Міхал Львовіч Глінскі: розьніца паміж вэрсіямі

Славалюбства не дазваляла яму адыгрываць другарадныя ролі ў вышэйшай палітыцы, таму Глінскі вырашыў выступіць супраць вялікага князя літоўскага і разьдзяліць краіну. Глінскі, разам з братамі ваяводамі кіеўскім [[Іван Глінскі|Іванам]] і берасьцейскім [[Васіль Глінскі|Васілём]], зьехаў у свой [[Тураў]], склікаў да сабе служак, сваякоў і сяброў і прызначыў каралю тэрмін, да якога яго павінен быць дадзены суд. Хіліліся да Глінскага князі Друцкія, Мсьціслаўскія. Вялікі князь маскоўскі [[Васіль III|Васіль]] скарыстаўся выпадкам і прапанаваў усім Глінскім абарону, літасьць і жалаваньне. У час вайны паміж Вялікім княствам Літоўскім і Маскоўскай дзяржавай, якая пачалася ў [[1507]] г., Васілю III было выгадна «ўзбунтаваньне» на пагранічных тэрыторыях свайго супраціўніка. Гэта давала Масковіі дадатковыя шансы на перамогу. Дзеля аслабленьня магутнага заходняга суседа маскоўскі ўрад пайшоў на змову з Глінскім. Змоўшчыкі дамовіліся аб стварэньні дзяржавы, на чале якой вырашылі паставіць Міхала Глінскага. Спроба Жыгімонта вярнуць Глінскага ў Літву не ўвянчалася посьпехам. У пачатку [[1508]] году ён адкрыта падняў сьцяг бунту. З братам Васілём узялі ў аблогу [[Менск]], але, ня быўшы ў сілах узяць яго, пайшоў да [[Клецак|Клецк]]у. Тут браты падзяліліся: Васіль пайшоў на кіеўскія прыгарады паднімаць русінаў, а Міхал спустошыў слуцкія і капыльскія воласьці і ўзяў [[Мазыр]], як паведамляе летапіс, «Мазыр узяў ды сваіх людзей там пасадзіў». Па прыходзе да яго на дапамогу ад вял. кн. [[Дашкевіч|Яўстафія Дашкевіча]], з 20 тыс. коньніцы, Глінскі з Мазыра пайшоў на іншыя крэпасьці і склаў дамовы з амбасадарамі маскоўскім, малдаўскім і крымскім, дзейнічаючы як бы валадарны кіраўнік. Маскоўскія ваяводы падышлі да Глінскага на Бярэзіну, разам зь ім абсадзілі Менск і паслалі атрады да самой Вільні; другія ваявалі за Смаленскія землі, трэція падышлі да [[Бабруйск]]у. Неўзабаве вялікі князь паслаў яшчэ новыя палкі да [[Ворша|Воршы]]; але падасьпеўшы з войскамі кароль прымусіў іх зьняць аблогу і адступіць. Пры набліжэньні да Воршы ваенных злучэньняў Жыгімонта маскоўскія палкі сумесна зь людзьмі князя перайшлі [[Дняпро]], ухіліўшыся ад бітвы. Здарылася гэта супраць волі Міхала Глінскага. Літоўскі летапіс XVI ст. «Хроніка Літоўская і Жамойцкая» гаворыць, што Глінскі меў намер выйсьці на бітву зь ліцьвінскімі харугвамі ды «апошняга шчасьця свайго і перамогі ў той бітве хацеў дамагчыся. Агітаваў гетманаў маскоўскіх, каб да бітвы поле далі, абяцаючы ім пэўную ды пышную перамогу, калі будуць паводле яго рады паступаць». ▼

Але камандаваньне маскоўскім войскам не прыняло ўгавораў Глінскага. Яно заключыла мірнае пагадненьне з Жыгімонтам, па якім Глінскім і іх блізкім паплечнікам гарантаваўся свабодны выезд зь Вялікага княства Літоўскага ў Маскву. Глінскія бясслаўна, як здраднікі, пакінулі Бацькаўшчыну. Яны пазбавіліся сваіх валадарстваў у Літве (Тураў быў адданы гетману [[Канстантын Астроскі|Канстантыну Астроскаму]]) і выехалі з сваімі прыхільнікамі ў Маскву. Міхалу Глінскаму дадзена было два горада: [[Ярославец]] і [[Бароўск]]. Кароль некалькі разоў прасіў Васіля выдаць яму Глінскага, абяцаючы прабачыць ім мінулае. Вялікі князь адказваў, што Глінскія перайшлі да яго падчас вайны і такім чынам зрабіліся яго падданкамі, а падданак ён не выдае нікому.▼

=== Удзел у Маскоўска-літоўскай вайне ===▼

Глінскі пачаў знасіцца з каралём, які запэўніў яго ў сваёй літасьці. Па папярэднім дамаўленьні, літоўскае войска пайшло да Дняпра; калі яно было ўжо недалёка ад Воршы, Глінскі ўначы зьбег да яго; але адзін зь яго служак апавясьціў аб тым маскоўскага ваяводу, які захапіў Глінскага і адправіў да вялікага князя. Глінскі не замыкаўся ў здрадзе: у яго знайшлі Сігізмундавы лісты. Рыхтуючыся да сьмерці, Глінскі адважна казаў аб сваіх паслугах і аб няўдзячнасьці Васіля. Яго закулі ў ланцугі і адправілі ў Маскву.▼

У [[1517]] годзе ў Маскве быў амбасадар Максыміліяна I, Гербэрштэйн, разам зь літоўскімі амбасадарамі. Калі літоўскія амбасадары, пасьля аўдыенцыі, вышлі ад вялікага князя, Гербэрштэйн застаўся і сам-насам уручыў Васілю грамату Максыміліяна аб Глінскім: імпэратар пісаў, што Глінскі мог быць вінаваты, але што ён ужо даволі пакараны за то няволяю, — што ён мае знакамітыя вартасьці, выгадаваны пры венскім двары, служыў дакладна яму і курфюрсту саксонскаму, — што Васіль зробіць вялікае задавальненьне Максыміліяну, калі адпусьціць Глінскага ў Гішпанію. Васіль адказваў, што Глінскі склаў бы галаву на плаху, калі бы не выявіў жаданьні вярнуцца ў праваслаўную веру.▼

Доўга Глінскі яшчэ стамляўся ў вязьніцы. У [[1526]] годзе вялікі князь Васіль ажаніўся на пляменьніцы Міхала, [[Алена Глінская|Алене Васільеўне]]. Маладая жонка вялікага князя праз год выклапатала дзядзьку волю, за даручальніцтвам шматлікіх баяраў, якія абавязаліся, у выпадку ўцёкаў Міхала, заплаціць у казну 5 тысяч рублёў.▼

=== Дзейнасьць пасьля вызваленьня ===▼

У [[1530]] годзе Міхал Глінскі зьяўляецца ваяводай у коньніцы пад [[Казань]]ню; у [[1533]] годзе ён быў каля [[Валакаламск]]у пры гасудары, які захварэў падчас паляваньня. У сваіх перадсьмяротных распараджэньнях вялікі князь, зьвяртаючыся да баяраў, прасіў іх, паміж іншым, не крыўдзіць князя Міхала, як сваяка яго жонкі, прымаць яго за сваё, не за прышлага, а прызначаючы Глінскага ў дараднікі да Алены, прасіў яго, каб за вялікай княгіню і сыноў яго ён «кроў сваю праліў і цела сваё на раздрабненьне даў».▼

Пасьля сьмерці Васіля справы вырашаліся апякунскай радай пры малалетнім князю Іване, у склад рады ўвайшлі браты гасудара і 20 баяраў, у тым ліку і Глінскі. Шматлікія думалі, што думай і кіраўніцай будуць разьмяшчаць двое: Міхал Глінскі і [[стайнік]] баярын [[Іван Аўчана-Целепнеў-Абаленскі]], улюбёнец Алены. Здарылася інакш: Глінскі адважна казаў пляменьніцы аб непрыстойнасьці яе адносінаў з Абаленскім. З прычыны гэтага яго абвінавацілі ў задумах авалодаць дзяржавай: ён быў заключаны ў вязьніцу ([[1534]]), дзе і памёр.▼

== Літаратура ==▼