Земнаводныя: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д r2.7.2) (робат зьмяніў: ta:நீர்நில வாழ்வன |
дапаўненьне крыніца — http://ru.wikipedia.org/wiki/Земноводные?oldid=43344615 |
||
Радок 50:
|NCBI = 8292
}}
'''Земнаводныя''' або '''амфібіі'''<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = Амфібіі, або земнаводныя|загаловак = Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік|арыгінал = |спасылка = http://slounik.org/149625.html|адказны = |выданьне = |месца = Менск|выдавецтва = Беларуская Энцыклапедыя|год = 1996|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = 985-11-0067-6|тыраж = }}</ref> ({{мова-la|Amphibia}}) — адна з клясаў хрыбетных жывёлаў. Налічвае прыкладна 5 тысяч відаў. Гэта фактычна першыя наземныя хрыбетнікі, якія, праўда, яшчэ не зусім парвалі з вадзяным асяродзьдзем, падчас [[Антагенэз|індывідуальнага разьвіцьця]] яны праходзяць вадзяную стадыю, на якой маюць [[жабры]] і жывуць у вадзе, а сталыя асобіны, як дадатковы орган [[дыханьне|дыханьня]] выкарыстоўваюць пакрытую сьлізам скуру і жывуць на сушы.▼
▲Амфібіі, або земнаводныя|загаловак = Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік|арыгінал = |спасылка = http://slounik.org/149625.html|адказны = |выданьне = |месца = Менск|выдавецтва = Беларуская Энцыклапедыя|год = 1996|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = 985-11-0067-6|тыраж = }}</ref> ({{мова-la|Amphibia}}) — адна з клясаў хрыбетных жывёлаў. Налічвае прыкладна 5 тысяч відаў.
Самыя раннія земнаводныя эвалюцыянавалі ў [[дэвонскі пэрыяд]] ад [[лопасьцепёрыя рыбы|лопасьцепёрых рыбаў]], якія выкарыстоўвалі свае моцныя, кастлявыя рэбры як сродак перамяшчэньня на сушы<ref>[http://sci.waikato.ac.nz/evolution/AnimalEvolution.shtml#evolutionofamphibian Waikato - Evolution of amphibians]. sci.waikato.ac.nz</ref>. Земнаводныя былі галоўнымі драпежнікамі ў [[каменнавугальны пэрыяд|каменнавугальны]] й [[пэрмскі пэрыяд|пэрмскі пэрыяды]]<ref>[http://dinosaurs.about.com/od/otherprehistoriclife/a/prehistoric-amphibians.htm Прэгістарычныя амфібіі // Prehistoric amphibians]. About.com </ref>, але пазьней яны сутыкнуліся з канкурэнцыяй з боку іхных нашчадкаў, рэптылій, якія былі лепш прыстасаваныя да жыцьця на сушы. Шматлікія віды земнаводныя вымерлі падчас [[масавае пэрмскае выміраньне|масавага пэрмскага выміраньня]].
== Апісаньне ==
Земнаводнымі былі першыя наземныя [[хрыбетныя]], якія захоўваюць цесную сувязь з водным асяродзьдзем. Размнажаюцца ў [[вада|вадзе]], у частцы відаў, у прыватнасьці, распаўсюджанай у [[Карпаты|Карпатах]] [[Саламандра|саламандры]], вядома яйкажыванараджэньне. У працэсе індывідуальнага разьвіцьця земнаводныя праходзяць стадыю воднай [[Лічынка|лічынкі]], што дыхае [[жабры|жабрамі]]. У дарослых, акрамя [[Лёгкія|лёгкіх]], у якасьці дадатковага воргана дыханьня выкарыстоўваецца [[скура]], пакрытая сьлізьзю, што таксама сьведчыць пра іхную цесную сувязь зь вільготнымі [[біятоп]]амі.
Земнаводныя паўсталі ня
Сучасныя земнаводныя групуюцца на тры групы:
* [[Бязногія земнаводныя|бязногія]] ({{мова-la|Gymnophiona|скарочана}})
* [[Хвастатыя земнаводныя|хвастатыя]] ({{мова-la|Caudata|скарочана}}),
* [[Бясхвостыя земнаводныя|бясхвостыя]] ({{мова-la|Anura, seu Salientia|скарочана}}).
Усе земнаводныя зьяўляюцца важнымі кампанэнтамі [[Экасыстэма|экасыстэм]] і індыкатарамі стану асяродзьдзя. Многія зь іх зьяўляюцца аб'ектам промыслу. [[Рапухі]] шырока выкарыстоўваюцца ва ўсіх [[лябараторыя]]х сьвету. Удзячныя дасьледнікі паставілі ім помнікі ў [[Парыж]]ы й [[Токіё]]. Першымі касманаўтамі сярод хрыбетных таксама былі рапухі.
== Характарыстыка ==
=== Скурныя пакровы ===
Усе земнаводныя маюць гладкую тонкую [[скура|скуру]], параўнальна лёгка пранікальную для вадкасьцяў і газаў. Будова скуры характэрна для [[хрыбетныя|хрыбетных]] жывёлаў: вылучаецца шматслаёвы [[эпідэрміс]] і ўласна скура ([[корыюм]]). Скура багатая скурнымі [[залоза]]мі, якія вылучаюць сьлізь. У некаторых сьлізь можа быць атрутнай або той, якая палягчаць газаабмен. Скура зьяўляецца дадатковым ворганам газаабмену, таму яна забясьпечаная густой сеткай капіляраў.
Рагавыя ўтварэньні вельмі рэдкія, таксама рэдкія й акасьцяненьні скуры: у ''[[Ephippiger aurantiacus]]'' і [[Рагатыя рапухі|рагатай рапухі]] віду ''[[Ceratophrys dorsata]]'' маецца косткавая плястынка ў скуры сьпіны, у [[бязногія земнаводныя|бязногіх земнаводных]] — [[луска|лускавінкі]]; ў [[рапуха|рапухі]] часам пад старасьць адкладваецца вапна ў скуры<ref>Земноводные // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.</ref>.
== Крыніцы ==
| |||