Трансыльванія: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д r2.5.5) (робат дадаў: az:Transilvaniya, lv:Transilvānija зьмяніў: uk:Трансильванія
артаграфія
Радок 1:
[[Файл:Transylvania.png|міні|250пкс|ТрансільваніяТрансыльванія на карцемапе [[Румынія|Румыніі]]]]
{{Артаграфія}}
'''Трансыльванія''', '''Сяміградзьдзе''' — гістарычная і геаграфічная вобласьць, якая ахоплівае паўночна-заходнюю частку сучаснай [[румыніяРумынія|Румыніі]]. Назва вобласьці існуе з рымскіх часоў і паходзіць ад лацінскіх «trans silva» або «ultra silvas» (за лесам). У вобласьці пражываюць [[румыны]], [[немцы]], [[вугорцы]] і іншыя этнічныя групы.
[[Файл:Transylvania.png|міні|250пкс|Трансільванія на карце Румыніі]]
'''Трансыльванія''', '''Сяміградзьдзе''' — гістарычная і геаграфічная вобласьць, якая ахоплівае паўночна-заходнюю частку сучаснай [[румынія|Румыніі]]. Назва вобласьці існуе з рымскіх часоў і паходзіць ад лацінскіх «trans silva» або «ultra silvas» (за лесам). У вобласьці пражываюць [[румыны]], [[немцы]], [[вугорцы]] і іншыя этнічныя групы.
 
== Назва ==
Назва «Трансыльванія» ўвайшла ў старажытнарымскую геаграфію ў I—III ст. да н. э., як назва адной з абласьцей (''Transilvania''), якія складалі рымскую правінцыю [[Дакія|Дакію]]. Назву «Сяміград» ({{Мовамова-de|Siebenbürgen}} — Сямігорад) вобласьць атрымала ад немцаў, якія пачалі сяліцца тут у 12 стстагодзьдзі.
 
Назва «Трансыльванія» ўвайшла ў старажытнарымскую геаграфію ў I—III ст. да н. э., як назва адной з абласьцей (Transilvania), якія складалі рымскую правінцыю [[Дакія|Дакію]]. Назву «Сяміград» ({{Мова-de|Siebenbürgen}} — Сямігорад) вобласьць атрымала ад немцаў, якія пачалі сяліцца тут у 12 ст.
 
== Гісторыя ==
[[Файл:Coat of arms of Transylvania.svg|міні|120пкс|Гістарычны герб Трансыльваніі]]
У [[антычнасьць]] Трансыльванію засялялі [[дакі]], [[106]]—[[271]] Трансыльванія была рымскай правінцыяй (тады яна падвергнулася частковай [[раманізацыя|раманізацыі]]), пасьля заваявана [[готы|готамі]], [[геты|гетамыгетамі]], [[авары|аварамі]] і [[баўгары|баўгарамі]], з 6 ст. у Трансыльванію пачалі перасяляцца [[славяне]]. З канца 9 ст. Трансыльванія была заваявана [[вугорцы|вэнграмівугорцамі]], з пачатку 11 ст. стала часткай [[Вугорскае Каралеўства|Вугорскага Каралеўства]], у складзе якога мела шырокую аўтаномію. З 10 ст. у Трансыльваніі пачалі сяліцца вугорцы (з канца 11 ст. ва Ўсходняй Трансыльваніі вугорскія вольныя сяляне, так званыя [[сэкеі]]), з 12 ст. — немцы.
 
Пасьля распаду Вугорскага Каралеўства Трансыльванія аформілася, як аўтаномнае княства ([[1541]]—[[1687]]) пад пратэктаратам [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У 17 ст. Трансыльванія была аб’ектам змаганьня паміж Асманскай і [[Аўстрыйская імпэрыя|Аўстрыйскай імпэрыямі]]. У [[1699]]—[[1867]] гадах Трансыльванія правінцыя Аўстрыі, пасьля Вугоршчыны, з [[1918]] Трансыльванія частка РумыніяРумыніі (у [[1940]]—[[1944]] паўночная частка адышла да [[Вугоршчына|Вугоршчыны]]). Частка адышоўшая да Румыніі неня мае ніякага адміністрацыйна-палітычнага статуту, вобласьць падзелена на 16 акругаў.
 
== Эканоміка ==
Радок 18 ⟶ 16:
Ёсьць цяжкая, хімічная і тэкстыльныя галіны прамысловасьці. [[Сельская гаспадарка]], [[вінная вытворчасьць]] і [[садаводзтва]] — важныя заняткі. Драўніна — іншы каштоўны рэсурс.
 
Трансыльванія складае прыблізна 35% [[ВУП|валавога ўнутранага прадукта]] Румыніі і мае валавы ўнутраны прадукт на чалавека прыблізна $11 500 $, што прыблізна на 10% вышэй чым агульны румынскі лік.
 
== Гарады ==
[[Файл:Sibiu.jpg|міні|230пкс|Панарама СыбіўСыбію]]
Самы вялікі горад Трансыльваніі — гэта [[Клуж-Напока]] (318 027). Астатнія: [[Сыгішаара]] (317 651), [[Брашаў]] (283 901), [[Арадзя]] (206 527), [[Арад]] (172 824), [[СібіуСыбію]] (155 045), [[Тыргу-Мураш]] (149 577), [[Бая Марэ]] (137 976) иі [[Сату-Марэ]] (115 630).
 
== Насельніцтва ==
Па апошнімапошніх зьвесткамзьвестках перапісу ў ТрансільванііТрансыльваніі пражываюць:
* [[румыны]] — 5 684 142 — 73,6%;
* [[венгрывугорцы]] — 1 603 926 — 20,8%;
* [[цыгане]] — 202 665 — 2,6%;
* іншыя ([[украінцы]], [[сербысэрбы]], [[балгарыбаўгары]], [[харваты]], [[чэхі]], [[яўрэі]], і інш.іншыя) — 123 563 — 1,6%.
 
Пераважная большасьць насельніцтва складаюць румыны, але ў акругах [[Харгіта]] (85%), [[Кавасна]] (74%) і [[Мураш]] значны лік складаюць [[сэкэі]] (венгерскаявугорская этнічная група).
 
У перыядпэрыяд з [[1952]]—[[1968]] ва УсходняйЎсходняй ТрансільванііТрансыльваніі існавала — [[ВенгерскаяВугорская аўтаномная вобласцьвобласьць]]. Галоўным горадам вобласцівобласьці быў горад [[Тыргу-Мураш]] ззь пераважна венгерскімвугорскім насельніцтвам, сённясёньня асноўным насельніцтвам горадагораду з’яўляюццазьяўляюцца румыны.
 
== Цікавыя месцы ==
[[Файл:Bran Castle.jpg|міні|зьлева|Замак Бран]]
* [[Замак Бран]], таксама вядомы як Замак Дракулы
* Сярэднявечныя гарады [[Алба-Юлія]], [[Клуж-Напока]], СыбіўСыбію і Сыгішаара (месца нар. [[Улад III Цэпеш|Улада Дракулы]])
* [[Царква Дэнсус]], самая старая царква ў Румыніі
* Драўляныя Цэрквыцэрквы
* Саксонскія ўмацаваныя цэрквы
* Румынскія традыцыі і народная культура, Нацыянальны Комплекс Музэяў, СыбіўСыбію
* Вугорскія традыцыі і народная культура