Прэтарыянская гвардыя: розьніца паміж вэрсіямі

|гады = [[275 да н. э.|275 да н. э.]] — [[IV стагодзьдзе|IV ст.]]

Прэтарыянцы - «[[гвардыя]]» рымскіх цэзараў, якая разьвілася з адборнага атраду (ablecti) саюзьнікаў, які служыў ў рэспубліканскі пэрыяд для аховы галоўнакамандуючага й яго [[Прэторый| Прэторыя]], адкуль і назва -''cohorspraetoria''. [[Сцыпіён Афрыканскі]] арганізаваў, пад тым жа імем, ахову з рымскіх коньнікаў. Штаб, канцылярыя й ўся бліжэйшая сьвіта палкаводца або кіраўніка вобласьці ([[квэстар]], пісцы, [[Легат (Старажытны Рым)|легаты]], [[трыбун]]ы, [[прэфэкт]] і перакладчыкі,[[герольд]]ы, [[кур'ер]]ы, нарэшце знаёмыя ды сябры -''comites'') складалі яго'' cohors praetoria''. Для аховы парадку ў Італіі [[Аўгуст, Гай Юлій Цэзар Актавіян|Актавіян Аўгуст]] стварыў 9 прэтарыянскіх [[кагорта|кагорты]], па 1000 чалавек кожная. Па-за службы прэтарыянцы насілі грамадзянскую вопратку (''cob.Togalae''). Тры кагорты былі разьмешчаны на пастой у грамадзян у Рыме, астатнія - у іншых частках Італіі. Разам з гвардзейскай кавалерыяй (''equites praetoriani''), яны складалі ядро ​​узброеных сіл імпэрыі, якая яшчэ зараджалася. Аж да праўленьня [[Сэптымі Сэвэры|Сэптымі Сэвэрыя]] у гвардыю залічалі толькі ураджэнцаў Італіі. Ўзмоцненае дараваньне, ганаровае становішча ды 16-гадовы тэрмін службы (замест 20-гадовага простых легіянераў) складалі прывілегіі гвардыі. Пасьля гарадская паліцыя (''cohortes urbanae'') зьлілася з гвардыяй ў адзін корпус, які быў падзелены на 14 [[кагорта|кагорт]]. Прэтарыянцы падпарадкоўваліся асабнаму прэфэкту -' praefectus praetorio'' ([[прэфэкт Прэторыя]]). Прэфэкт часоў імпэратара Тыбэрыя - [[Луцый Элі Сэян|Сэян]], засяродзіў усю гвардыю ў Рыме, пабудаваўшы для яе адмысловы лягер - [[castra praetoria]]. З-за таго, што прэтарыянцы былі замяшаныя ўва ўсіх замовах ды мецяжу імпэрыі, арганізацыя іх неаднаразова падвяргалася зьменам (напрыклад пры [[Вітэлі|Вітэлі]]).

Толькі пасьля праўлення [[Марк Аўрэлі|Марка Аўрэлія]], гвардыя стала ператварацца ў бязьлітасных наймітаў, што выклікала адмоўнае да іх стаўленьне. Аднак, такія ж эмоцыі выклікала і [[Дынастыя Сэвэра|дынастыя Сэвэра]], а пасьля ў час [[Крызыс Рымскай імпэрыі III стагоддзя|крызысу III стагоддзя]] легіёны, Сэнат, і сам інстытут імпэратараў.