Марэля: розьніца паміж вэрсіямі

|Назва = АбрыкосМарэля

|Від = АбрыкосМарэля

'''АбрыкосМарэ́ля'''<ref>Абрикос // {{Літаратура/Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік (1924)}}</ref><ref>[http://slounik.org/farmarb/%D0%B0%D0%B1 Абрикос] // {{Літаратура/Кароткі расейска-беларускі фармакалягічны слоўнік (1995)}}</ref>, таксама '''абрыко́с'''<ref>[http://slounik.org/nb/%D0%B0%D0%B1 Абрикос] // {{Літаратура/Расейска-беларускі слоўнік (1928)}}</ref> ({{Мова-la|Prunus armeniaca}}) — пладовае дрэва з [[Род (біялёгія)|роду]] [[Сьліва (род)|сьліва]] [[Сямейства (біялёгія)|сямейства]] [[Ружавыя|ружавых]].

[[Файл:Turkey apricot RHS.jpeg|зьлева|міні|220пкс|АбрыкосМарэля. Батанічнае аздабленьне першага тому журнала Джона Ліндлі ''Pomological Magazine'']]

[[Файл:Georg Flegel 001.jpg|справа|міні|250пкс|[[Георг Флегель]]. Галіна абрыкосамарэлі ([[ДармштадтДармштат]])]]

АбрыкосМарэля быў вядомы ў [[Армэнія|Армэніі]] з даўніх часоў і культываваўся так доўга, што большасьць навукоўцаў лічаць Армэнію радзімай гэтай расьліны<ref>[http://www.actahort.org/books/121/121_36.htm VII сымпозіюм ISHS па ўдакладненьню культывацыі абрыкосаўмарэляў]{{ref-en}}</ref>. Менавіта навуковая назва ''Prunus armeniaca'' паходзіць з гэткіх высноў. Падчас археалягічных раскопак у мястэчку [[Гарні]] ў Армэніі было знойдзена насеньне абрыкосамарэлі, якое па часу адносіцца да пэрыяду [[Меднае стагодзьдзе|меднага стагодзьдзя]]<ref>B. Arakelyan, Excavations at Garni, 1949-50 in Contributions to the Archaeology of Armenia, (Henry Field, ed.), Cambridge, 1968, page 29.</ref>. Аднак, паводле ''цэнтру разнастайнасьці Вавілава'', першая культывацыя абрыкосумарэлі пачалася ў [[Кітай|Кітаі]], па іншым крыніцам — у [[Індыя|Індыі]] каля 3 000 гадоў да н.ч.<ref name=rhs>Huxley, A., ed. (1992). ''New RHS Dictionary of Gardening'' 1: 203—205. Macmillan ISBN 0-333-47494-5.</ref>

На [[Беларусь|Беларусі]] абрыкосмарэля звычайны культывуецца аматарамі. Вядомы з сярэдзіны ХІХ ст., завезены ў паўднёвыя рэгіёны (на Берасьцейшчыну й Гомельшчыну) з [[Украіна|Украіны]]. Адчувальны да вясновых замаразкаў, ва ўмовах Беларусі пладаносіць 6-7 разоў на 10 гадоў, жыве 20-25, максымум да 40 гадоў. Пачынае пладаносіць на 4-5-ы год. Плады высьпяваюць у [[ліпень|ліпені]]-[[жнівень|жніўні]]. Выведзены пэрспэктыўныя гібрыды прыдатныя для культывацыі на поўдні й паўднёвым захадзе Беларусі.

Плады абрыкосаўмарэляў ужываюцца як у сьвежым, так і ў сушаным выглядзе: [[урук]] — сушаныя цэлыя плады з косткаю, [[кайса]] — цэлыя плады бяз косткі, [[курага]] — плод абрыкосамарэлі бяз косткі, падзелены напалову. Хворым [[Цукровы дыябэт|цукровым дыябэтам]] варта абмяжоўваць ужываньне абрыкосаўмарэляў з-за высокага ўтрыманьня ў іх [[Цукар|цукру]].

З абрыкосаўмарэляў падрыхтоўваюць [[сьпіртны напой]] — [[АбрыкосаваяМарэлевая гарэлка|абрыкосавуюмарэлевую гарэлку]], сокмарэлевы абрыкосаўсок падвяргаецца закісаньню й потым перагонцы.

З перапаленых костачак абрыкосамарэлі робіцца [[туш]].

У кітайскай нацыянальнай мэдыцыне насеньне абрыкосамарэлі ўжываюцца ў якасьці заспакаяльнага сродку пры [[Кашаль|кашлі]], [[Ікаўка|ікаўцы]]. У Кітаі прымаюць насеньне абрыкосамарэлі ў спалучэньні зь іншымі лекавымі расьлінамі пры [[Бранхіт|бранхіце]], [[Трахеіт|трахеіце]], [[Лярынгіт|лярынгіце]], [[кохлік]]у.

Нацёкі з натуральных расколін абрыкосавыхмарэлевых дрэўдрэваў засыхаюць на паветры, утвараючы так званую абрыкосавуюмарэлевую [[камедзь]]. Здробненая ў парашок (белага ці жоўтага колеру) абрыкосаваямарэлевая камедзь выкарыстоўваецца ў мэдыцыне як паўнавартасны заменьнік [[гуміарабік]]у. Па эмульгуючай здольнасьці, устойлівасьці прыгатаваных на ёй алейных [[Эмульсія|эмульсій]] і грузкасьці яна пераўзыходзіць гуміарабік. Ужываюць абрыкосавуюмарэлевую камедзь часам як ахінальнае.

Драўніна абрыкосавагамарэлевага дрэва выкарыстоўваецца народамі Каўказа для вырабу музычных прылад, такіх як [[дудук]], [[шві]], [[зурна]].