Вікіпэдыя

Сухумі: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д r2.7.1) (робат зьмяніў: an:Sukhumi
– няісны файл
Радок 1:
'''Суху́мі''', '''Суху́м''' ([[расейская {{мова-ru|па-расейску]]: Суху́миСухуми, Суху́мСухум}}; [[грузінская {{мова-ka|па-грузінску]]: სოხუმი}}; [[абхаская {{мова-ab|па-абхаску]]: ''Аҟҿа''; [[грэцкая мова|па-грэцку]]: ''Dioskurias''}}) — сталіца [[Абхазія|Абхазіі]]. Горад на ўзьбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]]. Падчас [[Грузія|Грузінска]] - [[Абхазія|Абхаскагаабхаскага]] канфлікту ў пачатку [[1990-я|1990-х]] быў дужа пашкоджаны. Насельніцтва — 43 700 чалавек ([[2003]]).▼
[[Файл:Pravit.JPG|міні|300пкс|Палац Урада Абхазіі, разбураны падчас Абхаскай наступальнай апэрацыі 27 верасьня 1993, дагэтуль застаецца ў руінах]]
 
▲'''Суху́мі''', '''Суху́м''' ([[расейская мова|па-расейску]]: Суху́ми, Суху́м; [[грузінская мова|па-грузінску]]: სოხუმი; [[абхаская мова|па-абхаску]]: ''Аҟҿа''; [[грэцкая мова|па-грэцку]]: ''Dioskurias'') — сталіца [[Абхазія|Абхазіі]]. Горад на ўзьбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]]. Падчас [[Грузія|Грузінска]] - [[Абхазія|Абхаскага]] канфлікту ў пачатку [[1990-я|1990-х]] быў дужа пашкоджаны. Насельніцтва — 43 700 чалавек ([[2003]]).
 
== Гісторыя ==
Гісторыя гораду налічвае больш за 2500 гадоў. Гэта адзін з найстаражытнейшых гарадоў сьвету. На месцы гораду да [[VI стагодзьдзе да н. э.|VI стагодзьдзістагодзьдзя да н. э.]] была грэцкая калёнія ''ДыаскурыяДыяскурыя'' (названая ў гонар братоў ДыаскураўДыяскураў), якая потым належала [[Пантыйскае царства|Пантыйскаму царству]]. [[Тапонім]] «Аку» сустракаецца ў грэцкім надпісе на залатых манэтах калхідзкай чаканкі (III—II стст. да н. э.) і супастаўляецца з абхаскай назвай горадагораду — Акуа. Пазьней на гэтым месцы была пабудавана рымская крэпасьць ''Сэбастополіс''. З [[736]] году паселішча вядома пад назвай ''Цхум'' (ад абхаскай назвы «Гума») у складзе [[Абхаскае царства|Абхаскага царства]]. У сярэднявечча — горад ''Цхумі'' уў складзе [[Грузінскае царства|Грузінскага царства]], з другой паловы [[XVI стагодзьдзе|XVI стагодзьдзя]] — пад уладай [[ТурцыяТурэччына|туркаў]]: у [[1724]] пабудавана турэцкая крэпасьць ''Сухум-Кале'' на Чорным моры. Ад канца [[XVIII стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзя]] да [[1808]] і з [[1864]] — сталіца Абхазіі. У [[1810]] далучаны да [[Расея|Расеі]], статус горадагораду атрымаў у [[1848]]. Пасьля скасаваньня [[Абхаскае княства|Абхаскага княства]] ў [[1864]] — цэнтар Сухумскага вайсковага адзьдзелааддзелу (вобласьці) у падпарадкаваньні [[Кутаісі|Кутаіскага]] [[Генэралгенэрал-губэрнатар|генэрал-губэрнатара]]а, з [[1866]] — Сухумскай акругі Кутаіскай [[Губэрнягубэрня|губэрні]].▼
Гісторыя гораду налічвае больш 2500 гадоў. Гэта адзін з найстаражытнейшых гарадоў сьвету.
▲На месцы гораду да [[VI стагодзьдзе да н.э.|VI стагодзьдзі да н.э.]] была грэцкая калёнія ''Дыаскурыя'' (названая ў гонар братоў Дыаскураў), якая потым належала [[Пантыйскае царства|Пантыйскаму царству]]. [[Тапонім]] «Аку» сустракаецца ў грэцкім надпісе на залатых манэтах калхідзкай чаканкі (III—II стст. да н.э.) і супастаўляецца з абхаскай назвай горада — Акуа. Пазьней на гэтым месцы была пабудавана рымская крэпасьць ''Сэбастополіс''. З [[736]] паселішча вядома пад назвай ''Цхум'' (ад абхаскай назвы «Гума») у складзе [[Абхаскае царства|Абхаскага царства]]. У сярэднявечча — горад ''Цхумі'' у складзе [[Грузінскае царства|Грузінскага царства]], з другой паловы [[XVI стагодзьдзе|XVI стагодзьдзя]] — пад уладай [[Турцыя|туркаў]]: у [[1724]] пабудавана турэцкая крэпасьць ''Сухум-Кале'' на Чорным моры. Ад канца [[XVIII стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзя]] да [[1808]] і з [[1864]] — сталіца Абхазіі. У [[1810]] далучаны да [[Расея|Расеі]], статус горада атрымаў у [[1848]]. Пасьля скасаваньня [[Абхаскае княства|Абхаскага княства]] ў [[1864]] — цэнтар Сухумскага вайсковага адзьдзела (вобласьці) у падпарадкаваньні [[Кутаісі|Кутаіскага]] [[Генэрал-губэрнатар|генэрал-губэрнатара]], з [[1866]] — Сухумскай акругі Кутаіскай [[Губэрня|губэрні]].
 
Пасьля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] [[1917]] году, горад і ўвогуле Абхазія, былі заглынуты ў хаос [[Расейская грамадзянская вайна|грамадзянскай вайны]]. Недаўгавечнае [[бальшавізм|бальшавіцкае]] кіраваньне было спынена ў траўні [[1918]] і Сухум быў уключаны ў [[Дэмакратычная Рэспубліка Грузія|Дэмакратычную Рэспубліку Грузія]] як рэзыдэнцыя аўтаномнай Народнай Рады Абхазіі і штаб-кватэра Грузінскага генэрал-губэрнатара. [[Чырвоная Армія]] і мясцовыя рэвалюцыянэры адваявалі горад у грузінскіх войскаў 4 сакавіка [[1921]], і абвясьцілі [[Савецкі Саюз|Савецкую]] ўладу. Сухум быў сталіцай [[Абхаская ССР|Абхаскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]] злучанай з [[Грузінская ССР|Грузінскай ССР]] ад [[1921]] да [[1931]], калі ён стаў сталіцай Абхаскай Аўтаномнай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі ў рамках Грузінскай ССР. У [[1989]] Сухум меў 110, 000 жыхароў і быў аднім з самых пасьпяховых гарадоў Грузіі. Тут знаходзіліся шматлікія курортныя лецішчы Савецкіх лідэраў.
 
У [[1989]] - —[[1993]] Сухум быў цэнтрам Грузінска-Абхаскагаабхаскага канфлікту які зруйнаваў большую частку горадагораду. Падчас Абхаскай аблогі Сухума (1992-19931992—1993), горад і яго навакольлі зьведалі амаль што штодзённыя паветраныя ўдары і артабстрэлы, са шматлікімі ахвярамі сярод цывільнага насельніцтва. 27 верасьня [[1993]] бітва за Сухум была скончана масавай кампаніяй па [[Этнічная чыстка грузінаў у Абхазіі|этнічнай чыстцы]] супраць грузінскага насельніцтва, якое складала бальшыню ([[Сухумская разняразьня]]), у тым ліку былі забіты чальцы Абхаскага ўраду ([[Жыўлі Шартава]], [[Рауль Эшба]], і г. д.) і мэр Сухума [[Гурам Габіскірыя]]. Нягледзячы на тое, што горад быў часткова адноўлены, ён дагэтуль перажывае наступствы вайны, і не ўзнавіў сваю папярэднюю этнічную разнастайнасьць (да [[1992]] тут ужывалася 9 розных моўмоваў).
 
=== ІмяНазва горадагораду ===
У пэрыяд турэцкіх і арабскіх заваяваньняў (сярэднявечча), у сілу асаблівасьцяў фанэтыкі цюрскіх і арабскіх моўмоваў, не прымаючых наяўнасьці пасьлядоўных зычных (ЦХ), адсутнасьці гуку «Ц» і яго пераход у гук «С», імя горадагораду паступова зьмяняецца — ''Цхум> → Схум> → Cухум'' (Cухум-кале («кале» — крэпасьць (цюрск.)).
 
Усталяваньне ўплыву ў рэгіёне [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] выклікала ўсталяваньне русыфікаваных назваў — Сухум, Батум. Абхаская назва горада «Акуа» выкарыстоўваецца пасьля прыходу Савецкай улады, і не пераходзіць абхаскага моўнага арэала.
 
Са жніўня [[1936]], пасьля ўключэньня Абхазіі ў склад Грузінскай ССР у [[1931]], насіў афіцыйную назву ''Сухумі''. 4 сьнежня [[1992]] на сэсіі Вярхоўнай Рады Рэспублікі Абхазія была адноўлена назва горадагораду '''Сухум'''.
 
== Гарады-пабрацімы ==
Радок 24 ⟶ 21:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Sukhumi|выгляд=міні}}
* [http://www.fotki.com/cyxymu Фотаздымкі Сухума]{{ref-ru}}
* [http://cyxymu.livejournal.com ЖЖ аб Сухуме]{{ref-ru}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Сухумі»