Жыгімонт Стары: розьніца паміж вэрсіямі

| Варыянт імя = {{мова-pl|Zygmunt I Stary|скарочана}}

| Нашчадкі = '''Адад 1-га шлюбу:''' Ганна і ЯдзьвігаЯдвіга</br>'''Адад 2-га шлюбу:''' [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонт]], Альбрэхт, [[Ізабэла Ягелонка|Ізабэла]], [[Ганна Ягелонка|Ганна]], [[Кацярына Ягелонка|Кацярына]]

Нарадзіўся ў Казяніцах [[Радамскі павет|Радамскага павету]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] ў [[1467]]; да ўступленьня на пасад насіў тытул князя [[Аполе|Апельн]] і [[Глогаў]]. Атрымаў добрую адукацыю, валодаў некалькімі мовамі<ref>[http://slounik.org/27689.html Žyhimont I Stary] // {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 226.</ref>. Атрымаў ад старэйшага брата, караля [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Вугоршчына|Вугоршчыны]] [[Уладзіслаў II|Уладзіслава II]], Глогаўскае (з [[1498]]) і Апольскае (з [[1500]]) княствы ў [[Сылезія|Сылезіі]], дзе набыў рэпутацыю разумнага і распарадчага кіраўніка. У [[1504]] годзе прызначаны каралеўскім намесьнікам Сылезіі, пазьней [[Лужыца|Лужыцы]]. Мянушку ''Стары'' набыў праз тое, што зрабіўся вялікім князем літоўскім і каралём польскім зрабіўся ўу даволі сталым узросьцевеку — пасьляпа таготым, як на польскім стальцы зьмяніліся два яго старэйшыя браты.

Выкліканы [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] у [[Вільня|Вільню]], Жыгімонт адразу пасьляпа ягоягоным пахаваньняпахаваньні быў абраны вялікім князем Літоўскімлітоўскім ([[20 кастрычніка]] [[1506|1506 году]]), а затымпотым, нягледзячы на апазыцыю сэнатараў з [[Малая Польшча|Малой Польшчы]], на петрокаўскім сойме [[8 сьнежня]] [[1506]] — каралём польскім. Каранацыя адбылася ў [[Кракаў|Кракаве]] [[24 сьнежня]] [[1507]].

БраўДвойчы браў шлюб двойчы. З [[18 лютага]] [[1512]] ажаніўся з Барбарай Запольскай (Барбара Заполья, дачка вугорскага князя Стэфана Заполья; [[1495]]—[[1515]]). АдУ гэтагагэтым шлюбушлюбе былонарадзіліся дзьве дачкі:

* ЯдзьвігаЯдвіга ([[1513]]—[[1573]]), з [[1535]] другая жонка [[ІахімЯхім II Гектар|ІахімаЯхіма II Гектара]], [[курфюрст]]а Брандэнбургскагабрандэнбурскага ([[1505]]—[[1571]]).

* [[Ізабэла Ягелонка]] ([[1519]]—[[1559]]) [[жонка Ян Запальяі|Яна Запольскі (Янош Заполья)]] ([[1487]]—[[1540]]), караля [[Вугоршчына|Вугоршчыны]] ([[1527]]—[[1540]]), князя [[Трансыльванія|Трансыльваніітрансыльваніі]];

* СафіяСоф’я ([[1522]]—[[1575]]), жонка [[Генрых V Малодшы|Генрыха V Малодшага]], гэрцага Браўншвэйгбраўншвэйг-[[Вольфэнбютэльвольфэнбютэль]]скага ([[1489]]—[[1568]]);

Унутраная палітыка Жыгімонта Старога скіроўвалася на ўмацаваньне дзяржавы, але вайсковыя і фінансавыя рэформы, спробы вяртаньня каралеўскіх і вялікакняскіх маёнткаў, захопленых магнатамі, ня мелі значнага посьпеху<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]]. Жыгімонт I // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 377.</ref>. У [[1537]] годзе супраць Жыгімонта Старога і [[Магнатэрыя|магнатаў]] узьняўся фэўдальны мяцеж польскай сярэдняй [[шляхта|шляхты]] — так званая «[[Курыная вайна]]». [[Баярства]] [[ВКЛ]] дамаглося роўных правоў для ўсяго вышэйшага [[Стан (сацыяльная група)|стану]], быў уведзены адзіны кодэкс законаў для дзяржавы — [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 году]].

Праводзіў актыўную вонкавую палітыку. У [[1531]] годзе ў барацьбе за [[Пакуцьце]] атрымаў перамогу над [[Сьпіс малдаўскіх гаспадароў|малдаўскім гаспадаром]] [[Пётра Рарэш|Пятром Рарэшам]]. Праводзячы анты[[Габсбургі|габсбургскуюгабсбурскую]] палітыку, склаў у [[1524]] годзе хаўрус з [[Францыя]]й і ў [[1533]] з [[Турэччына]]й. Мусіў весьці абарончыя войны<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]]. Жыгімонт I Стары // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 627.</ref> з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]] — у [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім 1507-1508 гадоў|1507—1508]], [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім 1512-1522 гадоў|1512—1522]] і [[Вайна Вялікага княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай 1534-1537 гадоў|1534—1537]], у выніку якіх ВКЛ страціла [[Смаленск]]. Для адбіцьця нападаў [[Крымскія татары|крымскіх татараў]] на [[Украіна|Ўкраіне]] ўтварыў памежную варту зь мясцовых жыхароў — [[казакі|казакаў]].

У час уладарства Жыгімонта Старога ў Польшчы і ВКЛ распаўсюдзілася [[Рэфармацыя]] ў розных плыняў, што садзейнічаласпрыяла далейшаму ўздыму [[гуманізм]]у і адукацыі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]]. Жыгімонт I Стары // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 628.</ref>.

ПадчасУ часе перамогі Рэфармацыі ў [[Прусія|Прусіі]] згадзіўся на разцэркаўленьне маёмасьці, у прыватнасьці зямель, сэкулярызацыю [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] і ўтварэньне на яго тэрыторыі васальнага ў адносінах да Каралеўства Польскага [[Прускае герцагства|Прускага герцагства]] на чале з [[Альбрэхт Гогенцолерн|Альбрэхтам Гогенцолернам]] — сваім пляменьнікам. Пры Жыгімонце Старым, пасьляпа загадкавай сьмерці апошніх мазавецкіх князёў, у [[1526]]—[[1529]] гадох з Польшчай узьядналася [[Мазавецкае княства]].