Падземны звон на горцы ў Пазяневічах: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Jauhienij (гутаркі | унёсак)
афармленьне
Радок 7:
|Жанр = баляда
|Аўтар = [[Ян Чачот]]
|Мова арыгіналу = [[польская мова|польская]]
|Напісаны = [[1818]]—[[1819]]
|Перакладчык = [[Кастусь Цьвірка]]
Радок 21:
== Апісаньне ==
=== Сюжэт ===
Баляда апавядае, як паблізу мястэчка [[Турэц]], на горцы ў Пазяневічах стаяла колісь праваслаўная царква. Мясцовы поп меў надзвычай фанабэрыстую жонку, якая на ўсіх кірмашах — у [[Сталовічы|Сталовічах]] і [[Мір (гарадзкіГарадзенская пасёлаквобласьць)|Міры]] «ўборамі сьвет асьляпіла», і калі змарнавала ўвесь свой набытак, пачала думаць, дзе ўзяць грошы на новыя строі. У сквапнай пападзьдзі ўзьнікла ідэя празь дзірку заліць вады ў адлітую з бронзы фігурку Збаўцы, што была на царкве. Такім чынам, з вачэй-дзірак мусілі пацячы «[[сьляза|сьлёзы]]». Неўзабаве людзі з усяго павету пачалі зьяджацца, каб паглядзець на цуд і даваць багатыя ахвяры. На гэтыя сродкі жонка сьвятара мела мажлівасьць выхваляцца новымі строямі. Аднак, калі аднойчы, пакаяўшыся ў сьвятатацтве, яна сваімі рукамі аздабляла алтар, раптоўна сьцямнела, пачалі біць перуны і царква паляцела ў бездань. З гэтага часу ад горкі, на якой стаяла царква, часта чуецца голас званоў.
 
=== Фальклёрны матэрыял ===
У аснову баляды Ян Чачот паклаў народнае паданьне пра царкву, што правалілася пад зямлю — як пакараньне за папоўскае ашуканства парафіян<ref name=asd1>{{Кніга|аўтар = Чачот Я.|частка = |загаловак = Наваградскі замак: Творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад., пер. польскамоўн. твораў, прадм. і камент. К. Цвіркі|выданьне = |месца = Мінск|выдавецтва = [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура]]|год = 1989|том = |старонкі = 295|старонак = 327|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Варыянт выкарыстанага паэтам паданьня занатаваў у сярэдзіне [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]] Ян са Сьлівіна ([[Адам Кіркор]]):<ref name=stan52>{{Кніга|аўтар = Станкевіч, С.|частка = Ян Чачот|загаловак = Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі|арыгінал = Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej|адказны = Валер Булгакаў|выданьне = 1-е выд.|месца = Вільня: Інстытут беларусістыкі; Беласток: Беларускае гістарычнае таварыства|год = 2010|старонкі = 54—55|старонак = 211|isbn = 83-60456-21-6}}</ref>
{{Цытата|На дарозе зь [[Мір (гарадзкіГарадзенская пасёлаквобласьць)|Міра]] ў [[Нясьвіж]], каля мястэчка [[Турэц|Турца]], разьмешчана маленькае паселішча, падобнае хутчэй на вёсачку, якое завуць Позеневічы. Пра яго такое сярод акалічнага люду ходзіць паданьне: на невялікай горцы паблізу знаходзілася цэркаўка, у якой служыў парох, жанаты з фанабэрыстай і хцівай кабетаю. Цалкам падпарадкаваўшы сабе мужа, яна спусташала парафію, каб фарсіць ў штораз прыгажэйшых строях. Калі ж, урэшце, звычайных запасаў сталася мала дзеля яе ненасытнае і ўсё большае хцівасьці, яна схіліла мужа да гнюснага чыну: зрабіць у цэркаўцы фальшывы цуд. Слабы муж на адным абразе сьвятога выразаў намаляваныя на палатне вочы, а за абразом паставіў падгаворанага лёкая, абы той, гледзячы праз зробленыя дзіркі, пазіраў сюды-туды... раптоўна сьцямнела, страшны віхор здуў сьвечкі, грымнуў жудасны гром... Цэркаўка загайдалася, зямля задрыжала, разламалася і паглынула яе ў сваіх глыбінях... Ад таго часу на горцы трава толькі, ды і то чэзлая расьце, але часта з-пад зямлі чуваць галасы званоў<ref>{{артыкул|аўтар=Jan ze Śliwina (A. Kirkor).|загаловак=Wycieczka archeologiczna po gubernji Wileńskiej|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=Biblioteka Warszawska|тып=|месца=|выдавецтва=|год=1855|выпуск=|том=II|нумар=|старонкі=439—440|isbn=}}</ref>.}}
|том = |старонкі = 295|старонак = 327|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Варыянт выкарыстанага паэтам паданьня занатаваў у сярэдзіне [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]] Ян са Сьлівіна ([[Адам Кіркор]]):<ref name=stan52>{{Кніга|аўтар = Станкевіч, С.|частка = Ян Чачот|загаловак = Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі|арыгінал = Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej|адказны = Валер Булгакаў|выданьне = 1-е выд.|месца = Вільня: Інстытут беларусістыкі; Беласток: Беларускае гістарычнае таварыства|год = 2010|старонкі = 54—55|старонак = 211|isbn = 83-60456-21-6}}</ref>
{{Цытата|На дарозе зь [[Мір (гарадзкі пасёлак)|Міра]] ў [[Нясьвіж]], каля мястэчка [[Турэц|Турца]], разьмешчана маленькае паселішча, падобнае хутчэй на вёсачку, якое завуць Позеневічы. Пра яго такое сярод акалічнага люду ходзіць паданьне: на невялікай горцы паблізу знаходзілася цэркаўка, у якой служыў парох, жанаты з фанабэрыстай і хцівай кабетаю. Цалкам падпарадкаваўшы сабе мужа, яна спусташала парафію, каб фарсіць ў штораз прыгажэйшых строях. Калі ж, урэшце, звычайных запасаў сталася мала дзеля яе ненасытнае і ўсё большае хцівасьці, яна схіліла мужа да гнюснага чыну: зрабіць у цэркаўцы фальшывы цуд. Слабы муж на адным абразе сьвятога выразаў намаляваныя на палатне вочы, а за абразом паставіў падгаворанага лёкая, абы той, гледзячы праз зробленыя дзіркі, пазіраў сюды-туды... раптоўна сьцямнела, страшны віхор здуў сьвечкі, грымнуў жудасны гром... Цэркаўка загайдалася, зямля задрыжала, разламалася і паглынула яе ў сваіх глыбінях... Ад таго часу на горцы трава толькі, ды і то чэзлая расьце, але часта з-пад зямлі чуваць галасы званоў<ref>{{артыкул|аўтар=Jan ze Śliwina (A. Kirkor).|загаловак=Wycieczka archeologiczna po gubernji Wileńskiej|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=Biblioteka Warszawska|тып=|месца=|выдавецтва=|год=1855|выпуск=|том=II|нумар=|старонкі=439—440|isbn=}}</ref>.}}
Адрозьненьні паміж паданьнем і зьместам балядыдатычаць толькі спосабу, пры дапамозе якога створаны фальшывы цуд<ref name=stan52/>.
 
=== Алюзіі ===
Паводле польскіх літаратуразнаўцаў, матыў западзеньня ў зямлю царквы з творатвору Яна Чачота запазычыў пазьней [[Адам Міцкевіч]] для сваёй баляды «Лілеі»<ref name=asd1/>.
 
== Крыніцы ==