|
}}
'''Украінская нацыянальная асамблея — Украінская народная самаабарона''' ('''УНА-УНСО'''; {{мова-uk|Українська національна асамблея — Українська народна самооборона}}) — украінская [[палітычная партыя]] праварадыкальнага кшталту.
Заснаваная [[30 чэрвеня]] [[1990]] году дысыдэнтам [[Юры Шухевіч|Юрыем Шухевічам]] пад назовам Украінская міжпартыйная асамблея (УМА). У пачатку ўяўляла сабой добраахвотнае аб’яднаньне некалькіх украінскіх нацыяналістычных партыяў і грамадзкіх арганізацыяў таго жа кшталту.
Да вясны 1991 кіраўніцтва УМА усё больш і больш патрабавала пераўвасабленьня УМА у паўнавартасную палітычную партыю. З гэтай прычыны з аб’яднаньня выйшлі Ўкраінская нацыянальная партыя і Ўкраінская народна-дэмакратычная партыя. Пасьля гэтага (8 верасьня) УМА была пераназваная ва Ўкраінскую нацыянальную асамблею (УНА) і абвясьціла сябе партыяй. Афіцыйнай рэгістрацыі УНА, аднак, у часы СССР не атрымала.
Адразу пасьля пачатку «[[жнівеньскіЖнівеньскі путч |"жнівеньскага путчу"]]» 19 жніўня 1991 партыйнае кіраўніцтва УНА заклікала ствараць украінскія ваенныя фармаваньні з мэтай адбіць магчымае ваеннае ўмяшаньне ДКНС (рас. ГКЧП). Пагадзіліся стварыць такія фармаваньні толькі тыя чальцы УНА, якія служылі ў Савецкім войску. Дадзеныя паўваенныя фармаваньні атрымалі назоў Украінская народная самаабарона (УНСО). Цяпер УНА мела ўласнае ваенізаванае крыло.
Адразу пасьля стварэньня атрадаў УНСО іх чальцы правялі шэраг гучных акцый, якія звярнулізьвярнулі на УНА — УНСО увагу шырокіх пластоў грамадзтва. Да іх ставяцца буйныя бойкі з расейскімі нацыяналістамі ў Кіеве, масавы выезд у Крым з мэтай запалохваньня [[сэпаратыст|сэпаратыстаў]]аў і г. д. У [[1992]] годзе, падчас [[Прыднястроўскі канфлікт|Прыднястроўскага канфлікту]], УНСО стварыла добраахвотніцкі атрад і адправіла яго ў Прыднястроўе з мэтай дужаньня супраць малдаўскіх войскаў. У [[1993]] чарговы добраахвотніцкі атрад УНСО адпраўляецца ў [[Абхазія|Абхазію]] з мэтай дужаньня на баку [[Грузія|Грузіі]]. 8 унсоўскіх добраахвотнікаў атрымалі пашпарты ганаровага грамадзяніна Грузіі. Указам прэзідэнта Грузіі 14 добраахвотнікаў УНСО узнагароджаныя ордэнам Вахтанга Горгасала — узнагарода за воінскую доблесьць, 7 з іх — пасьмяротна.
Па выніках выбараў, якія прайшлі ў сакавіку 1994 году [[Вярхоўная Рада Ўкраіны|Вярхоўную раду Ўкраіны]] УНА — УНСО атрымалася правесьці ва ўкраінскі парлямэнт аднаго дэпутата па аднамандатнай выбарчай акрузе. У далейшым ў УНА — УНСО уступіліўступілі яшчэ два беспартыйныхбеспартыйныя дэпутаты.
Толькі [[29 сьнежня]] [[1994]] УНА — УНСО была афіцыйна зарэгістраваная міністэрствам юстыцыі Ўкраіны. Улады адмовіліся, аднак, рэгістраваць партыю пад яе поўным назовам, і з тых часоў УНА — УНСО афіцыйна завецца проста "«Украінская нацыянальная асамблея"».
Да таго часу састарэлы Юры Шухевіч ужо пакінуў пост галавы партыі і новым старшынёйстаршынём УНА — УНСО быў абраны супрацоўнік газэты "«Голас нацыі"» Алег Вітовіч (жнівень 1994).
Падчас [[Першая чачэнская вайна|Першай чачэнскай вайны]] УНСО паслала добраахвотніцкі атрад для дужаньня на баку войска генерала [[Джахар Дудаеў|Дудаева]]. {{Няма_крыніцы_інфармацыі}} Яшчэ адной гучнай акцыяй партыі было спальваньне расейскага сьцяга на паседжаньні Вярхоўнай рады Ўкраіны [[5 красавіка]] [[1995]]. {{Няма_крыніцы_інфармацыі}} Падчас несанкцыянаванага ўладамі пахаваньня патрыярха Ўладзімера (УПЦ КП) на Сафіеўскай плошчы ў цэнтры Кіева, якое перарасло ў масавы мітынг 18 ліпеня таго жа году, УНА — УНСО абараняла пахавальную працэсію і дэманстрантаў ад украінскага спецпрызна.
Правядзённыя арганізацыяй акцыі прывялі да таго, што [[6 верасьня]] [[1995]] мін'юстмін’юст Украіны зьняў УНА — УНСО з рэгістрацыі. Пасьля гэтага УНА — УНСО перайшла на нелегальнае становішча. Нелегальны перыяд УНА — УНСО доўжыўся ледзь болей двух гадоў. 20 ліпеня 1996 мінуў Устаноўчы з’езд УНА — УНСО (да гэтага партыйныя з’езды зваліся сэсіямі), на якім была прынятая новая праграма. Гэта павінна было паказаць украінскім уладам, што УНА — УНСО годная перарэгістрацыі. Аднак толькі 29 верасня 1997 году ўкраінскі мін'юстмін’юст зарэгістраваў гэтую партыю зноў. Парлямэнцкія выбары 1998 году абгарнуліся для УНА — УНСО поўным правалам. За партыю падалі свае галасы толькі 105.977 выбарнікаў. Гэта азначала 0,37% падтрымкі (24-ае месца з 30). Бо і па аднамандатных акругах УНА — УНСО ні аднаго месца ў Вярхоўнай радзе не атрымала, яе парлямэнцкая дзейнасьць на гэтым скончылася.
У 1999 годзе УНСО адправіла свой апошні добраахвотніцкі кантынгент, гэтым разам у [[Косава]] для падтрымкі сэрбаў супраць альбанцаў. На чарговым партыйным з’ездзе, які прайшоў у тым жа годзе, новым старшынёй партыі быў абраны Андрэй Шкіль.
Пасля вяртаньня унсоўцаў з Косава УНА — УНСО ўзяла актыўны ўдзел у акцыях "«Украіна без Кучмы"» (зіма 2000—2001). У выніку масавых сутыкненьняў перад будынкам адміністрацыі прэзідэнта Ўкраіны [[9 сакавіка]] [[2001]] году 18 сябраў УНА — УНСО былі арыштаваныя і адданыя суду. Усе яны атрымалі розныя (да пяці гадоў) тэрміны пазбаўленьня волі. 18 лістапада 2001 галавой партыі быў абраны Мікалай Карпюк. Аднак ён быў разам з іншымі 17 унсоўцамі складзены ў турму, з якой выйшаў толькі ў кастрычніку 2004 году.
Парлямэнцкія выбары 31 сакавіка 2002 вырабілі УНА — УНСО яшчэ адзін моцны ўдар — толькі 11.839 выбарнікаў прагаласавалі за партыю. Гэта азначала 0,04 % падтрымкі або 31-ае месца з 33. Пасьля гэтага партыя часова сышла на задні плян украінскага палітычнага жыцьця.
2002 апынуўся годам расколаў. [[30 чэрвеня]] [[2002]] году у партыі адбыўся раскол — прыхільнікі Андрэя Шкіля правялі з’езд і абралі яго старшынёй УНА — УНСО. Скарыстаўшыся зняволеньнем Мікалая Карпюка, група унсоўцаў абрала сваім старшынёй партыйнага фунцыянера Эдуарда Каваленку. Былы дэпутат ад УНА — УНСО Юры Тыма гэтак жа арганізаваў сваю ўласную партыю, якую назваў "«Украінскай нацыянальнай асамблеяй — Украінскай нацыянальнай салідарнай арганізацыяй"».
Падчас [[Аранжавая рэвалюцыя|Аранжавай рэвалюцыі]] розныя фармаваньні УНА-УНСО падтрымлівалі кандыдатуру [[Віктар Юшчанка|Віктара Юшчанкі]] на пост прэзідэнта Ўкраіны.
У 2005 УНА — УНСО пачала паступова адраджацца. 15 кастрычніка 2005 у Кіеве мінуў чарговы з’езд УНА — УНСО Эдуарда Каваленкі. На ім часова інтэрнаваны Каваленка быў зрушаны з паста раздзела партыі і новым старшынёй УНА — УНСО быў абраны яе заснавальнік, састарэлы Юры Шухевіч. У сьнежні таго жа году адбылося ўз’яднаньне прыхільнікаў Юрыя Шухевіча і Мікалая Карпюка, якіх міністэрства юстыцыі працягвала лічыць правамоцнай УНА — УНСО (паводле заявы ад верасьня 2005). Пасьля абнаўленьня кіраўніцтва партыя трохі актывізавалася і атрымала невялікую перамогу на парлямэнцкіх выбарах 26 сакавіка 2006 — за яе прагаласавалі 16.379 чалавек. Пасля гэтага УНА — УНСО удзельнічала ў такіх гучных мерапрыемствах, як імпрэза 64-годзьдзя [[Украінская паўстанчая армія|УПА]] 14 кастрычніка 2006 году і дня народзінаў [[Сьцяпан Бандэра|Сцяпана Бандэры]] 1 студзеня 2007 году ў Кіеве.
[[Катэгорыя:Палітычныя партыі Ўкраіны]]
| 