Аляксандар Калчак: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д r2.6.4) (робат дадаў: kk:Александр Васильевич Колчак |
фота, катэгорыі, дапаўненьне, афармленьне |
||
Радок 1:
[[Файл:Kolchak07.jpg|thumb|right|А. В. Калчак, афіцыйная фатаграфія 1919 г.]]
'''Аляксандар Васілевіч Калчак''' (4 /16/ лістапада [[1874]], [[Санкт-Пецярбург]], [[Расейская імпэрыя]] – [[7 лютага]] [[1920]], [[Іркуцкая губэрня]], [[РСФСР]])
Сярод продкаў А. Калчака ўпамінаюцца Калчак-паша, які быў захоплены ў палон войскамі Мініха пры ўзяцьці Хоціна ў 1739 г., бугзкія казакі, патомныя дваране Херсонскай губэрні; шмат хто ў родзе Калчака служылі ў войску ды на флёце. Ягоны бацька Васіль Іванавіч служыў у Марскім ведамстве, зышоў у адстаўку ў чыне генэрал-маёра, выдаў кнігі: “История Обуховского завода, в связи с прогрессом артиллерийской техники” (1894), “Война и плен,
У
У
Пры падрыхтоўцы да Расейскай палярнай экспэдыцыі, удзельнічаць у якой яму прапанаваў барон Э. В. Толь, Калчак вывучаў магніталёгію ў Паўлаўскай магнітнай абсэрваторыі, практыкаваўся ў Нарвэгіі ў Нансена. У 1900-1902 гг. на шхуне “Сьвітанк” прайшоў шлях па арктычных морах (з дзьвюма зімоўкамі
З бухты Ціксі, пасьля навігацыі 1902 г., Калчак праз Якуцк прыбыў ў сьнежні ў Санкт-Пецярбург. Там даведаўшыся, што Толь ня вярнуўся па лёдзе з выспы Бенета, прапанаваў Імпэратарскай АН арганізаваць выратавальную экспэдыцыю, з ім на чале, да выспы Бенета на шлюпках, і тая дала яму сродкі і поўную волю дзеяньняў.
Радок 13 ⟶ 14:
Пошукі не далі плёну і ў канцы студзеня 1904 г. на сабаках і аленях пошукавая экспэдыцыя прыбыла ў Якуцк. У Якуцку Калчак супыняўся ў доме мясцовага чыноўніка Кіструцкага па вул. Паліцэйскай. Там была атрыманая вестка пра напад японцаў на Порт-Артур. Калчак затэлеграфаваў Акадэміі сваю просьбу пра адлічэньне ў Марское ведамства і пра накірунак у раён баявых дзеяньняў. Пакуль вырашалася пытаньне пра яго перавод, Калчак з нявестай перабраліся ў Іркуцк, дзе ў Імпэратарскім Усходне-Сыбірскім таварыстве ён зрабіў даклад “Пра сучаснае становішча Расейкай палярнай экспэдыцыі”. Ва ўмовах распачатай вайны вясельле вырашылі на далей не адкладаць і 5 сакавіка 1904 г. Аляксандар Васілевіч Калчак і Соф’я Хведараўна Амірава пабраліся ў Іркуцку шлюбам, адкуль праз некалькі дзён і раз’ехаліся. За ўдзел у Расейскай палярнай экспэдыцыі Калчак атрымаў ордэн Сьвятога Ўладзімера 4-й ступені.
У Порт-Артуры Калчак служыў вахтавым начальнікам на крэйсэры “Аскольд”, артылерыйскім афіцэрам на мінным загараджальніку “Амур”, камандзірам эскадранага мінаносца “Злосны”. На пастаўленай ім на поўдзень ад Порт-Артура міне падарваўся і загінуў японскі крэйсэр “Такасага”. У лістападзе, пасьля цяжкай пнэўманіі, перайшоў на сухапутны фронт, дзе камандаваў батарэяй марскіх гарматаў. Узнагароджаны ордэнам Сьвятой Ганны IV ступені з надпісам “За адвагу”. 20 сьнежня 1904 г. з-за сустаўнага рэўматызму ў вельмі цяжкай форме апынуўся ў шпіталі. Патрапіў у палон, калі пачаў папраўляцца, быў перавезены ў Японію. У
Да траўня 1906 г. прыводзіў у парадак і апрацоўваў экспэдыцыйныя матэрыялы, была падрыхтавана праца “Лёд Карскага і Сыбірскага мораў” ў чым яму дзейна дапамагаў Аляксей Бялыніцкі-Біруля. 10 студзеня 1906 г. на аб’яднаным паседжаньні двух аддзяленьняў Імпэратарскага Расейскага Геаграфічнага таварыства Калчак зрабіў паведамленьне пра экспэдыцыю на выспу Бенета, а 30 студзеня Рада ІРГТ прысудзіла яму “за надзвычайны і важны геаграфічны подзьвіг, зьдзяйсьненьне якога спалучана з працай і небясьпекай”, вышэйшую ўзнагароду ІРГТ
У студзені 1906 г. Калчак быў адным з заснавальнікаў і старшынёй напаўафіцыйнага афіцэрскага Санкт-Пецярбурскага Марскога гуртка. Разам з іншымі яго чальцамі распрацаваў пісульку пра стварэньне Марскога Генэральнага Штабу як органа, які будзе займацца адмысловай падрыхтоўкай флёту да вайны і ён быў створаны ў красавіку 1906 г., у якім Калчак быў прызначаны загадваць Аддзяленьнем рускай статыстыкі.
Радок 21 ⟶ 22:
У 1907 г. Галоўнае гідраграфічнае кіраваньне Марскога ведамства пачало падрыхтоўку Гідраграфічнай экспэдыцыі Паўночнага Ледавітага акіяна. Калчак распрацаваў адзін з праектаў гэтай экспэдыцыі. У траўні 1908 г. у чыне капітана 2-го рангу Калчак стаў камандзірам судна “Вайгач”, абсталяванага адмыслова для картаграфічных працаў. У кастрычніку 1909 г. “Вайгач” і “Таймыр” выйшлі з Санкт-Пецярбурга, а ў ліпені 1910 г. прыбылі ва Ўладзівасток. Напрыканцы 1910 г. Калчак выехаў у Пецярбург.
З вясны 1912 г. ён на Балтыйскім флёце
Пасьля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 г. Севастопальская Рада адхіляе Калчака ад камандаваньня, і адмірал вяртаецца ў Петраград. 4 ліпеня 1917 г. А. Керанскі даў санкцыю на місію Калчака ў якасьці ваеннага дарадцы ў Англію, а затым у ЗША. Пры вяртаньні ў Расею ў Японіі яго затрымаў кастрычніцкі пераварот да верасьня 1918 г.
Радок 27 ⟶ 28:
У ноч на 18 лістапада 1918 г. ў Омску адбыўся ваенны пераварот, які высунуў Калчака на вяршыню ўлады. Рада міністраў настаяла на яго абвяшчэньні Вярхоўным Правіцелям Расеі, Вярхоўным Галоўнакамандуючым узброеных сіл і поўным адміралам. Дарадцам адмірала Калчака быў Антоні Фэрдынанд Асяндоўскі ураджэнец м. Люцын, Віцебскай губэрні.
У 1919 г. Калчак пераносіць Стаўку з Омска ва ўрадавы эшалён а новай сталіцай прызначаецца Іркуцк. 5 студзеня 1920 г. у Ніжнеўдзінску ён згаджаецца перадаць вярхоўную ўладу генэралу Дзянікіну, а кіраваньне Ўсходняй ускраінай
А адзінаццатай гадзіне ночы пад узмоцненым канвоем арыштаваных правялі па таросістым лёдзе Ангары, а далей на аўтамабілях Калчака і яго афіцэраў перавезьлі ў Аляксандраўскі цэнтрал ля Іркуцку. Іркуцкі рэўкам намерваўся зрабіць адкрыты судовы працэс над былым Вярхоўным правіцелям Расеі і міністрамі яго Расейскага ўрада. З 22 студзеня 1920 г. Надзвычайная сьледчая камісія пачала допыты, якія доўжыліся да 6 лютага, калі рэшткі войска Калчака ўшчыльную падышлі да Іркуцка і рэўкам вынес пастанову пра расстрэл Калчака. 7 лютага 1920 г. у 4 гадзіны раніцы Калчака разам з прэм’ерам В. М. Пепяляевым, які, у адрозьненьне ад Аляксандра Васілевіча праявіў маладушша, расстралялі на берагу рэкі Ушакоўкі і скінулі ў палонку. Сымбалічная магіла Калчака ([[кенатаф]]) знаходзіцца на месцы яго «спачынку ў водах Ангары» недалёка ад [[Іркуцк|іркуцкага]] Знаменского манастыра, дзе ўсталяваны крыж
<ref>[http://www.suvenirograd.ru/sights.php?id=692&lang=1/ ''Месцы ў Сібіры, звязаныя з А. Калчаком (з фотаздымкамі)'']{{ref-ru}}</ref>.
== Творы ==
Радок 44 ⟶ 46:
* Калчака ўрад. // Беларуская энцыклапедыя ў 18 тамах. Т. 7. Мінск. 1998. С. 488.
* Рэчка Р. Аляксандар Калчак. // Літоўка ды Саха. Сшытак 3. Койданава. 2011. С. 46-49.
== Крыніцы ==
{{Зноскі}}
{{Ізаляваны артыкул|сіраціна1}}
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя дзеячы Расеі]]
[[Катэгорыя:Адміралы Расейскай імпэрыі]]
[[Катэгорыя:Расейскія манархісты]]
[[Катэгорыя:Пакараныя палітыкі]]
[[ar:ألكسندر كولتشاك]]
|