Француская рэвалюцыя: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
→Лета 1789 году: дапаўненьне крыніца — http://be.wikipedia.org/wiki/Вялікая_французская_рэвалюцыя?oldid=916658 |
д стыль |
||
Радок 5:
Рэвалюцыя зрабіла вялікі ўплыў на разьвіцьцё эўрапейскай і сусьветнай гісторыі.
== Францыя ў канцы XVIII
=== Францускае грамадзтва ===
Сацыяльная гіерархія была заснаваная на падзеле на саслоўі, падаткі паміж якімі разьмяркоўваліся няроўна. Апроч таго яны ня мелі роўнасьці ў доступе да
Падаткі былі разьмеркаваныя так, што іх плаціла толькі трэцяе саслоўе. Яго становішча моцна адрозьнівалася ў залежнасьці ад канкрэтных правінцыяў і гарадоў. Усеагульнае узбагачэньне размывае межы паміж шляхтай і Трэцім саслоўем, якое ахоплівае гандлёвую і фінансавую [[буржуазія|буржуазію]], заможнае сялянства, якія таксама могуць даць адукацыю сваім дзецям. Буржуазія імкнецца займаць таксама атрымаць пасады ў дзяржаўнай сыстэме.▼
▲Усеагульнае узбагачэньне размывае межы паміж шляхтай і Трэцім саслоўем, якое ахоплівае гандлёвую і фінансавую буржуазію, заможнае сялянства, якія таксама могуць даць адукацыю сваім дзецям. Буржуазія імкнецца займаць таксама атрымаць пасады ў дзяржаўнай сыстэме.
=== Супраціў абсалютысцкай манархіі ===
[[Файл:Louis xvi.jpg|міні|200пкс|Людовік XVI]]▼
У [[1780-я|1780-х]] гадах [[Францыя]] была [[абсалютызм|абсалютысцкай манархіяй]], якая абапіралася на бюракратычную цэнтралізацыю і рэгулярнае войска. Кароль меў уладу
Філязофія [[Эпоха Асьветніцтва|Эпохі Асьветніцтва]] распаўсюджвалася ў вышэйшых слаях грамадзтва, сярод буржуазіі і шляхты. Абсалютызму "па-француску" процістаўлялася ангельская манархія, улада якой абмяжоўвалася парлямэнтам, а вярхоўная ўлада, згодна з новымі філязофскімі поглядамі Эпохі Асьветніцтва, належала нацыі.
▲[[Файл:Louis xvi.jpg|міні|200пкс|Людовік XVI]]
Прывілеяваны стан таксама выступіў супраць каралеўскай улады, абсалютызм якой пазбавіў яго традыцыйных прывілеяў. Парлямэнты (двары ў часы Старога Рэжыму) у час прыняцьця законаў карыстаюцца сваім традыцыйным правам крытыкаваць каралеўскую ўладу. Хоць яны і рабілі гэта каб захаваць свае прывілеі, на думку грамадзтва яны заступаліся за народ.
Шляхта марыла, каб вярнуцца да улады, ад якой яна была адхіленая пры [[Людовік XIV|Людовіку XIV]]. Гэтае імкненьне зьвязанае і зь яе эканамічным становішчам. Шляхта ня мае права на многія віды гаспадарчай дзейнасьці, бо баіцца страціць шляхецкую годнасьць і яе спажывецкія магчымасьці зьмяншаюцца. Шляхта патрабуе вяртаньня свамх старых фэўдальных прывілеяў, што вельмі раздражняе сялянства, якое падтрымлівае адмену [[фэўдальнае права|фэўдальнага права]]. Але ж большая частка французаў не чакала Рэвалюцыі ды скасаваньня манархіі. Нават у 1789 годзе [[кароль]] лічыцца "бацькам французаў", якога любяць і паважаюць. У 1789 пачынаюцца дзяржаўныя рэформы.
=== Правал палітычных рэформаў ===
[[Людовік XV]] і [[Людовік XVI]] ўсьведамлялі неабходнасьць зьменаў у палітычным жыцьці, але не мелі аўтарытэту свайго папярэдніка, [[Людовік XIV|Людовіка XIV]], каб ажыцьцявіць неабходныя зьмены.▼
▲Людовік XV і Людовік XVI ўсьведамлялі неабходнасьць зьменаў у палітычным жыцьці, але не мелі аўтарытэту свайго папярэдніка, Людовіка XIV, каб ажыцьцявіць неабходныя зьмены.
* Людовік XV пачынае юрыдычную рэформу, якая была спыненая Людовікам XVI пад націскам парлямэнту.
* Падатковая рэформа: галоўнай праблемай манархаў, заўсёды зьяўляўся
Манархія не дае рады закончыць ніводнай падатковай рэформы. І з [[7 чэрвеня]] [[1788]] году адбываецца асамблея трох станаў (шляхта, духавенства і трэці стан) у замку Візыль, дзе яны прымаецца рашэньне аб байкоце ўсіх падаткаў, пакуль кароль ня скліча
=== Юрыдычная рэвалюцыя (травень — пачатак чэрвеня 1789) ===▼
== Канец Старога парадку ==
==== Кампанія выбараў у дэпутаты Генэральных Штатаў ====
Скліканьне Генэральных Штатаў дало надзею францускаму грамадзтву. Сяляне спадзяваліся на падвышэньне ўзроўню жыцьця і частковае ці поўнае скасаваньне фэўдальнага права. Буржуазія марыць аб роўнасьці правоў і [[парлямэнцкая манархія|парлямэнцкай манархіі]]. Яны спадзяюцца на падтрымку пэўнай часткі шляхты і духавенства. Гэтым тлумачыцца палітычная актыўнасьць у час выбараў у дэпутаты Генэральных Штатаў.
Зазвычай, кожны стан выбірае аднолькавую колькасьць дэпутатаў. Дэпутаты кожнага стану, збіраюцца на нараду і потым галасуюць. Вынік галасаваньня кожнага стану лічыўся за адзін голас. Гэта быў прынцып галасаваньня па стану. Дастаткова было б, каб прывілеяваныя станы галасавалі за падтрымку сваіх прывілеяў, каб Трэці стан апынуўся ў меншасьці. Каб колькасьць дэпутатаў адпавядала вазе Трэцяга стану ў грамадзтве, яны прадстаўнікі гэтага саслоўя прапанавалі падвоіць колькасьць дэпутатаў ад трэцяга саслоўя, а таксама і перайсьці да прыняцьця рашэньняў на падставе галасаваньня дэпутатаў, а не станаў. Людовік XVI пагадзіўся падвоіць колькасьць дэпутатаў для Трэцяга стану, але зацягнуў рашэньне адносна галасаваньня ўсіх дэпутатаў.
==== Дэпутаты Трэцяга стану супраць караля ====
1 траўня 1789, дэпутаты сабраліся ў Версалі. Дэпутаты ад духавенства і шляхты былі прынятыя вельмі шчодра, але не дэпутаты Трэцяга стану.▼
[[Файл:Le_Serment_du_Jeu_de_paume.jpg|міні|350пкс|[[Клятва ў залі для гульні ў мяч]]]]
▲[[1 траўня]] [[1789
[[5 траўня
[[17 чэрвеня]] [[1789]] году Генэральныя Штаты, па прапанове абата Сіе даюць сабе назву «Генэральная Асамблея». [[19 чэрвеня]], духавенства далучаецца да Трэцяга стану, каб таксама кантраляваць уладу. [[20 чэрвеня]], кароль зачыняе залю Мэню, месца сходаў Трэцяга стану, і дэпутаты ад гэтага стану пераходзяць у залю для гульні ў мяч. Тут, яны прамаўляюць «клятву ў залі для гульні ў мяч» і дамаўляюцца не разыходзіцца да таго, пакуль не будзе створаны пісьмова праект Канстытуцыі. [[23 чэрвеня]], Людовік XVI прапануе, каб тры станы зьбіраліся ў розных залях, вышэйшае духавенства з шляхтай падпарадкоўваюцца. Але дэпутаты Трэцяга стану адмаўляюцца.
[[Байі]]: - «Я мару, каб уся аб’яднаная нацыя больш нікому не падпарадкоўвалася». [[Мірабо]]: — «Адкажыце тым, хто вас паслаў, што мы тут па жаданьню народа і толькі гарматы могуць выгнаць нас адсюль». Гэтае супраціўленьне, падтрыманае 50 шляхціцамі і духавенствам, прымушае караля адмовіцца ад забароны і ён дазваляе спрачацца ў агульнай зале ўсім станам. [[9 ліпеня]] асамблея працягвае сваю працу ўжо пад назвай [[Нацыянальная Асамблея]]. Многія дэпутаты баяцца гэтых дзеяньняў і сыходзяць. А Асамблея заяўляе, што яе мандат зараз зьяўляецца мандатам, дадзеным ня кожным выбраным дэпутатам, але ўсёй Нацыяй.▼
▲[[Байі]]: - «Я мару, каб уся аб’яднаная нацыя больш нікому не падпарадкоўвалася». [[Мірабо]]: — «Адкажыце тым, хто вас паслаў, што мы тут па жаданьню народа і толькі гарматы могуць выгнаць нас адсюль». Гэтае супраціўленьне, падтрыманае 50 шляхціцамі і духавенствам, прымушае караля адмовіцца ад забароны і ён дазваляе спрачацца ў агульнай зале ўсім станам.
=== Лета 1789 году ===
==== Узяцьце Бастыліі ====
===== Уздым рэвалюцыі =====
Людовік XVI зрабіў выгляд, што ідзе на саступкі Трэцяму стану, але [[26 чэрвеня]] выклікае армію (20 000 жаўнераў) у сталіцу. Гэтыя дзеяньні вельмі занепакоілі грамадзтва і сталі прычынай расчараваньня буржуазіі. Яна баіцца за Генэральную Асамблею, і парыжане занепакоеныя тым, каб армія не заблякавала дарогі ў Парыж і забесьпячэньне ежай. У пачатку ліпеня пачынаюцца паўстаньні і кароль адпраўляе ў адстаўку сваіх міністраў, якіх ён лічыць залібэральнымі, у тым ліку міністра фінансаў Нэкера. Вестка аб яго звальненьні, турбуе Парыж які лічыць гэта атакай супраць народу. Парыжане штурмуюць Цюільры і Дом Інвалідаў. [[13 ліпеня]] 40 з 54 бар’ераў спаленыя, фармуецца буржазная міліцыя.
===== Першы дзень рэвалюцыі =====
[[Файл:Prise de la Bastille.jpg|300пкс|міні|Узяцьце Бастыліі 14 ліпеня 1789]]
Занепакоенасьць расьце. Раніцай [[14 ліпеня]] [[1789]] парыжане ідуць па зброю. Яны захапілі збройню [[Дом Інвалідаў|Дома Інвалідаў]] (там яны знайшлі толькі зброю, бяз пораху). У пошуках пораху яны ідуць у [[Бастылія|Бастылію]]
У ліпені [[1789
▲Занепакоенасьць расьце. Раніцай [[14 ліпеня]] [[1789]] парыжане ідуць па зброю. Яны захапілі збройню [[Дом Інвалідаў|Дома Інвалідаў]] (там яны знайшлі толькі зброю, бяз пораху). У пошуках пораху яны ідуць у [[Бастылія|Бастылію]] , дзе сустракаюць астатніх паўстанцаў, якія збіраліся з раніцы каля крэпасці [[Прадмесьце Сьвятога Антонія|Прадмесьця Сьвятога Антонія]] (?).
▲У ліпені 1789, у турме было некалькі арыштаваных па артыкулах агульнага права, чатыры фальшываманэтчыкі, два вар'яты ды злачынца, што чыніў сэксуальныя злачынствы. Іх вартавалі 80 інвалідаў і 30 швайцарцаў. Вялізны натоўп рухаецца да Бастыліі: губэрнатар, маркіз [[Бэрнар дэ Ланэ]] хоча супраціўляцца, але атрымлівае загад з мэрыі і пускае натоўп у турму. Потым ён зьмяняе сваё рашэньне і загадвае страляць. '''Вынік:''' больш за 100 забітых. Узбунтаваныя салдаты прыцягваюць гарматы, захопленыя ў Доме Інвалідаў, і губернатар вымушаны здацца. Пасьля бою, натоўп пераможцаў вядзе Ланэ да плошчы, дзе яму адцінаць галаву. Зь яго галавой на піке, ўсе рухаюцца да Пале-Раяль ({{мова-fr|Palais-Royal}}).
===== Пасьля перамогі =====
Пачынаецца руйнаваньне Бастыліі, Людовік XVI пад націскам парыжанаў здаецца і прыходзіць у асамблею, каб паведаміць аб вывадзе войскаў, якія асаджаюць Парыж. Ён вяртае да ўлады Нэкера і астатніх выгнаных міністраў. У гарадзкой ратушы Парыжа Сіліван Байі, прэзыдэнт Нацыянальнай Асамблеі быў прызначаны мэрам Парыжа, а ўся старая адміністрацыя ўцякла. Ляфает быў прызначаны Галоўным вайсковым начальнікам Нацыянальнай гвардыі. Так усталёўваецца новая муніцыпальная ўлада, якую Людовік XVI прызнае. Ён прыехаў для гэтага ў Парыж, дзе Байі падарыў яму кукарду зь сінім і чырвоным колерам (колеры горада Парыжа). Людовік чапляе яе на свой капялюш, аб'ядноўваючы такім чынам гэтыя колеры з белым колерам манархіі.
Цяжкасьці з харчаваньнем і адмова [[Людовік XVI|Людовіка XVI]] ануляваць дэклярацыю і дэкрэты 4 і 26 жніўня выклікалі незадаволенасьць народу Парыжу (5 і 6 кастрычніка [[1789]]). Марш жанчын прымусіў каралеўскую сям’ю вярнуцца ў [[Парыж]] пакінуўшы сымбаль абсалютызму — [[Вэрсальскі палац|Вэрсаль]]. Два асабістыя ахоўнікі караля былі забітыя і іх галовы начэпленыя на пікі. З гэтага моманту, кароль і Нацыянальны сход застаюцца ў Парыжы пад наглядам жыхароў і пагрозай новага паўстаньня.
Радок 99 ⟶ 68:
Каралеўская ўлада вельмі паслабела. нягледзячы на тое, што Францыя і заставалася манархіяй, [[заканадаўчая ўлада]] перайшла да асамблеі. Асамблея стварала камісіі, каб кантраляваць адміністрацыю, міністраў і ўсё менш і менш турбавалася пра караля. Але кароль захаваў [[выканаўчая ўлада|выканаўчаю ўладу]]. Законы і дэкрэты ня былі дзейнымі пакуль кароль іх не падпісваў.
=== Правал канстытуцыйнай манархіі ===
==== Адраджэньне Францыі ====
Асамблея, заснаваная перадусім буржуазіяй, пачынае шэраг рэформ, што грунтуюцца на ідэях філёзафаў і эканамістаў XVIII ст. Гады Францускай рэвалюцыі характарызуюцца кіпучымі дэбатамі ва ўсёй Францыі.
| |||