Вікіпэдыя

Ліпнішкі: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д Ліпнішкі (вёска, Іўеўскі раён) перанесеная ў Ліпнішкі: найбольш значная назва
дапаўненьне, выявы, стыль
Радок 1:
{{Іншыя значэньні|Ліпнішкі (неадназначнасьць)}}
{{Мястэчка
| Назва = Ліпнішкі
Радок 28:
| Даўгата_хвілінаў = 36
| Даўгата сэкундаў = 27
| Commons = Category:Lipniški
| Колер = {{Колер|Беларусь}}
}}
'''Лі́пнішкі''' — колішняе[[вёска]] ў [[мястэчкаБеларусь|Беларусі]], цяперна рацэ [[вёскаАліта (рака)|Аліта]]. ўЦэнтар [[Ліпнішкаўскі сельсавет|сельсавету]] [[Іўеўскі раён|ІўеўскімІўеўскага раёнераёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. АдміністрацыйныНасельніцтва цэнтар1450 чал. ([[Ліпнішкаўскі2006]]). сельсаветЗнаходзяцца за 14 км на паўднёвы захад ад [[Іўе|ЛіпнішкаўскагаІўя]], сельсаветуза 138 км ад [[Горадня|Горадні]]., Насельніцтвана 1450аўтамабільнай чал.дарозе ([[2006Горадня]] — [[Ліда]] — [[Іўе]]).
 
Ліпнішкі — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Ашмянскі павет|гістарычнай Ашмяншчыны]].
Знаходзяцца за 14 км на паўднёвы захад ад [[Іўе|Іўя]], за 138 км ад [[Горадня|Горадні]], на аўтамабільнай дарозе [[Горадня]] — [[Ліда]] — [[Іўе]].
 
== Гісторыя ==
Упершыню Ліпнішкі згадваюцца ў [[15 стагодзьдзе|XV ст.]] як ўладаньне вялікіх князёў. У [[1528]] [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] перадаў паселішча [[Альбэрт Гаштольд|Альбэрту Гаштольду]] за зьняцьце маскоўскай аблогі з [[Полацак|Полацку]] і складаньне міру з татарамі.
* [[15 стагодзьдзе|XV ст.]]: першыя згадкі, каралеўскае ўладаньне.
* [[1528]]: кароль польскі і вялікі князь літоўскі [[Жыгімонт Стары]] перадаў Ліпнішкі Войцэху Гаштольду за зьняцце аблогі з [[Полацак|Полацку]] і заключэньне міру з татарамі.
* [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]]: мястэчка ў [[Ашмянскі павет|Ашмянскім павеце]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]] Вялікага Княства Літоўскага.
* [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]]: у валоданьні [[Пацы|Пацаў]]; адначасова з [[Геранёны|Геранёнамі]] ([[1670]]) перададзеныя на разьмяшчэньне артылерыі. Пасьля перайшлі да [[Сапегі|Сапегаў]], потым Бяганскіх.
* [[6 чэрвеня]] [[1633]]: атрымалі [[Магдэбурскае права]] і герб «у чырвоным полі вершнік зь дзідай у руцэ».<ref>[http://knihi.com/hierb/lipni.html Ліпнішкі] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}</ref>▼
 
[[Файл:Coat of Arms of Lipniški (1792).jpg|міні|200пкс160пкс|зьлева|[[Герб Ліпнішак|Мескі герб]] зь вялікакняскагаз прывілею ([[1792]])]]
 
У [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] Ліпнішкі атрымалі статус мястэчка і ўвайшлі ў склад [[Ашмянскі павет|Ашмянскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. З [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] мясьціна знаходзілася ў валоданьні [[Пацы|Пацаў]]. Адначасна з [[Геранёны|Геранёнамі]] ([[1670]]) Ліпнішкі перадалі на разьмяшчэньне артылерыі. Пазьней мястэчка перайшло да [[Сапегі|Сапегаў]], Бяганскіх.
* [[1792]]: пацьверджаньне мескіх правоў, у Ліпнішках пачала працаваць цагельня.
 
* [[1795]]: у выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], мястэчка Ашмянскага павету. Расейская царыца [[Кацярына II]] надала Ліпнішкі кн. А. Безбародку, які прадаў іх у [[1812]] маршалку слонімскаму В. Пуслоўскаму, а ягоныя сыны — Вольскім у [[1849]].
▲* [[6 чэрвеня]] [[1633]]: атрымалі[[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў Ліпнішкам [[Магдэбурскае права]] і герб: «у чырвоным полі вершнік зь дзідай у руцэ».<ref>[http://knihi.com/hierb/lipni.html Ліпнішкі] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>.
* [[1856]]: расейскі Сэнат адхіліў прашэньне жыхароў Ліпнішак пра зацьвярджэньне іх у мяшчанскім званьні, на што местачкоўцы адмовіліся выконваць паншчыну. У [[1861]] і [[1862]] адбыліся сялянскія хваляваньні, якія былі задушаныя расейскімі войскамі.
 
* [[1860-я]]: дзякуючы сваёй мураванай забудове, рэзка адрозьніваліся ад іншых местаў Віленскай губерні. У гэты час у Ліпніках пражывала 740 чал., дамоў было 105.▼
У [[1792]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] пацьвердзіў Ліпнішкам мескія правы, у гэты час тут пачала працаваць цагельня.
* [[1886]]: у Ліпнішках [[год|рэгулярна]] праводзілася 5 кірмашоў, існавала 12 крамніц, вадзяны млын і бровар.
 
* [[17 красавіка]] [[1919]] ў Ліпнішках адбылася сутычка паміж польскім 7 Полкам люблінскіх уланаў пад кіраўніцтвам маёра [[Януш Глухоўскі|Януша Глухоўскага]] і атрадамі Чырвонай Арміі, якія адыходзілі зь [[Ліда|Ліды]] пасьля паразы ў бітве. Польская кавалерыя адсекла дарогу бальшавікам і прымусіла іх здацца. Палякі здабылі значную колькасьць зброі і ўзялі ў палон жаўнераў<ref>Lech Wyszczelski: Wyprawa wileńska. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, ss. 90. ISBN 978-83-11-11934-5.</ref>. Горад Ліпнішкі патрапіў пад польскую адміністрацыю.▼
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) Ліпнішкі апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Ашмянскім павеце. Расейская імпэратрыца [[Кацярына II]] падаравала магдэбурскае мястэчка А. Безбародку, які прадаў іх у [[1812]] маршалку слонімскаму В. Пуслоўскаму, а ягоныя сыны — [[Вольскія|Вольскім]] у [[1849]]. У [[1856]] расейскі Сэнат адхіліў прашэньне жыхароў Ліпнішак пра зацьвярджэньне іх у мяшчанскім званьні, на што местачкоўцы адмовіліся выконваць паншчыну. Арганізатараў выступленьня зьняволелі. У [[1861]] і [[1862]] адбыліся сялянскія хваляваньні, жорстка здушаныя расейскімі карнымі войскамі<ref>Ліпнішкі // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 370.</ref>.
* [[1920]]: у складзе [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]].
 
* [[1922]]—[[1939]]: у Лідзкім павеце [[Наваградзкае ваяводзтва (1919—1939)|Наваградзкага ваяводзтва]] міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]].▼
▲*У [[1860-я]]:, дзякуючы сваёй мураванай забудове, Ліпнішкі рэзка адрозьніваліся ад іншых местаўмястэчак Віленскай губерні. У гэты час тут было 105 будынкаў. Станам на [[1886]] у ЛіпнікахЛіпнішках пражывала[[год|рэгулярна]] 740праводзілася чал.5 кірмашоў, дамоўіснавала было12 105крамаў, вадзяны млын і бровар.
* [[1939]]: у складзе [[БССР]], у Іўеўскім раёне [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкай вобласьці]].▼
 
▲*У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] мястэчка занялі нямецкія войскі. [[17 красавіка]] [[1919]] ўу Ліпнішках адбылася сутычка паміж польскім 7-ы ПолкамПалком люблінскіх уланаў пад кіраўніцтвамкамандаю маёра [[Януш Глухоўскі|Януша Глухоўскага]] і атрадаміаддзеламі Чырвонай Арміі, якія адыходзілі зь [[Ліда|Ліды]] пасьляпа паразыпаразе ў бітве. Польская кавалерыя адсекла дарогу бальшавікам і прымусіла іх здацца. Палякі здабылі значную колькасьць зброі і ўзялі ў палон жаўнераў<ref>Lech Wyszczelski: Wyprawa wileńska. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–19201919—1920. Wyd. 1. — Warszawa: Bellona, 2010, ss. 90. ISBN 978-83-11-11934-5. — S. 90. </ref>. Горад ЛіпнішкіМястэчка патрапіўтрапіла пад польскую адміністрацыю.
 
▲*У [[19221920]]— Ліпнішкі апынуліся ў складзе [[1939Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]]:, у [[1922]] — у Лідзкім павеце [[Наваградзкае ваяводзтва (1919—1939)|Наваградзкага ваяводзтва]] міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]].
 
▲*У [[1939]]: уЛіпнішкі складзеўвайшлі ў [[БССР]], удзе з [[1940]] зрабіліся цэнтрам сельсавету ІўеўскімІўеўскага раёнераёну [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкай вобласьці]].
 
<center><gallery caption="Мястэчка на старых фатаздымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
Файл:Lipniški. Ліпнішкі (1916).jpg|Агульны выгляд
Файл:Lipniški-Rynak.jpg|Рынак
Файл:Lipniški-kaścioł.jpg|Касьцёл
Файл:Lipniški-siadziba.jpg|Сядзіба
</gallery></center>
 
== Насельніцтва ==
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1886]] — 740 чал. (474 каталікі і 266 юдаістаў) у ''мястэчку Ліпнішкі'' і 40 чал. (усе каталікі) у ''фальварку Ліпнішкі''.<ref>Lipniszki // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/277 277].</ref>
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1972]] — 831 чал., 260 двароў.; [[1999]] — 1480 чал., 596 двароў.<ref>{{Літаратура/БелЭн|9к}}</ref>
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2006]] — 1450 чал.▼
* [[1999]] — 1480 чал., 596 двароў.<ref>{{Літаратура/БелЭн|9к}}</ref>
 
▲* [[2006]] — 1450 чал.
=== Інфраструктура ===
У Ліпнішках працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, бібліятэка, дом культуры.
 
== Турыстычная інфармацыя ==
 
=== Выдатныя мясьціны ===
* Гістарычная забудова мястэчка (кан. XIX — пач. XX стст.; фрагмэнты)
* Капліца (XIX ст.)
* Касьцёл Сьв. Казімера (1910)
* Могілкі: габрэйскія; каталіцкія, капліца (XIX ст.)
* Могілкі каталіцкія. Капліца (XIX ст.)
* Сядзібна-паркавы комплекс (XIX ст.)
 
Радок 75 ⟶ 86:
 
== Цікавыя факты ==
* У [[1894]] у Ліпнішках пад таемнай партыйнай мянушкай «Віктар» хаваўся ад расейскіх уладаў дзеячдзяяч правага крыла [[Польская сацыялістычная партыя|ППС]] [[Юзэф Пілсудзкі]]. Менавіта Ліпнішкі ў мэтах кансьпірацыі абрала ППС для выпуску сваёй газэты.
 
== Крыніцы ==
Радок 82 ⟶ 93:
== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|9}}
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
* [http://knihi.com/hierb/lipni.html Ліпнішкі] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}
* {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}
* Lipniszki // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/277 277].
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Lipniški}}
* [http://www.radzima.org/be/pub/1147_m/ мяст. Ліпнішкі] на [[Radzima.org]]
* [http://lipnishki.narod.ru/ Сайт мястэчка Ліпнішкі]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Ліпнішкі»