Pascal: розьніца паміж вэрсіямі

''Pascal'' заснаваны на мове праграмаваньня ''[[Algol]]'' і названы ў гонар матэматыка і філёзафа [[Блез Паскаль|Блеза Паскаля]]. ВіртЎірт таксама стварыў мовы праграмаваньня ''[[Modula-2]]'' і ''[[Oberon]]'', падобныя на ''Pascal'', аднак з дадатковымі сродкамі для [[аб'ектна-арыентаванае праграмаваньне|аб’ектна-арыентаванага праграмаваньня]].

Вялікая частка арыгінальнайарыгінальнае апэрацыйнайапэрацыйнае сістэмы ''[[Apple Macintosh|Macintosh]]'' была напісана на ''Pascal''. Папулярная [[друкарня|друкарская]] сістэма ''[[TeX]]'' напісана на мове пад назвай ''[[WEB]]'', пры стварэньні якойякое [[Дональд Кнут]] шмат чаго пераняў з ''Pascal''.

Усе [[праграма|праграмы]] на ''Pascal'' пачынаюцца з ключавога слова ''<code>program</code>'', неабавязковага сьпісу ўнутраных дэскрыптараў файла ій блёку кода, які знаходзіцца паміж словамі ''<code>begin</code>'' і ''<code>end</code>''. Розьніцы паміж вялікімі ій маленькімі літарамі ў ''Pascal'' няма<ref>У адрозьненьне ад яго нашчадка — мовы ''[[Oberon]]'', дзе ключавыя словы павінны быць напісаныя вялікімі літарамі.</ref>. [[Кропка з коскай]] разьдзяляе выразы, а [[кропка (знак пунктуацыі)|кропка]] заканчвае праграму (ці [[модуль]]).

''Pascal'', у сваёй арыгінальнай форме, — выключна [[Працэдурнае праграмаваньне|працэдурная мова праграмаваньня]] са звыклымі для гэтага тыпу моўмоваў канструкцыямі ''<code>if</code>'', ''<code>while</code>'', ''<code>for</code>'' і падобнымі.

''Pascal'' — гэта [[структурнае праграмаваньне|структурная мова праграмаваньня]], а гэта значыць, што ўвесь код разбіты на стандартныя выразы, лепей за ўсё без канструкцыйканструкцыяў безумоўнага пераходу (''<code>goto</code>'').

У ''Pascal'' праграмы разьбіваюцца на [[працэдура|працэдуры]] ій [[функцыя|функцыі]].

Працэдуры ій функцыі могуць быць укладзенымі да любой ступені, і канструкцыя ''<code>program</code>'' — найвышэйшы блёк.

Кожны блёк мае свае аб’яўленьні [[метка|метак]] ''<code>goto</code>'', [[канстанта]]ў, [[тып]]аў, [[зьменная|зьменных]] і іншых працэдурпрацэдураў і функцыйфункцыяў, якія маюць ісьці ў такім парадку, як тут пералічана.

У ''Pascal'' ёсьць наступныя тыпы дадзеных: [[цэлы лік]], [[сімвалсымбаль]] і [[лягічная зьменная]] (простыя тыпы), а таксама новы тып, уведзены ў ''Pascal'' — пералічальны тып<ref>Дарэчы, у сваіх пазьнейшых працах ВіртЎірт прызнае, што гэты тып зьяўляецца лішкавымнепатрэбным, і вынімаевымае яго з мовы ''Oberon'', прапануючы карыстацца замест яго звычайнымі канстантамі.</ref>.

Можна ствараць новыя тыпы на асновепадставе іншых за дапамогай аб’яўленьня тыпаў<ref>У пашырэньні мовы ад кампаніі ''[[Borland]]'' — ''[[Object Pascal]]'' (''[[Delphi (мова праграмаваньня)|]]'') — уведзены спэцыяльныадмысловы сынтаксіс для абвешчаньня тыпу, несумяшчальнага з тым, ад якога ён атрыманы:

Радкі ў клясычным ''Pascal'' — гэта масівы сымбаляў<ref>У пашырэньні ад ''Borland'' (пачынаючы з ''[[Turbo Pascal]]'') уведзены спэцыяльныадмысловы тып — <code>'''string'''</code>, які падтрымлівае большасьць апэрацыйапэрацыяў над радкамі сымбаляў, у тым ліку складаньне двух радкоў запісам <code>S:=S1+S2;</code>. Пазьней гэты тып быў пашыраны для таго, каб падтрымліваць любую колькасьць сымбаляў (спачатку да 255 — ''Turbo Pascal 4.0'', потым да <math>2^{32}-1</math> сымбаляў — ''Object Pascal/Delphi 4.0'').</ref>.

Першы кампілятар ''Pascal'' быў створаны ў [[Цюрых]]у ў [[1970]] для сямейства кампутараў ''CDC 6000''. Першы паўночнаамерыканскіпаўночнаамэрыканскі кампілятар ''Pascal'' быў напісаны ў [[Унівэрсытэт Ілінойса|унівэрсытэце Ілінойса]] для ''[[PDP-11]]'' і ствараў [[машынны код]].

Для хуткага распаўсюджаньня мовы ў Цюрыху быў створаны «набор інструментаўінструмэнтаў для партаваньня кампілятара», які ўключаўўлучаў кампілятар у код для віртуальнай машыны ій праграму, якая выконвала гэты код. Гэты набор стаў называцца ''P''-сістэмайсыстэмай. Хаця зь яго дапамогай плянавалася стварэньне кампілятараў у машынны код, як мінімум адна сыстэма выкарыстоўвала яго для стварэньня інтэрпрэтуемай сыстэмы — ''[[UCSD p-System]]''.

У пачатку 1980-х гадоў ''Anders Hejlsberg'' напісаў кампілятар ''Blue Label Software Pascal'' для ''Nascom-2''. Пазьней ён уладкаваўся на працу ў кампанію ''[[Borland]]'' і перапісаў свой кампілятар для ''[[IBM PC]]'', і гэту версіювэрсію назваў ''[[Turbo Pascal]]''. Гэты новы кампілятар каштаваў 49,95$, што было намнога меней за цану на кампілятар ''Blue Label Software Pascal''.

''Super Pascal'' быў версіяйвэрсіяй, якая дадала неня лічбавыя меткі, аператарапэратар ''return'' і выразы як імёны тыпаў.

У [[1990-я|1990-х]] гадах кампілятары, на якіх можна скампіляваць код для розных сістэмсістэмаў, сталі выкарыстоўвацца часьцей, у тым ліку ій ''Pascal'', які дазваляў кампіляцыю ў машынны код і ў той жа час лёгка пераносіўся на новае [[апаратнае забесьпячэньне]].

Аднак потым у ''Borland'' вырашылі, што патрэбенпатрэбны ''Pascal'' зь лепей прадуманай рэалізацыяй ААП, і пачалі распрацоўку ''[[Delphi (мова праграмаваньня)|Delphi]]'', якая выкарыстоўвала ідэі ''[[Object Pascal]]'', прапанаваныя ''[[Apple ComputerInc.|Apple]]'', як аснову (гэтыя ідэі ''Apple'' дагэтуль ня сталі фармальным стандартам). ''Borland'' таксама называў сваю рэалізацыю ''Object Pascal'' у першых вэрсыях ''Delphi'', аднак зьмяніў назву на «мова праграмаваньня ''Delphi''» у далейшым. Асноўнае дапаўненьне ў параўнаньні з папярэднімі вэрсыямівэрсіямі — заснаваная на спасылках (reference-based) аб’ектная мадэль, віртуальныя канструктары ій дэструктары, іа таксама ўласьцівасьці. Існуе некалькі кампілятараў, аснаваныхзаснаваных на гэтым дыялекце.

''Turbo Pascal'' і іншыя рэалізацыі з канцэпцыяй модуляў (''units'' ці ''module'') — гэта [[модульнасьць (праграмаваньне)|модульныя мовы]]. ''Turbo Pascal'' скапіяваў гэтая канцэпцыі ці з стандарту пашыранага ''Pascal'', ці зь ягоягонага пасьлядоўніка ''[[Modula-2]]''. Аднак у ім адсутнічае падтрымка канцэпцыі ўкладзеных модуляў і імпарту/экспарту асобных сімвалаўсымбаляў.

У 1983 мовымова была стандартызаваная ў міжнародным стандарце ISO/IEC 7185, а таксама ў частцы мясцовых стандартаў, у тым ліку ў амэрыканскім ANSI/IEEE770X3.97-1983. У 1990 быў створаны стандарт разшыранагарасшыранага Паскалю (extended Pascal) як ISO/IEC 10206.

ISO 7185 быў створаны для праясьненьня мовы ВіртаЎірта, створанай у 1974, у такім выглядзе, якой яна была апісанаапісаная ў кіраўніцтве карыстальніка ій ўу Report [Jensen and Wirth], аднак з дабаўленьнем «Conformant Array Parameters» як узровень 1 стандарту, узровень 0 — Паскаль без Conformant Arrays.

На вялікіх кампутарах (мэйнфрэймах[[мэйнфрэйм]]ах і мінікампутарах), адкуль пайшоў Паскаль, гэтыя стандарты выкарыстоўвалі. На IBM-PC — не выкарыстоўвалі. На IBM-PC найбольш пашыранымі былі стандарты Borland Turbo Pascal і Delphi. Таму важна знаць, якім стандартам адпавядае канкрэтны кампілятар — арыгінальнай мовы Паскаль ці дыялекту Borland.

* [[Free Pascal]] напісаны на Паскалі (таму можа скампіляваць сам сябе), і ягоягоная мэта — стварэньне зручнага ій магутнага кампілятара, які можа кампіляваць гатовыя праграмы ій ствараць новыя. Ен таксама вольна распаўсюджваецца па ўмовамўмовах GNU GPL. Ён дазваляе зьмешваць код Turbo Pascal і Delphi, а таксама падтрымлівае шмат платформплятформаў і апэрацыйных сыстэмсыстэмаў.

* [[Turbo Pascal]] быў асноўным кампілятарам Паскалю уў 80-х і на пачатку 90-х, які выкарыстоўвалі, таму што ў яго былі магутныя разшырэньнірасшырэньні ій вельмі малы час кампіляцыі. Зараз старыя версіівэрсіі Turbo Pascal (да 5.5) даступныдаступныя для загрузкі з сайта Borland (патрэбнапатрэбная рэгістрацыя).

* [http://www.gnu-pascal.org/ GNU Pascal Compiler] (GPC) — гэта кампілятар Паскалю з [[GNU Compiler Collection]] (GCC, Калекцыі кампілятараў GNU). Сам кампілятар напісаны на [[C (мова праграмаваньня)|Сі]], бібліятэка часу выкананьня — у асноўным на Паскалі. Вольна распаўсюджваецца згодна з умовамі [[GNU General Public License]], і запускаецца на шматлікіх платформахплятформах і апэрацыйных сыстэмах. Ён падтрымлівае як мову стандартаў ANSI/ISO, так і мову Borland/Turbo Pascal. Падтрымка Borland Delphi і іншых версійвэрсіяў мовы пакуль што вельмі малая.

* [http://www.borland.com/delphi/ Delphi] — гэта прадукт Borland з падтрымкай RAD (хуткага стварэньня прагрампраграаўм). Ён выкарыстоўвае [[Delphi (мова праграмаваньня)|мову праграмаваньня Delphi]], якая пайшла ад мовы 'Pascal', для стварэньня праграмаў для [[Windows]]. Апошняя вэрсыявэрсія таксама падтрымлівае кампіляцыю для плятформы [[Microsoft .NET|.NET]].

* [http://www.borland.com/kylix/ Kylix] — гэта найноўшая распрацоўка Borland сярод іхіхніх паскальных прадуктаў. Гэта пасьлядоўнік [[Delphi (асяродзьдзе распрацоўкі)|Delphi]] з падтрымкай апэрацыйнайапэрацыйнае сыстэмы [[Linux]] і палепшанай бібліятэкай аб’ектаў. Кампілятар і IDE (серадовішча разробкі) зараз даступныдаступныя для некамэрцыйнага выкарыстаньня. Зараз гэты праэкт закінуты.

* [http://www.visible-software.com/prod-dp.html Dr. Pascal] — гэта інтэрпрэтатар, які выконвае стандартны Паскаль. Варта адзначыць рэжым «бачнага выкананьня», у якім паказваецца выконваемая праграма і яеейныя зьменныя, іа развітуютаксама разьвітую праверку на памылкі ўпад час выкананьня. Выконвае праграмы, але не стварае асобных выконваемых дваічныхдвайковых файлаў. Працуе ў MS-DOS, у Windows у акневакне эмуляцыі DOS і на старых Macintosh.

* [http://www.vpascal.com/ Virtual Pascal] быў створаны Vitaly Miryanov у 1995 як кампілятар для OS/2 з падтрымкай сынтаксысу Borland Pascal. Потым яго камерцыйнакамэрцыйна развінуларазьвінула fPrint, дадала падтрымку Win32, і ў 2000 ён стаўстаўся freeware. Сёньня ён можа кампіляваць праграмы для Win32, OS/2 і Linux і большай часткай сумяшчальны з Borland Pascal і Delphi.

* [http://www.moorecad.com/ippas/ IP Pascal] быў арыгінальна Паскалем для Z80/CP/M. Потым ён быў перанесены на Intel 80386/PC. У IP Pascal ёсцьёсьць убудаваная бібліятэка для партаваньня. Напрыклад, стандартную праграму вываду тэксту на Паскалі 1970-х гадоў можна перакампіляваць, і яна будзе працаваць у акневакне, нават з дадатковымі графічнымі канструкцыямі. IP Pascal падтрымлівае ISO 7185 з часткай лягічных дапаўненьняў. Напрыклад, «padded right» радкі стандартнага Паскалю падтрымліваюцца ій інтэграваныінтэграваныя ў дынамічныя радкі. Статычныя масівы стандартнага Паскалю дапоўненыдапоўненыя дынамічнымі масівамі, якія цалкам сумяшчальныя зса статычнымі масівамі, і так далей.

* [http://www.winsoft.sk/pstudio.htm Pocket Studio] — гэта кампілятар/RAD мовы Object Pascal (Delphi?) для ARM/Palm з часткай уласных дапаўненьняўдадаткаў.

* [http://www.lazarus.freepascal.org Lazarus] — гэта кросплятформавая вэрсыявэрсія візуальнага RAD IDE. [[Lazarus (software)|Lazarus]] выкарыстоўвае кампілятар [[Free Pascal]].

Вельмі вялікі сьпіс можна знайсьці на сайце [http://pascaland.org Pascaland]. Гэта сайт на французкайфранцускай мове, аднак у асноўным гэта проста сьпіс кампілятараў, таму гэта ня так важка. Вы таксама можаце паглядзець на сайт [http://pascal-central.com Pascal Central], на якім зьмешчаная інфармацыя пра Паскаль для Mac, у тым ліку багатая калекцыя артыкулаў, і спасылкі на шмат кампілятараў і падручнікаў.

Калі Паскаль быў вельмі папулярным (аднак ён быў яшчэ болей папулярным у 1980-х і на пачатку 1990-х, чым упад час напісаньня), раннія вэрсыівэрсіі Паскаля шырока крытыкаваліся ў тым, што іх ня можна «сур’ёзна» выкарыстоўваць, акрамя як для навучаньня. Браян Кэрыган, знакаміты папулярызатар мовы Сі, апісаў свае аргумэнты ў 1981 годзе ў рабоцепрацы «[http://www.lysator.liu.se/c/bwk-on-pascal.html Чаму Паскаль не з’яўляеццазьяўляецца маёй улюбленай мовай праграмаваньня]». ЗЗь другогаіншага боку, шмат вялікіх распрацовак 1980-х, такія як [[Apple Lisa]] і [[Apple Macintosh|Macintosh]], шмат у чым абапіраліся на Паскаль. У наступным дзесяцігодзьдзі пасьля гэтага Паскаль працягваў сваё разьвіцьцё, таму большасьць аргумэнтаў таго часу нельга выкарыстоўваць да ягоягогых сучасных рэалізацыйрэалізацыяў. Аднак большасьць гэтых дапаўненьняў несумяшчальныя паміж кампілятарамі, хоць у апошнім дзесяцігодзьдзі яны, здаецца, аформіліся ў дзьве групы: ISO ці Borland-падобныя.

Выкарыстоўваючы досьвед, атрыманы пры стварэньні Паскаля, [[НіклаўсНікляўс ВіртЎірт]] стварыў яшчэ дзьве мовы праграмаваньня, [[Modula-2]] і [[Oberon]], якія былі яшчэ болей разьвітыя, аднак ня мелі камэрцыйнага посьпеху Паскаля.