя:Хімія]]
| 